تاریخ سند: 2 اردیبهشت 1333
مأمور ویژه گزارش میدهد:
متن سند:
تاریخ: 2 /2 /1333
گزارش
مأمور ویژه گزارش میدهد: از محارم سید ابوالقاسم کاشانی شنیده شده اخیراً از طرف نامبرده فعالیت شدیدی علیه نمایندگان کنسرسیوم بینالمللی(1) و جریان مذاکرات مربوط به نفت ابراز و غیرمستقیم با بعضی از نمایندگان، از جمله حائریزاده تماس گرفته و توصیه نموده است با انعقاد هرگونه قراردادی با کنسرسیوم(۲) مزبور در مجلس مخالفت نمایند.(۳)
توضیحات سند:
۱- در روز ۱۲ اسفند، سفیر انگلیس در تهران در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که دولتین آمریکا و انگلیس درباره تشکیل کنسرسیوم بینالمللی توافق دارند. در ۲۲ فروردین ۱۳۳۳ رسماً تشکیل کنسرسیوم بینالمللی نفت اعلام شد و ۲۲ نماینده از هشت کمپانی نفتی آمریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی از لندن وارد تهران شدند و از طرف دولت ایران نیز دکتر علی امینی، مرتضی قلی بیات (سهامالسلطان) و فتحالله نوری اسفندیاری برای مذاکره با نمایندگان کمپانیهای خارجی مأمور شدند.
۲- زمینهسازی برای استقرار یک گروه چند ملیتی به عنوان «کنسرسیوم نفت» از بعد از کودتای ۲۸ مرداد ۳۲ شروع شد و شاه، وعده انجام این امر را به آمریکا و انگلیس داده بود.
۳- صفآرائیها از قبل صورت گرفته بود، وکلای مجلس و همچنین سناتورها برای تصویب قرارداد، کاملاً تسلیم محض بودند، منتهی برای صحنهسازی و جلوگیری از انعکاس نامطلوب تصویب قرارداد، به صورت فرمایشی اجازه داده شد در هر دو مجلس یکی دو نفر به عنوان موافق و مخالف صحبت کنند که تشریفات پارلمانی رعایت شده باشد. سرانجام در جلسه پنج شنبه، ۲۹ مهر ماه مجلس شورای ملی، قرارداد کنسرسیوم تصویب شد.
منبع:
کتاب
روحانی مبارز / آیتالله سید ابوالقاسم کاشانی به روایت اسناد- جلد دوم صفحه 686