موضوع: اعضاء حزب پان‌ایرانیست
تاریخ سند: 4 مرداد 1357
موضوع: اعضاء حزب پان‌ایرانیست
متن سند:
از: 2ﻫ3 تاریخ: 4 /5 /2537[1357]به: 312 شماره: 7345 /2ﻫ3
موضوع: اعضاء حزب پان‌ایرانیست
13570504
اخیراً در نکا شایع شده است که اعضاء سابق حزب پان‌ایرانیست1 در نکا از جمله حاج چلنیان عبدالحسین چلنیان و جباری مشغول فعالیت و سروسامان دادن فعالیتهای حزبی خود می‌باشند لیکن هنوز توفیقی حاصل نکرده‌اند چون هیچیک از نامبردگان فوق حاضر به پیشقدم شدن و عینی ساختن فعالیت خود نیستند و در انتظار کسی هستند که بتواند رهبری آنان را بعهده بگیرد.
نظریه شنبه: وجود شایعه صحت دارد.
نظریه یکشنبه: شنبه در اظهارات خود صادق است. در حال حاضر اعضاء حزب پان‌ایرانیست تمایل به گردهم آئی دارند. طیت
نظریه چهارشنبه: نظریه یکشنبه تائیید می‌گردد. شاهین
در پرونده موضوعی پان‌ایرانیست 125511 بایگانی شود 17 /5 /37
گیرندگان خبر: 347 و 2ﻫ1
توضیحات سند:
1. حزب پان‌ایرانیسم: در سال 1325 ـ 1326، با شکست حزب توده در صحنۀ سیاست و وضعیت سیاسی جامعه توسط گروهی از دانش‌آموزان و جوانان، به فکر تشکیل حزبی افتادند و با توجّه به روحیّات ناسیونالیستی، نام پان ایرانیسم را بر آن نهادند. از جمله رهبران آن، دکتر محمّدرضا عاملی تهرانی، محسن پزشکپور، دکتر شاپور زندنیا، دکتر پریور، حسن غفوری غروی و مسیح عطارد، داریوش همایون، علی‌تقی عالیخانی بودند. این گروه، تا سال 1329، به صورت جمعی با یکدیگر ارتباط و همکاری داشتند. در جریان نهضت ملّی شدن نفت ایران، با نهضت ملّی در ابتدای نهضت همکاری کردند. در این دوران، داود منشی‌زاده، به صحنۀ سیاست آمد و حزب سومکا را تشکیل داد. عدّه‌ای از رهبران و اعضای حزب، از جمله داریوش همایون به سومکا پیوستند. و تشکیلات منشی‌زاده، فعّال شد. در مبارزات خیابانی، پان ایرانیستها، با اعضای حزب توده درگیر بودند. بخصوص در محیط‌های دانشگاهی، حتی زدوخوردهای خونین، بین آنها درمی‌گرفت. پس از قیام سی‌ام تیر، بین افراد تشکیل‌دهندۀ پان ایرانیسم، اختلافاتی رخ داد و حزب دچار انشعاب گردید. جمعی با محسن پزشکپور و دکتر عاملی، حزب پان‌ایرانیسم را حفظ نمودند. دسته‌ای با داریوش فروهر، حزب ملّت ایران را بر بنیاد پان ایرانیسم، تشکیل دادند و به جبهۀ ملّی پیوستند. بعد از کودتای امریکایی انگلیسی 28 مرداد، پان ایرانیسم، جذب دربار شد و از این رهگذر، توانست به مجلس شورای ملّی راه یابد و با تاسیس حزب رستاخیز، اعلام انحلال نمود و اعضای آن عضو حزب رستاخیز شدند. در کابینۀ شریف‌امامی، در سالهای پایانی رژیم پهلوی، به دستور دربار، بار دیگر حزب پان ایرانیسم تاسیس و فعّال شد. امّا با توجّه به رشد سیاسی جامعه، بیزاری مردم از حکومت و درباریان و جریان وابسته به رژیم، دیگر نتوانست پایگاه اجتماعی پیدا کند. حزب پان ایرانیست در ابتدا از احزاب طرفدار ناسیونالیسم (ملی گرایی) و دولت مصدق بود ولی بعد از چند سال به شاه دوستی روی آورد و رهبران آن مثل محسن پزشکپور، در آخرین دوره مجلس شاه به طور غیرقانونی حضور داشتند پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پزشکپور، به غرب پناهنده شد، و در اوایل دهۀ 1370، به ایران بازگشت. با نوشتن سلسله مقالات علیه گروههای سلطنت‌طلب و پوزش از عملکرد خود تا پایان عمرش در تهران زندگی کرد.(تربتی، محمود: احزاب سیاسی ایران، حزب پان ایرانیسم، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران 1379) تاریخ : 19 /5 /40
شماره : 3599 /5 اطّلاعیه