موضوع: دکتر علی امینی
تاریخ سند: 23 خرداد 1344
موضوع: دکتر علی امینی
متن سند:
شماره: 2215 /20 الف تاریخ گزارش: 23 /3 /44موضوع: دکتر علی امینی
بعدازظهر روز چهارشنبه 19 /3 /44 در منزل دکتر امینی جمعیتی در حدود ۱۰ نفر از جمله آقایان سرمست، ودودی واعظی از دخانیات، شیخی به نام لورایی حضور بهم رسانیدند.* دکتر امینی اظهار می‌دارد روز جمعه صبح در منزل آیت‌الله میرزا خلیل کمره‌ای جلسه روضه شرکت نمودم اشعری منبر رفت و به جرأت گفت آقای دکتر امینی تا یک هفته دیگر شما نخست‌وزیر این کشور هستید بنده خندیدم وقتی خواستم خارج شوم آیت‌الله کمره‌ای یقه بنده را گرفت می‌گوید، بگو بدانم برنامه نخست‌وزیری شما چیست؟ گفتم آقای کمره‌ای این شیخ شوخی کرد با یک زحمت زیاد از چنگ آیت‌الله فرار کردم یکی از حاضرین که شناخته نشد می‌گوید آرزوی ملت ایران این است که شما رئیس دولت باشید امینی اظهار می‌دارد بسیار مشکل است زیرا مملکت خیلی آشفته است و پول هم نیست یکی از حاضرین که گویا کارمند وزارت دارایی است می‌گوید خزانه هیچ پول ندارد اکنون ژاندارمری اسنادش حاضر است ولی پول نیست بدهند دکتر امینی اظهار می‌دارد من وزیر دارایی بوده‌ام می‌دانم چه مصیبتی است وزیر دارایی بودم در زمان زاهدی علوی مقدم1 رئیس شهربانی آمد با یک نامه محرمانه پول خواست گفتم دیناری نمی‌دهم گفت پیش شاه خواهم رفت گفتم برو شاه نمی‌گوید پا روی مقررات بگذارید تا علوی راضی باشد او رفت و هیچ خبری هم نشد. شاهنشاه از سخت‌گیری و جلوگیری و از حیف و میل خیلی خوشش می‌آید2 وزیر دارایی باید همیشه قیافه ورشکستگی به خود بگیرد تا از دادن پول‌های بی‌مورد جلوگیری شود. ش
توضیحات سند:
1- نیمسار علوی مقدم:مهدیقلی علوی مقدم فرزند سرتیپ علیقلی علوی مقدم، در سال ۱۲۸۲ در تهران به دنیا آمد او پس از پایان تحصیلات در مدرسه علوم سیاسی تهران در ژاندارمری استخدام شد و چندی بعد به فرانسه رفت. وی در فرانسه دوره‌های سواره نظام و ایلخی را به پایان برد و در عین حال در رشته دامپزشکی تا اخذ درجه دکترا به تحصیل پرداخت، او در سال ۱۳۰۸ به ایران بازگشت و در مشاغل مختلف نظامی به کار پرداخت. مشاغل عمده علوی مقدم تا سال ۱۳۳۱ به شرح زیر است:
آجوادانی دبیرستان نظام، ریاست سررشته داری ارتش، ریاست امور دواب و ایلخی، فرمانده گارد مرزی و گمرک، نماینده فوق‌العاده دولت در جنوب و فرمانده ژاندامری.
مهدیقلی علوی مقدم در ۳۰ تیر ۱۳۳۱ فرماندار نظامی تهران بود و در کشتار مردم تظاهرکننده نقش اصلی داشت. پس از صعود مجدد مصدق، او به اتفاق سرلشگر گرزن، رئیس ستاد ارتش، به عنوان مسوولان درجه اول حادثه در باشگاه افسران بازداشت ولی پس از چند روز آزاد شدند. مصدق به جای علوی مقدم سرتیپ افشارپور را که خود از عوامل کشتار ۳۰ تیر بود به فرمانداری نظامی تهران گمارد.
در شهریور 1331 مصدق، وی را به همراه گروهی از امرای ارتش به علت تحریک علیه دولت بازنشسته کرد. این عناصر به رهبری فضل‌الله زاهدی «کانون افسران بازنشسته» را به مرکز توطئه‌های خود بدل کردند. علوی مقدم از چهره‌های فعال در کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ بود و به پاس این خدمت توسط محمدرضا پهلوی به ریاست شهربانی کل کشور گمارده شد. دوران ریاست علوی مقدم بر شهربانی قریب به هشت سال طول کشید و او در این سمت به درجه سپهبدی رسید، با آغاز نخست‌وزیری دکتر منوچهر اقبال، علوی مقدم رقابت شدیدی را با او آغاز کرد و در عین حال در ستیز جدی با تیمور بختیار، رئیس ساواک قرار گرفت. اسناد موجود در ساواک روابط نزدیک علوی مقدم را که یک چهره «انگلونبل» سرشناس محسوب می‌شد، با اسدالله علم نشان می‌دهد و این تنها علوی مقدم نبود که به دستور محمدرضا پهلوی از طریق شبکه عوامل خود در اطلاعات شهربانی بختیار را کنترل می‌کرد. بلکه بختبار نیز از طریق ساواک علوی مقدم را زیر نظر داشت توسعه نفوذ علوی مقدم، که در دوران طولانی ریاست او بر شهربانی به دست آمده بود و سبب شد که محمدرضا پهلوی در شهریور ۱۳۳۹ او را محترمانه از پایگاه قدرتش به دور کند و در دولت شریف امامی در پست وزارت کشور بگمارد. این تحرک شاه علیه توطئه‌های که نه تنها شهربانی بلکه ساواک و اداره دوم ارتش را نیز فرا گرفته بود، چند ماه بعد به برکناری دو چهره مقتدر و جاه‌طلب دیگر بختیار (رئیس ساواک) و حاجی علی کیا رئیس اداره دوم ارتش انجامید.
علوی مقدم در 1 /2 /1340 بازنشسته شد و مدت کوتاهی بعد در تاریخ 23 /2 /40 به علت اشتهار به فساد مالی در اقدام نمایشی دولت امینی بازداشت گردید و مدت بازده ماه در زندان به سر برد. برکناری و بازداشت وی سبب نارضایی او شد و وی طی سال‌های پس از آزادی با سایر افسران نصفیه شده ارتباطات گسترده‌ای داشت. توسعه این ارتباطات در سال‌های بعد، حساسیت محمدرضا پهلوی را برانگیخت و به دستور او ساواک حدود شش ماه به سانسور مکاتبات، شنود تلفن و تعقیب و مراقبت وی پرداخت. این عملیات در تاریخ 11 /2 /44 آغاز شد و در آذر ماه ۱۳۴۴ به علت فقدان علایمی از فعالیت مضره به پایان رسید. او در سال‌های پس از بازنشستگی به فعالیت‌های مالی پرداخت و از جمله در سال ۴۵ به همراء اسدالله رشیدیان، قبادیان و خواجه نصیری، به تأسیس بانک اعتبارات تعاونی دست زد.
رک: ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج ۲، ص ۲۶۹-۲۷۶
۲- امینی چند روز بعد در صحبت خصوصی (گزارش تاریخ 1 /4 /44) بر خلاف سخن خود نظر داده و از بذل و بخشش‌های شاه که از بیت‌المال این ملت محروم به دست آورده تمجید می‌نماید.
* - به: تیمسار راست ساواک
از: اداره کل سوم
موضوع: دکتر علی امینی (نخست‌وزیر پیشین)
عطف به 9462 /322 – 27 /2 /44
نامبرده بالا در حال حاضر دارای فعالیت قایل ملاحظه‌ای نمی‌باشد ضمناً به مأمورین دستور داده شد به طور دقیق اجتماع منزل مشارالیه را تحت مراقبت قرار دهند%ت
از طرف رئیس ساواک استان مرکز - مولوی