صورت‌جلسه شورای هماهنگی شهرستان بجنورد یکصد و هفتاد و یکمین جلسه
تاریخ سند: 25 اردیبهشت 1355
صورت‌جلسه شورای هماهنگی شهرستان بجنورد یکصد و هفتاد و یکمین جلسه
متن سند:
صورت‌جلسه شورای هماهنگی شهرستان بجنورد یکصد و هفتاد و یکمین جلسه در مورخه 25 /2 /2535 شاهنشاهی1 . سرهنگ ستاد رضا عشایر . سرپرست تیپ 1 پیاده و رئیس شورا
2 . سرهنگ احسان شکوه صارمی . رئیس شهربانی شهرستان بجنورد
3 . اسماعیل مهرآموز . رئیس ساواک بجنورد
4 . سرهنگ 2 محمدتقی خوارزمی . فرمانده منطقه ژاندارمری بجنورد
شورای هماهنگی در ساعت 1730 روز 25 /2 /2535 تشکیل، در ابتداء رئیس شورا رسمیت جلسه را اعلام و اظهار داشتند با توجه به افتخاری که تشریف فرمائی اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بزرگ ارتشتاران در روز پنجشنبه 30 /2 /2535 نصیب اهالی و ساکنین شهرستان بجنورد خواهد نمود، من و ریاست شهربانی مصر بودیم که جلسه شورا فوراً تشکیل و موارد امنیتی و حفاظتی مورد بررسی قرار گیرد و وظایف و مسئولیت‌ها کاملاً روشن و همکاری‌هایی که سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی، انتظامی و نظامی بایستی به منظور برگزاری هرچه با شکوه‌تر این مراسم انجام دهند، معلوم گردد. ابتدا ریاست ساواک اطلاعاتی را که در مورد مسیر برنامه‌ها دارند اعلام نمایند تا مورد بررسی قرار گیرد.1
رئیس ساواک.
مسیر تشریففرمائی همانگونه که آقایان مستحضر هستند به این شرح است که هلیکوپتر شاهنشاه آریامهر و همراهان در میدان پهلوی، در محلی که جناب آقای استاندار خراسان تعیین فرمودند، فرود خواهند آمد. مسیر حرکت شاهنشاه، میدان پهلوی، خیابان پهلوی، میدان کورش، خیابان شاهرضا، بیمارستان خواهد بود و سپس از بیمارستان در مسیر میدان شاهرضا، خیابان شاهرضا به مهمانسرا نزول اجلال خواهند فرمود. قبل از روز تشریففرمائی، نکاتی هست که بایستی از همین ساعت به مرحله اجرا گذارده شود که به شرح زیر به استحضار می‌رسد.
الف . در مسیر حرکت و مراجعت، تعداد 112 عدد ظرف‌های جمع‌آوری آشغال که به شهردار نشان داده‌ام و بایستی کلیه این ظروف در روز تشریف فرمائی برداشته شوند؛ چون سابقه داشته است که در این محل‌ها به وسیله عوامل خرابکار بمب گذاشته‌اند.
رئیس شورا.
من عقیده دارم بایستی جلسه‌ای در فرمانداری تشکیل شود و کلیه این موارد مورد بررسی و اقدام قرار گیرد.
رئیس شهربانی.
ما اینجا تصمیمات لازم را اتخاذ کنیم، بعد در فرمانداری نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
رئیس ساواک.
ما، فردا در فرمانداری کمیسیون امنیت داریم و من در آنجا کلیه تصمیماتی را که در جلسه شورا گرفته می‌شود و اجرای آن مربوط به ادارات غیرنظامی و انتظامی است، مطرح خواهم نمود.
ب . در مسیر موکب همایونی، چند مسافرخانه وجود دارد؛ بایستی تا روز تشریففرمائی، مسافرین این مسافرخانه به خوبی به وسیله شهربانی شناسایی و کنترل شوند و از شب پنجشنبه هیچ مسافرخانه‌ای مسافر نگیرد و یا در صورت داشتن مسافر، فقط شب پنجشنبه در مسافرخانه بخوابند و صبح زود مسافرخانه را ترک نمایند.
پ . مسیر راه بایستی کاملاً شناسایی شود. طبقه دوم ساختمانها به کلی از ساکنین خالی شود و به آنها گفته شود که برای مشاهده موکب همایونی به خیابان بیایند. پشت‌بامها بازدید و کسی روی پشت‌بام و طبقه دوم ساختمانها نباشد. کلیه بیماران بیمارستان، کاملاً شناسایی شوند. دانش‌آموزان هنرستان و دبیران، کاملاً کنترل شوند. چند نفر از دبیران مظنون هستند که ما در روز تشریففرمائی آنان را دستگیر خواهیم نمود. مقداری از هنرستان خراب شده که بایستی در دهانه این خرابه، مأمور گمارده شود. در خیابان ششم بهمن یک ماشین‌نویسی، دو آرایشگاه، یک انجمن شهر در طبقه دوم قرار دارند که بایستی تخلیه و پرسنل آن به طبقه پایین و خیابان بیایند و درب طبقه دوم قفل شود.
ت . خانه‌هایی که در جلو مهمانسرا قرار گرفته بایستی از ساکنین تخلیه شود و ساکنین به عنوان تماشا به خیابان رانده شوند، چون با کمبود مأمور انتظامی، کنترل این اماکن واقعاً مشکل است.
ث . به شهرداری اعلام گردید که در مسیر موکب همایونی، در کنار پیاده‌روها نرده‌کشی شود تا از ورود مردم به خیابان جلوگیری و کنترل آسان گردد.
رئیس شهربانی.
اگر شهرداری نرده کافی ندارد حتی صحبت شد که از طناب نایلونی استفاده و طناب‌کشی شود.
رئیس ساواک.
ما تا جلوی بیمارستان، همچنین در مسیر از بیمارستان تا مهمانسرا، این کار را خواهیم کرد.
ج . کلیه ترکمنها بایستی شناسایی و از آقای خانلر قره‌چورلو2 در مورد آنها التزام و تعهد گرفته شود.
رئیس شورا.
بایستی از رؤسای فامیل‌ها تعهد گرفته شود که اگر مسائل برخلافی روی داد، رئیس فامیل مسئول باشد.
د . مسئله دویدن برای دادن عریضه و یا اقدامات دیگر مهم است؛ بایستی شدیداً از این عمل، مأمورین ممانعت نمایند. من در خدمت ریاست شهربانی روز چهارشنبه مسیر را دقیقاً شناسایی خواهم نمود تا فرصتی برای هیچ اقدامی باقی نماند.
ذ . روز پنجشنبه از ساعت 8 صبح تا 2 بعدازظهر بایستی جاده شاه‌پسند به بجنورد از کریک و جاده مشهد به بجنورد از باباامان به کلی بسته شود و از حرکت اتوبوس‌ها، کامیونها، سواری‌ها جلوگیری گردد. در صورتی که ژاندارمری و پلیس راه مرکز اعلام نماید که به کلیه بنگاه‌های مسافربری ابلاغ شود اتوبوس‌ها به جای ساعت 5 صبح، در ساعت 9 صبح از تهران حرکت نمایند، این کنترل ساده‌تر می‌شود. در ضمن به پلیس راه گنبد نیز اعلام شود که از حرکت کامیونها و اتوبوس‌ها و سواری‌ها تا ساعت 2 بعدازظهر به سمت بجنورد جلوگیری نمایند.
ر . ساواک بجنورد، مهمانسرا را از روز چهارشنبه تحویل گرفته و پس از کنترل و کاوش لازم، به افسران گارد تحویل خواهد داد؛ ولی ساواک و شهربانی مأمور به تعداد کافی ندارند و تقاضا می‌نمایم که از پادگان و ژاندارمری به ما کمک شود.
رئیس شورا.
اول بررسی و تعیین شود مسیر موکب همایونی چند کیلومتر است و به چه تعداد مأمور برای کنترل و حفاظت این مسیر احتیاج است، چند مأمور ساواک و شهربانی دارند و چه تعداد پادگان و ژاندارمری بایستی در اختیار بگذارند.
رئیس شهربانی.
مسیر از میدان پهلوی تا بیمارستان و سپس از بیمارستان تا مهمانسرا در حدود 4 کیلومتر است و با توجه به تعداد مأمورین شهربانی و ساواک، 300 نفر مأمور لازم است در اختیار شهربانی گذارده شود.
رئیس شورا.
مسیر بایستی منطقه‌‌بندی شود و مسئول هر منطقه روشن باشد؛ مثلاً هر 30 نفر به یک نفر ارشد تحویل و مسئول برقراری تأمین یک قسمت از مسیر گردد و سرپرست یا فرمانده این 30 نفر نیز دائماً در حوزه مسئولیت خود قدم بزند و مأمورین تحت امر خود را کنترل نماید که به نحو صحیح و دقیق انجام وظیفه نمایند.
رئیس شهربانی.
شهربانی حتماً این کار را خواهد کرد و کلیه مأمورین واگذاری را در اختیار خواهیم گرفت، با همکاری ریاست ساواک آنان را سازمان دهیم، تیم‌هائی تشکیل و تحت ریاست یک نفر ارشد منطقه را تقسیم و هر قسمت را به یک تیم واگذار می‌کنیم. به استحضار می‌رسانم که ما در شهربانی دو نوع مأمور در اینگونه مراسم داریم، تعدادی مأمور انتظامی داریم که با لباس شهربانی و بدون اسلحه فقط با یک باتون رو به جمعیت در مسیر قرار داده می‌شوند، اداء احترام می‌کنند و جمعیت را کنترل می‌نمایند. تعدادی مأمور امنیتی داریم که با لباس سیویل و مسلح در بین مردم هستند، مأمورین سازمان‌های دیگر بایستی کاملاً از نظر این مأمورین شناخته شده باشند تا مشکلاتی پیش نیاید و ما قبلاً این توجیه و شناسایی را بین مأمورین شهربانی و سایر سازمان‌ها به عمل خواهیم آورد.
رئیس ساواک.
مسئله دیگر، موضوع حفاظت هلیکوپترهاست که مأمورین مسلح ژاندارمری بهتر است به این سمت گمارده شوند.
فرمانده ژاندارمری .
با توجه به اینکه ما بایستی ژاندارمری قوچان و درگز را نیز از نظر پرسنل پشتیبانی نماییم ولی منطقه ژاندارمری کلیه امکانات خود را در اختیار می‌گذارد. ما مجموعاً 30 نفر ژاندارم مسلح به تفنگ و فشنگ و دو نفر افسر در اختیار شهربانی بجنورد قرار خواهیم داد و این کلیه امکانات پرسنلی ما می‌باشد که می‌توانیم از پاسگاه‌ها جمع‌آوری کنیم.
رئیس ساواک.
مأمورینی که به وسیله پادگان و ژاندارمری در اختیار شهربانی گذارده می‌شوند از درجه‌داران کادر انتخاب و افسر و درجه‌دار وظیفه بین آنان نباشد.
رئیس شهربانی.
اجازه داده شود مأمورین ژاندارمری در ساعت 0600 روز چهارشنبه 29 /2 /2535 در اختیار شهربانی گذارده شوند تا حفاظت منطقه فرود هلیکوپترها از نظر تأمین دور و نزدیک به وسیله این مأمورین به عمل آید.
رئیس شورا.
برابر اوامر صادره، کلیه اقدامات حفاظتی و امنیتی از 72 ساعت قبل از تشریففرمائی بایستی به مرحله اجرا گذارده شود. محل فرود هلیکوپترها بایستی در طول این 72 ساعت دائماً تحت کنترل و حفاظت باشد. من عقیده دارم با توجه به اینکه این محل در مسیر تردد اتوبوسهای مسافربری و مردم است، از تردد اتومبیل‌ها جلوگیری نشود ولی از تردد مردم جلوگیری شود، یا رفت و آمد و توقف آنان در این نقطه تحت کنترل و مراقبت خاص قرار گیرد.
رئیس شهربانی.
ما با در اختیار گرفتن مأمورین ژاندارمری کمبودی از این نظر نداریم و کنترل و مراقبت لازم را از 72 ساعت قبل انجام می‌دهیم.
رئیس ساواک.
خانه‌هایی که در حوالی میدان پهلوی قرار دارند بایستی دقیقاً شناسایی و در روز تشریففرمائی از سکنه خالی شوند. ضمناً به استحضار می‌رسانم مأمورینی که پادگان در اختیار شهربانی می‌گذارد، نفرات ارشد هم داشته باشند که بتوان آنها را گروه بندی کرد و مسئولیت منطقه‌ای تعیین نمود.
رئیس شهربانی.
با توجه به اینکه مأموران ساواک در مورد مسائل امنیتی و شناسایی روی افراد تبحر و ورزیدگی خاص دارند، پیشنهاد می‌شود سرپرستی گروه‌ها به مأمورین ساواک واگذار شود.
رئیس شورا.
پیشنهاد بسیار خوبی است و من کاملاً موافقم، ولی ما مأمورین خود را 72 ساعت قبل نمی‌توانیم در اختیار شهربانی بگذاریم چون آنها درگیری‌های خدمتی و آموزشی دارند ولی از بعدازظهر چهارشنبه می‌توانیم این کار را انجام بدهیم.
رئیس شهربانی.
اگر موافقت بفرمائید بعدازظهر روز سه‌‌شنبه 28 /2 /2535 کلیه مأمورین نظامی در سالن سینمای پادگان تجمع نمایند تا سازمان‌بندی و توجیه و آموزشهای لازم آنان با کمک ساواک انجام شود و صبح روز پنجشنبه 30 /2 /2535 خود را به شهربانی معرفی نمایند.
رئیس شورا.
کاملاً موافقم، به همین نحو عمل می‌شود.
رئیس ساواک.
از لحظه‌ای که هلیکوپترها در منطقه فرود نشست، ساواک دو مأمور مسلح به مسلسل دستی جهت حفاظت آنها در محل می‌گمارد، البته شهربانی نیز بایستی با استفاده از مأمورین مسلح ژاندارمری، تأمین دور منطقه فرود هلیکوپترها را برقرار نماید.
رئیس ساواک.
پس از تشریففرمائی ذات مبارک ملوکانه به بیمارستان، مأمورین خیابان پهلوی بایستی سریعاً به خیابان شاهرضا انتقال داده شوند، این عمل به چه صورت انجام می‌شود.
رئیس شهربانی.
ما دو دستگاه مینی‌بوس داریم که این انتقال به وسیله این دو دستگاه انجام می‌شود، فقط مأمورین ساواک بایستی آنها را در خیابان شاهرضا بچینند.
رئیس شورا.
اگر این مأمورین پیاده و با جمعیت تغییر مکان داده شوند بهتر است، چون تظاهر نمی‌شود و کسی نمی‌فهمد مأموری گمارده شده.
رئیس ساواک.
مسئله تظاهر به گماردن مأمورین اشکالی ندارد و برخلاف دستورات صادره نمی‌باشد، اگر موافقت بفرمائید این نقل و انتقال به وسیله همان مینی‌بوس‌ها انجام شود، حتی اگر عواملی هم باشند و بدانند مأمورین کاملاً مراقبند، نیت سوء خود را اجرا نخواهند نمود.
رئیس شورا.
با توجه به نحوه عمل خرابکاران، اگر مأمورین مسلح گمارده شوند در صورتی که نفر خرابکار تشخیص داد که مأمور مسلح است و بعد از پشت سر او را غافلگیر و اسلحه وی را گرفت مشکلات شدیدی پیش خواهد آمد، اگر نفهمند مأمورین گمارده شده و مسلح هم هست بهتر است.
رئیس ساواک.
اجازه بفرمائید مسلح بودن یا نبودن مأمورین را پس از حضور افسران گارد در بجنورد حل نماییم، چون بایستی این مسئله را تأیید نمایند.
رئیس ساواک.
یک نیروی پشتیبانی‌‌کننده هم لازم است در صورت بروز هرگونه اخلالی سریعاً وارد عمل شود.
رئیس شورا.
پادگان بجنورد در تمام مدت یک گروهان کاملاً آماده تعیین می‌نماید که در اسرع وقت و به دستور من در هر نقطه وارد عمل خواهد گردید. من در موکب همایونی با بی‌سیم که روی خودروی من سوار است، دائماً با جانشین خود در پادگان تماس دارم و دستوراتم را به موقع صادر می‌کنم.
رئیس شهربانی.
شهربانی نیز خودروها و پرسنل را به طور کاملاً آماده تعیین و در شهربانی خواهند بود که در صورت نیاز، سریعاً وارد عمل گردند.
فرمانده ضداطلاعات وابسته .
یک مسئله مهم، وجود خودروهای سواری است در کنار خیابانها یا در داخل کوچه‌های مشرف به خیابان قرار دارند؛ بایستی فاصله این خودروها تا مسیر تشریففرمائی حداقل 150 متر باشد.
رئیس ساواک.
ترتیب این کار داده شده، هیچ خودروئی در کنار خیابان نخواهد بود؛ حتی در گاراژهای کنار خیابان و کوچه‌ها و اصولاً در مسیر و در کوچه‌ها و گاراژها، خودروئی دیده نخواهد شد.
رئیس شهربانی.
در صورتی که خودروئی وجود داشته باشد سریعاً با جرثقیل تغییر مکان داده می‌شود.
فرمانده ضداطلاعات وابسته .
مسئله دیگر موضوع صدور کارت برای رؤسای ادارات و کارمندان است که در مراسم استقبال حضور دارند و همچنین کارت جهت خودروهائی است که در موکب همایونی قرار دارند.
رئیس ساواک.
برای مستقبلین دو نوع کارت چاپ شده؛ یک نوع برای رؤسای ادارات که احتمالاً مورد پرسش شاهنشاه آریامهر قرار خواهند گرفت و یک نوع برای سایر مستقبلین طبقه دوم؛ برای خودروها نیز کارت تهیه شده، البته رؤسای ادارات یک ساعت قبل از تشریف فرمائی در محل استقبال خواهند بود و خودروئی نخواهند داشت. برای خودروهای داخل موکب و مشایعت کنندگان شاهنشاه آریامهر، کارت تهیه شده است.
رئیس ساواک.
کلیه کرد‌های پناهنده در صبح روز پنجشنبه 30 /2 /2535 بایستی همگی به وسیله شهربانی جمع‌آوری و در داخل هتل ایزدی سکنی داده شده و مأمور شهربانی نیز برای آنان گمارده شود که تا خاتمه تشریففرمائی از هتل ایزدی خارج نشوند. به پمپ بنزین قره چورلو از صبح پنجشنبه اجازه فروش داده نشود و بایستی بسته باشد.
فرمانده ضداطلاعات وابسته .
برای فیلمبرداران و عکاسان نیز بایستی وسیله حرکت پیش‌بینی شود.
رئیس ساواک.
یک دستگاه وانت از شهرداری و یک دستگاه از اداره آموزش و پرورش گرفته می‌شود و برای حرکت فیلمبرداران و عکاسان اختصاص داده خواهد شد.
فرمانده ضداطلاعات وابسته .
آبروهای واقع در مسیر نیز بایستی شناسایی و پاک گردند.
رئیس ساواک.
در کمیسیون امنیت فرمانداری به شهرداری ابلاغ خواهد گردید در روز پنجشنبه 30 /2 /2535 کلیه آبروهای واقع در مسیر پاک و داخل آنها آب انداخته شود.
چون مطلب قابل بحث دیگری نبود، جلسه در ساعت 1920 ختم و جلسه آینده به روز 10 /3 /2535 موکول گردید.
توضیحات سند:
1. از چگونگی مسافرت محمدرضا پهلوی به بجنورد، سابقه‌ای به دست نیامد، جز اینکه در مصاحبه‌ای که توسط خبرنگار رادیو تلویزیون ملی با او در 31 اردیبهشت سال 1355 در بجنورد صورت گرفته، آمده است: «البته به عادت هر ساله برای زیارت آستان قدس رضوی با شهبانو و ولیعهد امسال هم مشرف شدیم ... امسال اضافه بر زیارت، به بعضی از قسمت‌های شهر مشهد که جالب بود و بخصوص خانه سازی برای افراد و تمام طبقات اهالی شهر توجه شد ... لازمه زندگی بهتر در مساکن بهتر، این است که وسایل آسایش و رفاه بیشتری هم باشد، مانند فضای سبز، پارک‌ها، بیمارستان‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها و اتفاقاً در مشهد به تمام این قسمت‌ها توجه شده ... ولی این ارم مختص مشهد هم نیست، چنانکه اکنون در بجنورد که زیر چشم ما است، می‌بینیم که چه فضاهای سبز دلپذیری ایجاد شده است.»2. خانلرخان قراچورلو فرزند حسینقلی‌خان در سال 1304ش در بجنورد به دنیا آمد. پس از تحصیلات ابتدایی به اداره املاک پدرش که از ملاکین بجنورد بود، مشغول شد. او که با ارکان رژیم شاهنشاهی در ارتباط بود، در دوره بیستم مجلس شورای ملی از جغتای و جوین به مجلس فرستاده شد و در دوره‌های بیست و یکم تا بیست و چهارم، به عنوان نماینده بجنورد راهی مجلس شد. خانلرخان خواهرزاده سردار معزز بجنوردی بود که در سال 1304ش اعدام شد و پدر خانلرخان نیز همراه او به دار آویخته شد. وی در سال 1379ش در بجنورد از دنیا رفت.