تجدد نسوان و کشف حجاب
تاریخ سند: 1 اسفند 1314
تجدد نسوان و کشف حجاب
متن سند:
13141201نمره۲۳۸۰—1 /12 /1314
ضمیمه را پرت نمره ها-6850—12 /12 /14
محرمانه مستقیم
بعد العنوان
عطف به امریه نمره ۱۴۲۰، نمره ۱۴۵۵ و نمره ۱۴۷۱ و در تعقیب معروضه نمره ۷۹ جسارتاً به عرض مبارک می‌رساند: با اینکه بر حسب دستور و اوامر آن فرماندهی، موضوع تجدد نسوان و کشف حجاب بطور کامل و مؤثری در منطقه سرحدی آستارا و نمین عملی گردید، مع هذا از عرض مشکلاتی که در این زمینه از طرف (سالار محتشم) امیر ابراهیمی حکومت و رئیس بلدیه آستارا ایجاد گردید، نمی‌تواند خودداری نماید. جسارتاً به عرض مبارک می‌رساند: که حاکم مزبور که از عناصر کهنه و پوسیدۀ؛ عصر قدیم و متأسفانه دارای این شغل گردیده است اساساً منکر عوالم تجدد و تربیت بوده و به طورکلی فاقد روح تمدن می‌باشد. مشارالیه صرف نظر از مخالفتهایی که در زمینه این امر مهم و حیاتی به عمل آورد (و تمام رؤسای ادارات به استثنای رئیس صحیه که شاهد این رفتار هستند) و موفق نگردید، فعلا در کلیه امورات مربوطه به کمیسری که احیانا با مشارالیه تماس حاصل می‌نماید و همچنین در امورات معارف و مؤسسه شیر و خورشید سرخ از هیچ گونه بدگویی و تحریکات خودداری نداشته و به ایجاد نفاق و دوئیت در بین مأمورین دولتی در سرحد جهت پرده پوشی اعمال بی‌رویه خود جد و جهد دارد. مراتب محض استحضار خاطر مبارک معروض و استدعا دارد، در صورت اقتضای رأی مبارک، بطوری که صلاح می‌دانند امر و مقرر فرمایند مشارالیه را یا تعویض و یا به تکالیف امروزه خود آشنا نمایند.2
کمیسر سرحد اردبیل ۳ سرگرد نیساری [امضا و مهر]
توضیحات سند:
1-بخش مرزی آستارا و نمین از بخشهای تابعه شهرستان اردبیل در استان سوم (آذربایجان شرقی – تبریز) می‌باشد این دو بخش از طرف شمال به اتحاد جماهیر شوروی (سابق - جمهوری آذربایجان) از جنوب به استان گیلان، از مشرق به دریای خزر (نمین از مشرق به آستارا) و از مغرب به شهرهای مشکین شهر و (آستارا به نمین) محدود است. (ر. ک: رهبر فرماندار، وزارت کشور، صفحه ۶۶۲ و اطلس جغرافیایی).۲- در اسنادی که در خصوص کشف حجاب در منطقه آذربایجان موجود است، مشخص می‌شود که کشف حجاب در این استان نیز مانند استانهای دیگر پیشرفتی نداشته است و با صدها ترفندی که بکار می‌بردند، حتى مأمورین و کارمندان دولتی نیز از اجرای آن سرباز زده، طفره می‌رفتند و یا با آن شروع به مخالفت می‌کردند. سند حاضر یکی از اسنادی است که این مخالفت را نشان می‌دهد. این روند در استان آذربایجان بعد از کشف حجاب در سال ۱۳۱۴ همچنان ادامه می‌یابد، تا اینکه رئیس‌الوزراء دستور شدت عمل در برخورد با این گونه کارمندان را داده و دستور می‌دهد که متخلفین از کشف حجاب، منفصل و اخراج شوند. به قسمتی از متن یک سند در این مورد توجه کنید:
نامه استاندار آذربایجان شرقی به رئیس‌الوزراء - شماره ۹۵۳ -19 /11 /1316
«... با وجود دعوت ادارۂ معارف و تأکیدات استانداری باز غالب رؤسای ادارت دولتی به عذرهای غیر موجه حاضر نشده و یا در صورت حضور تنها آمده بودند و در بسیاری از شهرها به طوری که گزارشهای محرمانه رسیده همین وضعیت بوده است...)
[حاشیه سند] «بخشنامه به وزارتخانه‌ها داده شود که به مأمورین خود در آذربایجان شرقی دستور دهند حضور در این گونه مجالس از وظایف مأمورین است. هر کدام حضور نیابند منفصل و از خدمت دولت محروم خواهد بود. رونوشت برای اطلاع استاندار فرستاده شود. 28 /11 /1316 » (خشونت و فرهنگ، سازمان اسناد ملی ایران، صفحات ۳۵ و ۳۶).
٣- اردبیل شهری است در آذربایجان شرقی (استان سوم - تبریز) و شهرهای: سراب، گرمی، مشکین شهر، آستارا، نمین از توابع آن بودند. مساحت آن حدود ۴۸۶۱ کیلومتر مربع است. از شمال به مشکین شهر و مرز ایران و آذربایجان شوروی (جمهوری آذربایجان فعلی) از جنوب به شهرستان خلخال و میانه، از شرق به آستارا و طوالش، از غرب به شهرستانهای سراب و مشکین شهر محدود می‌شود. این شهر از قدمت زیادی برخوردار است و مقبره شیخ صفی الدین، جد پادشاهان صفویه یکی از آثار تاریخی اردبیل است. این شهر در سال‌های اخیر با تصویب مجلس شورای اسلامی به مرکز استان اردبیل تبدیل شد. «ر. ک: نگاهی به آذربایجان شرقی، ایرج افشار و فرهنگ معین و رهبر فرماندار، وزارت کشور، صفحه ۶۷۰)