تاریخ سند: 11 دی 1357
متن سند:
دنباله حوادث و وقایع نقاط مختلف کشور در روز 11 /10 /57 1ـ قم بعدازظهر روز 11 /10 /57، در چندین خیابان شهر قم تظاهرات آشوبگرانه ای توسط عناصر قشری مذهبی و اخلالگر صورت گرفته و ضمن آن تظاهرکنندگان بآتش افروزی در سطح خیابانها و دادن شعارهای مضره و ضدملی اقدام که وسیله مامورین انتظامی متفرق شده اند.1 ضمنا در روز مذکور پس از برگزاری نماز مغرب و عشاء در مسجد بالاسر، قریب 500 نفر از طلاب علوم دینی و عوامل قشری مبادرت بدادن شعارهائی علیه مقامات عالیه مملکتی نموده و متدرجا متفرق شده اند.
2ـ خرم آباد الف ـ گروهی از عوامل آشوبگر در روز 11 /10 /57، در شهر خرم آباد دست به تخریب و ایجاد اغتشاش زده و طی آن بآتش افروزی در سطح برخی از خیابانهای شهر مذکور ایجاد راه بندان نموده و 7 موسسه دولتی و چند خودرو را بآتش کشیده اند که با دخالت مامورین انتظامی عناصر اخلالگر متفرق و در خلال آن یکی از عوامل مخرب کشته شده است.
2 ب ـ بعدازظهر روز 11 /10 /57، تعدادی از منازل مامورین شهربانی و افراد پلیس در شهر بروجرد بآتش کشیده شده که دنبال آن شماری از مامورین انتظامی با اظهار ناراحتی از این حادثه با حالتی خشمگین، ضمن سرپیچی از دستورات مافوق، بخیابانها ریخته و شیشه های تعدادی از مغازه های قشریون مذهبی را شکسته و بمنزل شیخ حجت اله زمانی، طلبه ناراحت بروجرد حمله برده و ضمن مضروب نمودن وی، منزلش را بآتش کشیده اند.
در این برخوردها چند نفر مجروح گردیده و جهت مداوا به بیمارستان اعزام شده اند.
3 2ـ رضائیه و میاندوآب الف ـ بعدازظهر روز 11 /10 /57، گروهی از قشریون مذهبی در مسجد اعظم شهر رضائیه اجتماع نموده و در آن سیدعلی اکبر قریشی روحانی افراطی ضمن سخنانی تحریک آمیز مطالبی علیه رژیم کشور ایراد و در پی آن یکنفر کرد حاضر در مسجد نیز با اعلام همبستگی، عنوان کرده میتواند بتعداد کافی اسلحه در اختیار قرار دهد.
پس از خاتمه سخنرانی افراد مذکور، مجتمعین از محل خارج و ضمن متفرق شدن یکدستگاه موتورسیکلت یکی از مامورین شهربانی رضائیه را بآتش کشیده و سپس پراکنده شده اند.
4 ب ـ بدنبال درگیری و برخوردی که بین چند تن از مسلمانها و بهائیان در شهر میاندوآب بوقوع پیوسته، بعدازظهر روز 11 /10 /57، قریب 50 باب از منازل بهائیان شهر مذکور مورد حمله و غارت و آتش سوزی مسلمانان قرار گرفته است.
متعاقب این حادثه شورای تامین منطقه تشکیل و تصمیم گرفته شده مامورین انتظامی در مقابل هر گروهی از هر فرقه یا مذهبی که باشند، با تجاوزات و تحریکات آنها بطور قاطع عمل کنند.
4ـ شهرهای کرمانشاه، کنگاور و بخش گیلانغرب الف ـ بعدازظهر روز 11 /10 /57، شماری از آشوبگران در محلات مختلف شهر کرمانشاه اقدام به ایجاد آتش افروزی در سطح خیابانها و راه بندانهای مصنوعی و مقابله با مامورین نموده اند.
که در نتیجه درگیری، هشت نفر از عوامل اخلالگر کشته و متجاوز از 20 نفر زخمی شده اند.
5 ب ـ در شهر کنگاور در روز مذکور تظاهرات بلواگرانه توام با آتش افروزیهای سطحی در برخی از خیابانها صورت گرفته که با دخالت مامورین انتظامی آشوبگران متفرق و طی آن سه نفر زخمی شده اند.
پ ـ در روز 11 /10 /57، حدود یکهزار نفر از قشریون مذهبی و عناصر فرصت طلب تظاهراتی در بخش گیلانغرب برپا کرده و با بحرکت درآمدن در بعضی از خیابانهای بخش، یک شعبه بانک را بآتش کشیده و بیک شعبه بانک دیگر خساراتی وارد آورده اند.
5ـ شهرهای استان مازندران بعدازظهر روز 11 /10 /57، تظاهرات اخلالگرانه ای در شهر ساری، آمل، بابل، شاهی، بهشهر و گرگان وسیله گروههائی از عوامل بلواگر و فرصت طلب صورت گرفته که در شهر ساری یک نارنجک دست ساز از ناحیه اخلالگران بسوی مامورین انتظامی پرتاب و در نتیجه سه نفر از مردم و دو نفر از مامورین مجروح و به بیمارستان اعزام گردیده اند.
طی همین تظاهرات در شهر ساری، منزل یکی از افراد وطن پرست در منطقه، مورد هجوم بلواگران قرار گرفته و آسیب هائی بآن وارد شده است.
یکدستگاه خودرو متعلق بیکی از کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت ساری نیز توسط شماری از آشوبگران بآتش کشیده که نسبت باطفاء حریق اقدام گردیده است.
ضمنا در تظاهرات و درگیری بین مامورین و گروههای بلواگر در گرگان یکنفر و بهشهر یکنفر کشته شده است.
6 6ـ شهرهای استان گیلان بعدازظهر روز 11 /10 /57، گروههائی از عوامل اخلالگر در شهرهای رشت، لاهیجان و لنگرود دست بتظاهرات و دادن شعارهای ضدملی و علیه مقامات عالیه مملکتی نموده و با آتش افروزیهائی در سطح خیابانهای شهرهای مذکور، بچند شعبه بانک و موسسات دیگر آسیب هائی وارد کرده اند که تظاهرکنندگان با استفاده از گاز اشک آور و وسیله مامورین انتظامی متفرق شده اند.
7 بعدازظهر روز مذکور همچنین قریب 500 نفر از قشریون مذهبی و فرهنگیان در بخش خمام اقدام بتظاهرات ضدمیهنی و راه پیمائی در مناطقی از بخش مذکور نموده که وسیله مامورین انتظامی پراکنده شده اند.
7ـ سمنان و شاهرود الف ـ روز 11 /10 /57، حدود 10000 نفر از طبقات مختلف مردم در شهر سمنان متدرجا در مقابل بیمارستان شیروخورشید سرخ شهرستان مذکور اجتماع و پس از تحویل جنازه نوجوانی8 که در حوادث اخیر این شهر کشته شده، بطرف گورستان شهر راه افتاده و پس از بخاک سپردن جنازه متوفی و استماع سخنرانی تحریک آمیز یکی از روحانیون قشری9 در شهر بحرکت درآمده و با دادن شعارهای ضدملی بتظاهرات اخلالگرانه پرداخته اند.
این تظاهرات با دخالت مامورین انتظامی خاتمه یافته و اخلالگران متفرق شده اند.
ب ـ در روز 11 /10 /57، در شهر شاهرود نیز شماری از عوامل اخلالگر دست بتظاهرات زده و آتش افزوزیهائی در سطح خیابانها ایجاد و مبادرت بدادن شعارهای ضدملی نموده اند.
پ ـ ضمنا در بخشهای سرخه و سنگسر شهرستان سمنان نیز تظاهرات آشوبگرانه بوسیله گروههائی از قشریون مذهبی صورت گرفته که با دخالت مامورین انتظامی تظاهرکنندگان متفرق گردیده اند.
8ـ شهرهای استان خوزستان بعدازظهر روز 11 /10 /57، قریب 600 نفر از قشریون مذهبی و عوامل فرصت طلب در برخی از خیابانها و نقاط مختلف شهر خرمشهر دست بتظاهرات اخلالگرانه زده و ضمن دادن شعارهای ضدملی علیه مقامات عالیه مملکت و آتش افروزی در سطح خیابانها بچند شعبه بانک حمله و آسیب هائی وارد کرده اند.
با دخالت مامورین انتظامی متظاهرین متفرق شده اند.
و همچنین در بعدازظهر روز مزبور در شهرهای آبادان و دزفول نیز تظاهرات پراکنده ای صورت گرفته که در شهر آبادان چند شعبه بانک مورد حمله اخلالگران واقع شده است که با دخالت مامورین انتظامی آشوبگران متفرق گردیده اند.
10 9ـ بوشهر شب هنگام مورخ (11 /10 /57)، یکی از مامورین گارد شهربانی که اخیرا از تهران به بوشهر اعزام گردیده در یکی از خیابانهای شهر مذکور مورد حمله و هجوم گروهی اخلالگر ناشناس قرار گرفته و با سلاح سرد بشدت مجروح شده است.
11 مامور یادشده بعلت وخامت وضعش جهت درمان با هواپیمای نظامی بتهران اعزام گردیده است.
10ـ شهر فیروزآباد مقارن ساعت 1000 روز 11 /10 /57، گروهی از اخلالگران و عوامل مخرب در شهر فیروزآباد بساختمان سازمان اطلاعات و امنیت شهر مذکور (ساختمان مربوطه قبلاً تخلیه شده است)، فرمانداری، شهرداری و چند موسسه دولتی دیگر و نیز شعبی از بانکها در فیروزآباد حمله کرده بعضی از آنها را منهدم ساخته اند.
12 در جریان اقدامات تخریبی فوق یک نفر افسر و چند نفر از مامورین انتظامی مضروب و مجروح شده اند که جهت درمان به بیمارستان اعزام گردیده اند.
11ـ شهرهای خمین و محلات بعدازظهر روز 11 /10 /57، تظاهرات اخلالگرانه ای در شهرهای خمین و محلات بوقوع پیوسته و متظاهرین ضمن حرکت در خیابانهای شهرهای مذکور اقدام بدادن شعارهای مضره و ضدملی و علیه مقامات عالیه کشور نموده اند.
عصر روز مزبور دو نفر سرباز که سوار بر موتورسیکلتی در شهر خمین در حال حرکت بوده اند، بطور عمد وسیله راننده کامیونی مجروح که راننده یادشده دستگیر و سربازان مجروح بمنظور درمان به بیمارستان اعزام گردیده اند.
12ـ بندرعباس روز 11 /10 /57، گروهی از قشریون مذهبی و افراد فرصت طلب در شهر بندرعباس ضمن تشییع جنازه یکی از کشته شدگان حوادث اخیر شهر مذکور اقدام بتظاهرات اخلالگرانه خیابانی و دادن شعارهای ضدمیهنی و علیه مقامات عالیه مملکت کرده اند.
تظاهرکنندگان در مسیر حرکت خویش 9 شعبه بانک، سه اتومبیل سواری و یک تریلر و چهار کافه رستوران، یک انبار مشروبات الکلی و سه موسسه خصوصی و نیز اداره کل کار و امور اجتماعی بندرعباس را بآتش کشیده اند.
با دخالت مامورین انتظامی و استفاده از گاز اشک آور آشوبگران متفرق و پنجاه تن از آنها دستگیر گردیده اند.
13
توضیحات سند:
1ـ این خبر از رویدادهای قم مربوط به بعدازظهر امروز (11 /10 /57) و خلاصه درج شده است.پس از این بولتن تفصیل حوادث قم را خواهید خواند.
2ـ در تلفنگرام این خبر آمده است که این حوادث در خرم آباد رخ داده است : «1ـ آتش زدن جیپ استیشن متعلق به اداره فرهنگ و هنر خرم آباد؛ 2ـ آتش زدن منزل یک نفر خارجی کارمند شرکت بارسیلون در خرم آباد؛ 3ـ تخریب اداره ثبت احوال خرم آباد ؛ 4ـ تخریب اداره کار و امور اجتماعی ؛ 5ـ تخریب مدرسه راهنمایی هشتم اسفند ؛ 6ـ تخریب شورای داوری شهرستان خرم آباد ؛7ـ تخریب مطب و منزل دکتر باباحاجی، دکتر کوچک پور، دکتر جزایری، پزشکان ارتش ؛ 8ـ شکستن درختهای خیابانها و شیشه های مغازه ها.
» (پرونده 106993، ج 4) گزارش دیگری از خرم آباد توسط شهربانی تهیه شده که در خلال سندهای بعدی خواهید خواند.
گزارش ارتش از خرم آباد هم، چنین است : «در تظاهرات وسیع خرم آباد سه شعبه بانک، یک هتل، مؤسسه ماشین نویسی، اتاق اصناف، ساختمان بیمه های اجتماعی، شرکت تعاونی روستایی، اداره ریشه کنی مالاریا، اداره فرهنگ و هنر، خانه علم و چهاردستگاه خودرو شخصی آتش کشیده شد.
در این تظاهرات 21 غیرنظامی مجروح شده اند.
در خلال این عملیات یک حمله مسلحانه نیز به کلانتری 3 انجام شد.
» (گزارش زمستان 57،ص 132) 3ـ «به گفته شاهدان عینی ظهر روز دوشنبه (11 /10 /57) یک گروه سی نفری از مأموران پلیس شیشه های صدها مغازه را شکسته و چند مغازه را از جمله فروشگاه عتیقه فروشی کریمی و خواربارفروشی خزعلی را آتش زدند.
همچنین ماموران در منزل کتیرایی یکی از معتمدان شهر به حضرت حاج آقامحمد بروجردی حمله ور شدند و ایشان را به سختی از ناحیه کمر مجروح کرند که در منزلشان بستری هستند و هر روز هزاران نفر از ایشان عیادت می کنند.
در پی این حمله ماموران به منزل یک روحانی دیگر ریختند و خانه او را به آتش کشیدند.
» (اطلاعات، ش 16622، «ضمیمه»، ص 3) 4-«ساعت 1800 دو نفر از مأموران شهربانی به دستور دادستان رضاییه جهت انجام کاری به مطب دکترمرتضی زاده پزشک قانونی رفته بودند ناگهان عده ای آنان را محاصره و یک دستگاه موتورسیکلت شهربانی را به آتش کشیده که مامورین انتظامی به موقع به محل مراجعه و با پرتاب گاز اشک آور این افراد را متفرق و دو نفر پاسبان را نجات داده اند.
» (پرونده 106970، ج 7) اجتماع مردم ارومیه در مسجد اعظم به واسطه اعتراض به کشتار دهم دی مشهد بوده است.
در شهر خوی نیز امروز (11 /10 /57) تظاهراتی برپا شد.
«تظاهرکنندگان با مراجعه به ادارات آموزش و پرورش، آبیاری، مخابرات و سازمان زنان شهر خوی تمثالهای مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر را از دیوار اتاقهای این اماکن پایین آورده و آنان را پاره کرده اند.
» امروز (11 /10 /57) مغازه های شهر ارومیه بسته بود.
(پرونده 106970، ج 7) 5-ارتش شهدای کرمانشاه را 10 نفر و مجروحان را 15 تن نوشت.
اما در بخش نتیجه گیری تعداد کشته شدگان کرمانشاه را 15 تن یاد کرد.
(گزارش زمستان 57، ص 130 و 133) حزب رستاخیز، هتل بنفشه، بانکهای ایرانشهر و تهران، کاخ استانداری، سوپرمارکت 6 بهمن، ساختمان کمیته حمایت از مصرف کننده از اماکنی بود که در تظاهرات امروز (11 /10 /57) کرمانشاه به آتش کشیده شد و یا تخریب گردید.
(همان) خبر دیگر از استان کرمانشاه این که «از بامداد روز جاری (11 /10 /57) در سرپل ذهاب چون انبار غله یک نفر از موافقین به نام ذوالفقاری به وسیله مذهبیون مخالف آتش زده شده بود عده ای از مردم قلخانی و اهل حق با آنها به نزاع پرداخته و طرفین در دو نقطه از شهر موضع گرفته وبا تفنگ شکاری به سوی یکدیگر تیراندازی و در نتیجه بیش از سیزده نفر زخمی گردیده اند.
» (پرونده 106982، ج 4) امروز (11 /10 /57) کارکنان دادگستری کرمانشاه اعلام کردند تا روز شنبه (16 /10 /57) سرکار نخواهند رفت و نیز کارکنان شرکت برق منطقه ای غرب به علت شهادت یکی از کارگران در حوادث خونین دهم دی کرمانشاه دست از کار کشیدند و اعلام کردند تا ده روز دیگر در اعتصاب خواهند بود.
(همان) در کتاب یادنامه استاد شهید کامران نجات اللهی آمده است که تظاهرات امروز (11 /10 /57) کرمانشاه به خواست استادان دانشگاه رازی و برای بزرگداشت هفتمین روز شهادت دکتر نجات اللهی صورت گرفت.
این منبع شهدای امروز شهر را 18 نفر و زخمی ها را 85 تن ذکر کرد.
(ص 29) همچنین ر.
ک : کیهان، ش 10605، ص 6.
6-تفصیل اخبار شهرهای استان مازندران در خلال سندهای بعدی خواهد آمد.
7-ارتش از درگیریهای خونین ماموران مسلح با مردم در لاهیجان چنین نوشت : «اخلالگران در لاهیجان ساختمان فرمانداری، شهرداری، بانک، اتومبیل و فروشگاهها را به آتش کشیده و آنگاه به سوی مامورین حمله نمودند که در نتیجه 7 نفر کشته و 41 نفر مجروح گردیدند.
» (گزارش زمستان 57، ص 132) 8-احتمالاً نام این شهید بهروز بهروزی بود.
(پرونده 106973، ج 5) 9-سخنرانی حجت الاسلام رازینی بود که درباره حوادث خونین مشهد در دهم دی ماه برای حاضران سخن راند.
(پرونده 106973، ج 5) روزنامه کیهان از تظاهرات شهر دامغان هم خبر داد که چهار نفر با آتش سلاح مأمورین به شهادت رسیدند ...
قربانیان روشن نیست.
(ش 10608، ص 5) 10-مشروح خبرهای استان خوزستان در قالب اسناد دیگری در پی خواهد آمد.
11-نام این فرد اللّه رحیم استرکی بود.
(9037 / ه 1 ـ 12 /10 /57) 12-ارتش نوشت که ساختمان فرمانداری و ساواک فیروزآباد با همه وسایل آن و دو دستگاه خودرو به آتش کشیده شد و منهدم گردید.
(گزارش زمستان 57، ص 131) 13-روزنامه کیهان این خبر را چنین منعکس کرد : «از ساعت 8 بعدازظهر 11 دی ماه عده ای در حدود 200 نفر در خیابانها به راه افتادند و بانکهای ایران و ژاپن، ایرانشهر، ملی، صادرات و بیمه را به آتش کشیدند.
ضمنا چهار انبار بزرگ مشروب فروشی و در فروشگاه بزرگ نیز به آتش کشیده شد.
» (ش 10605، ص 6) تظاهرات امروز بندرعباس از ساعت 30 /8 صبح از مقابل بیمارستان ثریا آغاز شد و ضمن تشییع جنازه تا ساعت 10 شب طول کشید.
(5700/ه 1 ـ 12 /10 /57)