ریاست محترم سازمان امنیت و اطلاعات کشور
تاریخ سند: 19 فروردین 1340
ریاست محترم سازمان امنیت و اطلاعات کشور
متن سند:
جامعه تعلیمات اسلامی محترماً جامعه تعلیمات اسلامی1 در روز پنجشنبه 17 فروردین ماه جاری مجلس ختمی به مناسبت رحلت آیت‌اله العظمی حضرت آقای بروجردی طاب ثراه از ساعت 9 تا 12 صبح در مسجد ارک ترتیب داده که آگهی آن نیز به جراید داده شد و ضمناً عده‌ای از دانش‌آموزان دبستانی و دبیرستانی مدارس وابسته به جامعه تعلیمات اسلامی در صفوف منظم با پرچم مدرسه تحت نظر رؤسای مربوطه به مسجد ارک حاضر و در مجلس ختم شرکت خواهند کرد.مراتب جهت اطلاع اعلام گردید.
مدیر عامل جامعه تعلیمات اسلامی.
عباسعلی اسلامی رونوشت برابر اصل است.
اصل در پرونده آقای اسلامی واعظ می‌باشد.
19 /1 /40 به فرموده ضمیمه پرونده آیت‌اله بروجردی بایگانی شود.
19 /1 /40
توضیحات سند:
1ـ جامعه تعلیمات اسلامی: تأسیس و راه‌اندازی جامعه تعلیمات اسلامی از جمله اقدامات اساسی و بنیادین حاج شیخ عباسعلی اسلامی در راستای مبارزه با فرهنگ وارداتی غرب و ترویج و اشاعه فرهنگ اسلامی بود.مطالعه اساس‌نامه جامعه تعلیمات اسلامی نشان می‌دهد بنیان‌گذاران آن از نگرش علمی و عمیقی نسبت به تحولات آن روز برخوردار بوده‌اند.
آنها حذف اخلاق و دین را از نهاد آموزشی کشور علت اساسی وضعیت نابسامان آموزش و پرورش کشور می‌دانستند از این رو با گنجانیدن اصول اسلامی در دستور کار خود و تدوین کتب و جزوات درسی در راستای تعالیم دین و حاکم ساختن فضای مذهبی بر مدارس خود، به یکی از اقدامات اساسی در عرصۀ فرهنگ دست زدند تا این خلاء را جبران کنند.
لازم به توضیح است پس از سقوط رضاشاه و در سال‌های نخست دهه 20، اوضاع و احوال سیاسی و فرهنگی کشور به گونه‌ای بود که ناخشنودی دین‌داران، به خصوص علما و روحانیون را سبب شده بود.
نفوذ عوامل و نیروهای هوادار دولت‌های خارجی، به خصوص متفقین در ارکان مملکت و اقدامات احزاب و گروه‌ها در قالب چاپ و نشر روزنامه و نیز درج مطالب مخالف دستورات و فرامین مذهبی از سوی آنها؛ هم‌چنین فعالیت برخی افراد مانند کسروی که به طور آشکار علیه مقدسات تشیع مطالبی در مطبوعات چاپ می‌کردند، از جمله عوامل ناخشنودی مذکور بود.
در این میان وضعیت وزارت فرهنگ نسبت به سایر ادارات و سازمان‌ها وخیم‌تر بود.
تأسیس جامعه تعلیمات اسلامی با توجه به آنچه گفته شد، یکی از منطقی‌ترین شیوه‌ها و البته مهم‌ترین آنها به منظور حمایت و صیانت از باورهای مذهبی در میان مردم بود.
به وجود آورندگان آن نیازها و ضرورت‌های زمان را می‌شناختند و آشنایی عمیق نیز با تعالیم اسلامی داشتند.
اگر چه جامعه تعلیمات اسلامی فعالیت رسمی خود را از سال 1328 ش شروع کرده و صاحب اساس‌نامه و مرام‌نامه گردید ولی هم چنان‌که در اساس‌نامه آن آمده، آغاز به کار واقعی آن سال 1322 ش است.
در واقع جامعه تعلیمات اسلامی ریشه در جلسات جمعیت پیروان قرآن داشت.
نخستین کلاس‌های جمعیت پیروان قرآن در منزل حاج شیخ عباسعلی تشکیل شد.
منزل وی ابتدا در بازار بود، از این جهت توانست با بسیاری از بازاریان متدین دوستی و رفاقت ایجاد کند.
بازاریان با مشاهده تلاشها و زحمات طاقت‌فرسای حاج شیخ عباسعلی و نیز ارتباط وی با مراجع عظام و روحانیون بزرگی چون آیت‌الله کاشانی، به وی اعتماد کرده امکانات مالی فراوانی جهت تحقق اندیشه‌هایش اهدا کردند.
گذشت زمان بر رونق کلاس‌های دینی اسلامی افزود و خانواده‌های بسیاری علاقه‌مند شدند که فرزندان خود را جهت تعلیم و کسب اصول دینی به کلاس‌های یاد شده بسپارند.
با سرمایه برخی بازاریان ابتدا چند اتاق و پس از مدتی چند خانه اجاره گردید.
استقبال مردم، وی را به این فکر واداشت تا کوشش کند امتیاز یک مدرسه غیر دولتی را کسب کند.
مجوز رسمی برای تأسیس مدرسه در سال 1328 ش از سوی وزارت فرهنگ داده شد و نخستین مدرسه با عنوان مدرسه جعفری در میدان وحدت اسلامی تهران راه‌اندازی شد.
به مرور برتعداد این مدارس افزوده شد تا حدّی که بالغ بر 180 مدرسه پسرانه و دخترانه در مقاطع مختلف تحصیلی در تهران و سایر شهرستان‌ها تأسیس گردید.
جامعه تعلیمات، هیئت مدیره‌ای متشکل از 22 عضو اصلی و ثابت داشت که در صورت داشتن شایستگی به صورت مادام‌العمر این مسئولیت را عهده‌دار می‌شدند.
ترکیب اعضای نخستین هیئت مدیره نشان می‌دهد که تشکیل «جامعه» در نتیجه اشتراک مساعی روحانیون، معلمان و بازاریان تهران صورت گرفت.
در سال‌های نخستین، هیئت مدیره تا اندازۀ زیادی توانست در انتخاب مواد درسی و گزینش معلمان، معیارهای مورد نظر خود را پیاده کند.
گرچه دروس و کتاب‌های علمی و فنی مصوب وزارت فرهنگ تدریس می‌شد، اما کتب مذهبی، ادبی و آنچه مربوط به علوم انسانی است توسط خود جامعه انتخاب و چاپ می‌شد.
در تألیف کتب ویژه جامعه تعلیمات برخی از شخصیت‌های برجسته حوزه و دانشگاه فعالیت می‌کردند.
مثلاً استاد علامه طباطبایی کتاب تعلیمات دینی سال پنجم و ششم ابتدایی را نوشته بود که در آن به شیوه‌ای ساده، اما دقیق اصول دین و مذهب و مختصری از تاریخ صدر اسلام تشریح شده بود.
کتاب تربیت و تعلیم دینی که به قلم شهید حجتالاسلام دکتر محمد جواد باهنر و حجتالاسلام علی غفوری تدوین شده بود از دیگر منابع مورد استفاده جامعه تعلیمات به حساب می‌آمد.
یکی از موفقیت‌های قابل توجه و تحسین‌برانگیز جامعه تعلیمات، کیفیت بالای علمی آموزشگاه‌های آن است که سبب اقبال خانواده‌های متدین به آن شد.
ساواک در گزارش‌های مختلف و متعددی این مطلب را متذکر شده بود.
گستره فعالیت‌های جامعه تعلیمات اسلامی هیچگاه از چشم دستگاه امنیتی رژیم مخفی نماند.
گزارش‌های متعدد شهربانی و ساواک بیانگر این واقعیت است.
در یکی از گزارش‌های ساواک چنین آمده: « ...
.
در مدارس وابسته به تعلیمات اسلامی اصولاً تبلیغات و تعلیماتی به نفع شاهنشاه و برنامه‌های سیاسی کشور صورت نمی‌گیرد.
و بیشتر کوشش می‌شود که دانش‌آموزان پای‌بند تعصب مذهبی باشند و از لحاظ برنامه‌های تحصیلی، مدارس وابسته به جامعه در سطح عالی قرار دارند و اگر در کنترل کار این مؤسسات مراقبت شدید و همه جانبه‌ای صورت نگیرد ممکن است با افزایش فوق‌العاده این مؤسسات مذهبی روزی دردسر برای کشور به وجود آورند.
» « ...
.
در مدارس وابسته به جامعه تعلیمات اسلامی تا اوائل سال تحصیلی جاری مراسم برافراشتن پرچم و خواندن سرود اجرا نمی‌شد ولی بنا به تذکر ساواک و موافقت وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جاری به مدارس مذکور دستور داده شد که مراسم برافراشتن پرچم و خواندن سرود را باید مانند دبستان‌های دولتی اجرا نمایند، ولی با این‌که بیش از شش ماه از سال تحصیلی می‌‌گذرد به جز تعداد معدودی، بقیه دبستان‌های وابسته به جامعه تعلیمات اسلامی این مراسم را انجام نمی‌دهند ...
.
» از دیگر فعالیت‌های جامعه تعلیمات اسلامی می‌توان به انتشار مجله تعلیمات اسلامی اشاره نمود.
این مجله در واقع بیانگر افکار و اندیشه‌های گردانندگان آن بود.
اولین شماره مجله به صورت ماهنامه در فروردین سال 1331 منتشر شد.
در هر شماره ضمن چاپ مقالات وزین و ارزشمند در موضوعات مختلف، گزارشی از فعالیت‌های جامعه تعلیمات اسلامی ارائه می‌گردید.
مجله جامعه تعلیمات به دلیل چاپ مقاله‌ها و مطالب وزین و با ارزش به سرعت با اقبال و توجه بسیاری از اقشار تحصیل کرده مذهبی مواجه شد.
به گونه‌ای که در بیشتر مواقع شماره‌های آن چند روز پس از انتشار نایاب می‌شد.
به همین دلیل پس از مدتی به صورت آبونمان به فروش می‌رسید.
صاحب امتیاز این مجله، دکتر مرتضی ملکی و مدیر مسئول آن حسینعلی گلشن بود.
برنامه‌های جنبی از قبیل کوه‌نوردی، مسابقات مختلف ورزشی، اردوهای تفریحی در باغ‌های کرج و برنامه‌های متنوع دیگر از برنامه‌های همیشگی جامعه تعلیمات برای مدارس بود که نقش زیادی در رفع خستگی و یک‌نواختی و ایجاد تنوع و انگیزه در دانش‌آموزان ایفا می‌کرد.
(حجتالاسلام حاج شیخ عباسعلی اسلامی به روایت اسناد ساواک ، صفحه چهارده تا شانزده مقدمه، مرکز بررسی اسناد تاریخی، بهار 1383)