جلسه بازجویی از آقای مهندس پرویز نیکخواه
جلسه بازجویی از آقای مهندس پرویز نیکخواه
متن سند:
با احراز هویت شما اینک سئوالات را پاسخ دهید س ـ به طور کلی جنابعالی در چند کنگره و کنفدراسیون شرکت فرمودید ج ـ من در کنگره لندن، پاریس و لوزان شرکت کردم س ـ کنگره لندن در چه سالی تشکیل گردید و همچنین کنگره پاریس و لوزان و در هر کنگره تقریبا چند عضو (نماینده) شرکت داشتند.ج ـ ...
لندن در...
.
.
1960 کنگره پاریس در ژانویه 1961 و کنگره لوزان در ژانویه 1962 تشکیل گردیدند.
در هر کنگره نمایندگان همه انجمن های دانشجویی اروپا و در کنگره لوزان و پاریس نمایندگان آمریکا نیز شرکت داشتند شماره دقیق آنها را نمی دانم در کنگره لوزان حدود صد نماینده شرکت کرده بود.
س ـ جریان اختلافاتی که در کنگره به وقوع پیوست چه بوده علت اختلافات.
مدت کنگره سرانجام تصمیمات کنگره به کجا انجامید.
مسئولین با مسئولیت ...
چه افرادی بود.
ج ـ جریان اختلافات در کنگره پاریس دقیقا مشخص نیست.
چون اصولاً کنگره ای تشکیل نشد.
شاید عدم تشکیل کنگره را بتوان علت اصلی اختلاف دانست.
هیأت نمایندگان انگلستان هنگامی که به پاریس آمد اوضاع را بسیار متشنج یافت و عده ای به گمان این که هیأت دبیران کنفدراسیون درصدد است که به کنگره IHS نماینده بفرستد از قبل درصدد برآمده بودند تا به کمک نمایندگان سازمان دانشجویان آمریکایی اکثریت آرا بدست آورند و کنگره را قبضه کنند، در عین حال در داخل انجمن های شهرهای آلمان و اطریش نیز برخوردهای شدیدی درباره همین مسأله پدید آمده بود که باعث دو دستگی شده بود و این دو دستگیها به کنگره کشانده شده بود.
در نتیجه کنگره نتوانست اصلاً تشکیل شود و هیئت دبیران کنفدراسیون تصمیم گرفت تا ایجاد فرصت مناسب تری و رفع اختلافات در بین دانشجویان کنگره را معوق گذارد.
عده ای از نمایندگان بر تصمیم کنگره گردن گذاردند و عده ای دیگر از تصمیم آن سرپیچی کردند...
.
.
اساس اختلافات در سازمانهای دانشجویی شد.
س ـ هیأت دبیران کنگره چه افرادی بودند.
ج ـ آقایان دکتر ثابتیان، دکتر حمید عنایت، محسن رضوانی که هر سه از دانشجویان ایرانی در انگلستان بودند.
س ـ ضمن مدارک مکشوفه از منزل سرکار کتابی به نام کارمزد و سرمایه کشف گردید که سرکار آن را از انگلیسی به فارسی ترجمه نمودید.
کتاب نامبرده از کتابهایی است که نویسنده آن مارکس می باشد معهذا این کتاب را در چه تاریخی ترجمه نمودید.
آیا از جزوات مزبور به صورت پلی کپی تهیه شده و پخش گردیده است.
هدف از ترجمه مزبور چه بوده معهذا کتاب و ترجمه آن به سرکار ارائه می گردد.
در این باره توضیحات کافی مرقوم فرمائید.
ج ـ این کتاب یا جزوه از نوشته های مارکس است که در آن تضادهای جامعه سرمایه داری با زبانی ساده بیان می شود.
هدف از ترجمه آن نیز همین روشن کردن تضادهای جامعه سرمایه داری بوده.
ترجمه این کتاب هنوز تمام نشده است و همین اواخر ـ قبل از بازداشت ـ در دست من بود که ترجمه کنم و هنوز تا جایی که به خاطر دارم مقدمه و صفحه آخر متن ترجمه نشده است و هنوز تصحیح نیز نگردیده.
از این جزوه جز همین نسخه خطی نسخه دیگری وجود ندارد.
س ـ حزب توده ایران در فرانسه به ویژه در پاریس آیا دارای فعالیت می باشد.
دانشجویان وابسته به چپ یا دانشجویان ایرانی در فرانسه که دارای افکار و عقاید چپ می باشند از نظر فعالیت چه افکار و عقایدی دارند آیا طرفدار رهبران حزب توده1 می باشند یا خیر.
یا اینکه طرفدار شوروی هستند یعنی کشور شوروی را به نام کشور اصلی یا کشور مادر قبول دارند ما طرفدار تز چین...
.
آیا طرفداران تز چین در فرانسه سازمان و تشکیلاتی دارند.
ج ـ اینکه آیا حزب توده ایران در پاریس دارای فعالیت می باشد بر من پوشیده است.
اما بعید نیست که داشته باشد.
من هیچ گاه با دانشجویان فرانسه بحث سیاسی نکرده ام.
همیشه با آنها در کنگره های دانشجویی برخورد کرده ام و آنها که در کنگره شرکت می کردند ظاهرا کسانی بودند که به جبهه ملی متمایل بودند بنابراین از نحوه تفکر دانشجویی که به عقاید چپ متمایل هستند.
هیچ اطلاعی ندارم.
اگر از روش شکل کلی جریان و نفاقی که در حزب کمونیست فرانسه درباره مسایل ایدئولوژیک بین چین و شوروی موجود است در این باره قضاوت کنیم، در آنجا، در بین دانشجویان ایرانی که احیانا بدین مسایل علاقمندند باید درباره اختلافات ایدئولوژیک اختلاف عقیده موجود باشد.
قدر مسلم آن است که در کنگره لوزان تنها کسی که از موضع سیاسی چین در آن زمان دفاع کرد خود من بودم و تا آن زمان اختلافات مطرح نشده بود.
بنابراین چون اطلاعات من مربوط به آن زمان است از انعکاس رشد اختلافات ایدئولوژیک در میان جامعه دانشجویان اطلاعات دقیقی ندارم.
س ـ مهندس نظری کیست جریان آشنایی خود را با مشارالیه مرقوم فرمایید.
ج ـ مهندس نظری باید یکی از دانشجویان ایرانی در پاریس باشد، من او را در کنگره پاریس دیدم.
با وی ارتباط خاصی نداشته ام.
با هم صحبت کرده ایم.
از او چندان خوشم نیامد و بعدها نیز از ملاقات با وی پرهیز کردم.
س ـ مذاکرات سرکار با مهندس نظری روی چه مسایلی بود.
نظریات مشارالیه چگونه بود.
این ملاقات با وی در کجا انجام گردید و چند جلسه با هم ملاقات و بحث گردید.
ج ـ مذاکرات با او بیشتر روی مسایل دانشجویی صورت می گرفت و اینکه سازمان دانشجویان باید چه شکلی پیدا کند.
من بیش از یکی دو بار او را ملاقات نکرده ام و آن هنگامی بوده است که یا در پاریس بودم و یا برای رفتن به آلمان یا سوئیس از پاریس می گذشته ام.
چنین مشهور بود که نظری از حزب توده دفاع می کند و آن زمان در روزنامه مردم مقاله ای چاپ شده بود که روش هیأت دبیران کنفدراسیون (لندن) را مورد انتقاد شدید قرار داده بود و از روش هیأت دبیران کنفدراسیون (در آلمان) مقداری دفاع کرده بود و دست دوستی به جانب آنها دراز کرده بود.
من بیشتر راجع به این مطالب با وی صحبت کرده ام.
با او ابدا بحث ایدئولوژیک نکرده ام.
چون اولاً او را خوب نمی شناختم و ثانیا مورد اعتماد من نبوده است.
بعد از کنگره لوزان وی به من نامه ای نوشت که به انگلستان بیاید و درباره مسایل سازمان های دانشجویی گفتگو کند که از او دعوت نکردم و در نتیجه او نیامد.
این آخرین ارتباط ما با یکدیگر بود.
س ـ ضمن مدارک مکشوفه از سرکار اسم و آدرس آقای منوچهر سامان نژاد کشف گردید جریان ارتباط خود را با مشارالیه و نحوه این ارتباط به طور مشروح مرقوم فرمایید.
ج ـ با آقای منوچهر سامان نژاد تا جایی که در خاطرم هست هیچ ارتباطی ندارم.
حتی ممکن است او را اصلاً ندیده باشم.
ممکن است آدرس او را کسی به من داده باشد (هنگام آمدن به ایران) و گفته باشد آدم خوبی است یا اینکه یکی از محصلین ایرانی در انگلستان آدرس تهران خود را این آدرس معرفی کرده باشد.
به هر حال من فکر نمی کنم که اصلاً این آدم را دیده باشم.
س ـ یادداشت اسم و مشخصات و آدرس منزل یک نفر را موقعی که فردی یادداشت بنماید که با او نظر خاصی داشته باشد.
علیهذا بفرمایید این شخص چگونه به سرکار معرفی شد.
و هدف از یادداشت آدرس منزل مشارالیه چه بوده است.
ج ـ این درست است که اگر کسی اسم کس دیگری را یادداشت می کند به منظور خاصی است.
من در انگلستان با غالب دانشجویان آشنا بوده ام و همین طور کسانی که در کنگره های دانشجویی شرکت کرده اند مرا می شناسم ممکن است هنگام آمدن به ایران یک نفر این آدرس را به من داده باشد و گفته باشد به فلانی سربزن آدم خوبی است و من چون اصلاً به سراغ این شخص نرفته ام نه در خاطرم هست که دقیقا این آدرس از کجا آمده و نه این شخص را جز نام و آدرس که در پیش من دارد می شناسم و نه با وی ارتباطی دارم.
س ـ نظر جنابعالی درباره اختلافات ایدئولوژیکی شوروی و چین چه می باشد.
ج ـ اساسا اختلافات ایدئولوژیک در جنبش بین المللی کمونیستی به شکل حاد خود از آنجا سرچشمه گرفت که در کنگره بیستم حزب کمونیست اتحاد شوروی به نماینده حزب کمونیست آلبانی توهین شد و وی کنگره را به علامت اعتراض ترک کرد.
هر کس که بر این کار شوروی خرده گرفت بعدها در مقابل آن ایستاد و هرکس که عمل شوروی را تأیید کرد بعدها نیز مشی عمومی سیاست شوروی را نپذیرفت مسایل اساسی مورد بحث به طور کلی عبارتند از جانشین کردن تز همزیستی مسالمت آمیز شکل مسخ شدن آن به جای مبارزات جهانی بین المللی و طبقات ستم کش از یک طرف و ملل و طبقات اردوگاه سوسیالیزم و امپریالیسم، آن هم تضاد بین شوروی و آمریکا است و اگر این تضاد حل شود همه مردم جهان سعادتمند خواهند بود و آن هم بهتر است که شکل مسالمت آمیز حل شود.
یعنی سازش آمریکا و شوروی درباره منافع مردم ستمکش جهان) برای اینکه بتوانند رهبران شوروی مشی نادرست خود را به پیش برند بر آن شدند که از احزاب کمونیست سراسر جهان استفاده کنند و در نتیجه در مناسبات خود با ایشان دچار اشتباهات فراوان شدند و همچنین در مورد مسأله جنگ و صلح به طور کلی دارای تزهای نادرست می باشند.
درباره امکان گذار مسالمت آمیز یک سیستم به سیستم دیگر اجتماعی نیز رهبران شوروی گزافه گویی کرده اند و تجارب تاریخی را نادیده گرفته اند.
اینست که اساسا از نقطه نظر ایدئولوژیک در کلی ترین شکل خود من نظریات حزب کمونیست چین را درست می دانم.
س ـ نظر جنابعالی در رهبران چین کمونیست چیست.
ج ـ نظر بنده راجع به رهبران حزب کمونیست چین این است که آنها توانسته اند ملت چین را از زیر سلطه امپریالیزم ژاپن، انگلستان و آمریکا بیرون آورند و آن را روی پای خود قرار دهند.
آنها دارای تجارب و آثار تئوریک هستند که می تواند در مبارزه علیه امپریالیزم برای کسان دیگری در سایر کشورها مورد استفاده قرارگیرد.
در نظر من رهبران حزب کمونیست چین کسانی نیستند که هیچگاه از آنها تقصیری سرنزده باشد یا ممکن نیست اشتباه کنند.
اما تا جایی که من مطلع هستم و از پیروزیهایی که ملت چین به دست آورده است.
معتقدم که آنها در مواجه با مسایل داخلی با تضادهای درون اجتماع خود نقش خلاقی داشته اند.
از نقطه نظر دانش سیاسی مارکسیستی آدمهای بزرگی هستند.
س ـ در مقابل اظهارات خود را پس از مطالعه امضاء بنمایید.
ج ـ پاسخ ها به خط خود من است.