موضوع : اظهارات آقای سیدمحمود طالقانی
تاریخ سند: 27 خرداد 1349
موضوع : اظهارات آقای سیدمحمود طالقانی
متن سند:
اخیرا آقای سیدمحمود طالقانی امام جماعت مسجد هدایت واقع در خیابان اسلامبول در مورد تعیین مرجع تقلید شیعیان اظهار داشته است.«نحوه عمل دولت در مورد تأکید این که آیت الله خوانساری1 را به عنوان مرجع تقلید جدید تلقی می نماید صحیح نبوده و نظر مردم نسبت به ایشان به کلی تغییر کرده است در حالی که اگر دولت رسما آیت الله خوانساری را مخاطب تلگرافهای خود قرار نمی داد احتمال داشت نامبرده به عنوان مرجع تقلید شیعیان تعیین شود.
» ارزیابی : صحت دارد.
نظریه : گیرنده : دفتر ویژه اطلاعات آقای اوانی در گزارش روزانه درج شود 27 /3 در گزارش روزانه درج شد در پرونده سیدمحمود طالقانی بایگانی شود اوانی 27 /3 به استحضار ریاست بخش 316 می رسد 312 27 /3 /49
توضیحات سند:
1ـ مرحوم آیت الله سیّد احمد خوانساری که مدّتی بیش از سه دهه، یکی از مراجع متنفذ ساکن تهران بود.وی، پس از تحصیل در حوزه های علمیه قم و نجف، چندین سال در حوزه علمیه قم تدریس کرد؛ سپس بنا به درخواست گروهی از بازاریان و مردم تهران، از آیت الله العظمی بروجردی، ایشان در سال 1329 به تهران مهاجرت کردند و به تربیت و تدریس طلاب اشتغال ورزیدند.
آثار الحجۀ، جلد دوم، صص 242 ـ 240).
ایشان ـ که از مراتب بالای علمی و نفوذ در بین روحانیون و مردم تهران برخوردار بود ـ در مراحل آغاز این نهضت، بمرور شیوه میانه روی و سکوت را در پیش گرفت و به دلیل جایگاه علمی و اجتماعی خاص خود، بیش از پیش مورد توجه و ارتباط مقامات بالای رژیم شاه واقع شد.
در خرداد ماه 1349، پس از فوت آیت الله سیّد محسن حکیم، شاه، برای جلوگیری از مرجعیت عامّه و جهانی حضرت امام خمینی و تحمیل مراجعی که موافق و یا حداقل غیر مخالف با رژیم وی باشند، به اقداماتی دست زد.
از جمله رسما از طرف شاه برای سیّد کاظم شریعتمداری و آیت الله سیّد احمد خوانساری، تلگراف تسلیت صادر گردید و در رسانه ها منتشر شد.
مرحوم خوانساری، متأسفانه همچون شریعتمداری، تلگراف شاه را با تعابیر تجلیل از شاه و آرزوی توفیق مقام سلطنت، در تقویت دین اسلام پاسخ گفت.
انجمن اسلامی و دانشجویان در امریکا و کانادا و روحانیون انقلابی نجف، در واکنش به این اقدام، اطلاعیه هائی صادر نمودند و بتدریج حسن شهرت سیاسی مرحوم خوانساری در بین مردم، لطمات جدی خورد.
حضرت امام (ره)، در جلسه ای خصوصی در این باره فرموده بود : «این کار آقایان، یکی از ثمرات مبارزات ملت مسلمان ایران را به مخاطره افکنده است.
و بیم آن می رود که این گونه ارتباطات، تکرار شود.
» (ر.ک : نهضت امام خمینی، جلد دوم، صص 561 ـ 551) در طول سالهای پیش از پیروزی انقلاب، به طور مستقیم و غیرمستقیم، مرجعیت مرحوم خوانساری در کنار مرجعیت شریعتمداری، از وابستگی کامل و تمام عیار به رژیم شاه اجتناب ورزید.
با پرهیز از دخالت در امور سیاسی، صرفا به فعالیّتهای علمی و اجتماعی خود ادامه داد و با توجه به کهولت سن (80 سالگی در 1349)، بیشتر گوشه انزوا گزید.
وی، در سال 1362 در سن 94 سالگی، رحلت نمود و حضرت امام خمینی (ره)، با بزرگواری و قدرشناسی نسبت به مراتب بالای علمی و تقوای فردی وی، پیام تسلیت صادر فرمود.
در قسمتی از پیام امام (ره)، چنین آمده است : «خبر رحلت مرحوم مغفور آیت الله خوانساری ـ رحمت اللّه علیه ـ موجب تأسف و تأثر گردید.
این عالم جلیل بزرگوار و مرجع معظم ـ که پیوسته در حوزه های علمیه و مجامع متدینه، مقام رفیع و بلندی داشت و عمر شریف خود را در راه تدریس و تربیت و علم و عمل به پایان رساند ـ حق بزرگی بر حوزه ها دارد ...
از خداوند تعالی، برای ایشان رحمت و مغفرت و برای علمای اعلام و حوزه های علمیه، صبر و اجر خواستارم.
» [صحیفه نور، جلد 19، ص 89] 1ـ مقصود شهادت آیت الله سیدمحمدرضا سعیدی خراسانی است.
ـ نهضت امام خمینی، جلد دم، سیدحمید روحانی.
ـ شهید محمدرضا سعیدی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1376.