صورتجلسه کمیته اطلاعاتی مورخه 25/1/43
صورتجلسه کمیته اطلاعاتی مورخه 25/1/43
متن سند:
بنا به دعوت قرارگاه مقدم ارتش یکم کمیسیونی جهت بررسی وضع موجود منطقه متشکل از امضاءکنندگان زیرین در ساعت 10 روز 25 /1 /43 تشکیل و در موارد زیر بررسی و اظهار نظر و اتخاذ تصمیم شد.1ـ بررسی وضعیت 2ـ برآورد نیات متواریان و طرفداران آنها 3ـ برآورد نیات ملامصطفی، حزب پارت و دولت عراق در ایران 4ـ تعیین امکانات مخالفین 5 ـ اقداماتی که تاکنون برای عودت متواریان بعمل آمده است.
6ـ پیشنهادات و نظریات قرارگاه در مورد عودت و طرز عمل با متواریان 7ـ تجهیز احتمالی بعضی از سکنه منطقه 8ـ تطبیق و هماهنگ نمودن فعالیتهای سازمانهای مختلف در تمام منطقه 9ـ پیشنهادات و تصمیمات : ماده 1 ـ برآورد وضعیت : با توجه به اینکه متواریان از منطقه با آنهائی که ممکن است بعدا متواری و به آنان ملحق شوند عده ای دارای سوابق خدمتگزاری بوده و در گذشته خود و پدرانشان خدماتی انجام داده اند ولی به علت ناراحتی هایی که ممکن است ناشی از یک یا چند تا از علل زیر باشد : الف ـ عدم تعیین تکلیف قطعی آنها از طرف اصلاحات ارضی1 ب ـ تحریکات به وسیله عوامل داخلی و خارجی پ ـ نارضایتی از قانون اصلاحات ارضی ج ـ لطمه ای به امتیازات و شخصیت آنها وارد شده است.
د ـ لطمه ای که به وضع مالی آنها وارد شده است.
ه ـ تمایل های غالب متواریان و طرفداران آنها به آرمانهای کرد و ـ کمک هایی که ممکن است قبلاً به شورشیان نموده اند.
ز ـ ترس از دستگیری به علت دستگیری اعضاء حزب پارت در منطقه نتیجه : در هر حال متواری شدن این عده در چنین موقعی روی پیش بینی قبلی خود آنها و طرح قبلی بوده است.
ماده 2ـ برآورد نیات فراریان و موافقین آنها : الف ـ امید به استمالت و حل اشکالات آنها که نشانه آن باقی گذاردن خانواده های خود در ایران می باشد.
ب ـ برای تهدید دولت به منظور عملی ساختن خواسته های خود و جلوگیری از اصلاحات ارضی و اعاده وضع سابق پ ـ احتمالاً همکاری با شورشیان در انجام خواسته های آنها حتی در ایران ت ـ اقدامات به شکل دستبردهائی علیه زارعین و کشاورزان مخالف خود که قبلاً از آنها ناراضی بوده و مطیع مالکین هم نبوده اند.
نتیجه : ممکن است عده ای از عناصر داخلی مثل سارقین مسلح حرفه ای و قاچاق فروشان از موقعیت استفاده و در داخله مبادرت به اخلالگری بنمایند.
ماده 3ـ نیات ملامصطفی، حزب پارت و دولت عراق در ایران : الف ـ نیات ملامصطفی : چون اعمال ملامصطفی معمولاً روی حساب و دستور انجام می شود علیهذا برآورد می شود که در وضع فعلی نامبرده موافق با انجام عمل حادی در کشورهای مجاور بخصوص در ایران نیست مگر در آینده به دستور و یا پشتیبانی سیاست هایی چنین اقدامی را بنماید.
ب ـ نیات حزب پارت : 1ـ نظر حزب پارت فعلاً بیشتر جلب کمک مادی و توسعه فعالیت و نفوذ خود در خارج عراق به منظور بزرگ جلوه دادن حزب برای کسب امتیازات بیشتر از دولت عراق و ایجاد زمینه جهت آتیه در ایران می باشد و احتمال انجام عملیات نظامی وسیله عوامل متواری ایران می باشد.
2ـ اطلاعی رسیده بود که عناصری از حزب پارت گفته اند به تعداد افرادی که اخیرا به وسیله ساواک دستگیر شده اند از عناصر مؤثر مأمورین دولتی را ربوده و آنها را آن قدر نگهداری خواهند نمود تا افراد مزبور را از زندان آزاد نمایند.
پ ـ نیات دولت عراق : برآورد می شود که فعلاً دولت عراق در این منطقه قصد اخلال ندارد ولی ممکن است عوامل سیاست ناصر و طرفداران او در عراق به چنین اقدامی مبادرت نمایند.
ماده 4ـ امکانات متواریان و موافقین و طرفداران آنها در ایران : الف ـ متواریان : 1ـ امکان دارد مرتکب اعمال فردی علیه مخالفین خود (بعضی از اشخاص، زارعین و یا کشاورزان) یا احیانا بعضی از افراد پاسگاههای ژاندارمری بشوند.
2ـ انجام یک سلسله تبلیغات و جعل و نشر اکاذیب در منطقه به نفع متواریان و شورشیان عراقی.
ب ـ موافقین و طرفداران متواریان : 1ـ فعلاً مترصد سرنوشت متواریان در عراق بوده و می خواهند نیت و نحوه عمل دولت را در قبال آنها درک نمایند.
2ـ زمینه را برای متواری شدن عده ای دیگر فراهم و تبلیغاتی به نفع آنها انجام بدهند.
ماده 5 ـ اقداماتی که برای اعاده متواریان بعمل آمده است : برابر اظهار معاونت استانداری آذربایجان غربی از طرف استانداری هیئتی جهت دلجوئی و دلداری به خانواده متواریان به منطقه اعزام شده و از آنها دلداری شده است.
بجز این یک مورد تاکنون هیچگونه اقدام دیگری از طرف هیچ یک از دستگاه نشده است.
ماده 6ـ پیشنهادات و نظریات قرارگاه مقدم ارتش در مورد متواریان و جواب واصله از نیرو : الف ـ پیشنهادات قرارگاه مقدم ارتش یکم که طی 108 /2709 /1 ـ 18 /1 /43 گزارش گردیده است.
بشرح زیر قرائت گردید : رمز تیمسار فرماندهی نیروی زمینی با بررسی هایی که به محض ورود به مهاباد بعمل آوردم مراتب زیر پیشنهاد می شود مقرر فرمائید چنانچه مورد تائید نیرو می باشد فورا ابلاغ فرمایند تا اقدام گردد.
1ـ تماس با متواریان به وسیله رؤسای عشایر و اشخاص مطمئن منطقه که مورد قبول آنان نیز باشند برای اطلاع از نیات و خواسته های نامبردگان.
2ـ در صورتی که اقدام خواسته های آنان مخالف سیاست کلی دولت و برنامه های اصلاحی نبوده و عواقبی هم برای ضرر و زیان منطقه در آینده نداشته باشد نسبت به تأمین خواسته ها قول اقدام عملی داده و معاودت داده شوند.
3ـ چنانچه خواسته های آنان مخالف سیاست کلی دولت و مصالح مملکت و منطقه باشد باید با اعمال قدرت اقداماتی کرد که هم باعث عدم تکرار نظایر گردد و هم در نتیجه آنان با التماس و ندامت کامل مجبور به قبول اقدامات و نظریات دولت گردند.
4ـ نحوه اعمال قدرت و راه حلهای موجود پس از عملی نشدن ماده 2 پیشنهاد خواهد شد.
5 ـ چنانچه نظریات یا راه حلهای دیگری که به نظر نیرو منطقی تر و عملی تر از پیشنهادات بالا برسد ابلاغ فرمایند تا اقدام شود.
سرلشگر جم1 ب ـ جواب واصله از نیرو که به شرفعرض همایونی رسیده طی 386 /23 /1 /43 ابلاغ گردیده به شرح زیر است : قرارگاه مقدم بازگشت به 108 /22709 /4 ـ 18 /1 /43 ـ گیرنده فرماندهی ارتش یکم مراتب از شرفعرض پیشگاه مبارک شاهانه گذشت مقرر فرمودند (فعلاً به همین نحو عمل شود) دستور فرمائید در مورد مفاد رمز بالا اقدام و نتیجه را گزارش نمایند تا به شرفعرض پیشگاه شاهانه برسد.
پ ـ جواب تقدیمی قرارگاه مقدم بشرح زیر قرائت گردید : رمز ـ تیمسار فرماندهی نیروی زمینی بازگشت به رمز 386 /23 /1 /43 تیمسار فرماندهی ارتش یکم جهت استحضار 1ـ استنباط این قرارگاه از جمله به همین نحو عمل شود آن است که طبق مفاد مواد 1 و 2 شماره 108 /2709 /4 ـ 18 /1 /43 عمل شود.
2ـ چنانچه وعده هائی داده شود آیا اطمینان هست که توسط دولت عمل شود یا نه و آیا قبلاً در مورد نوع وعده ها کسب تکلیف شود یا رأسا اقدام گردد.
3ـ نظر این قرارگاه در مورد ماده 3 گزارش 108 /2709 /4 ـ 18 /1 /43 آن است که در صورتی که علیرغم اقدامات ماده 1 و 2 حاضر به مراجعت نشوند به آنها ضرب الاجل داده شود که به خانه و زندگی خود عودت نموده بدون ترس از تعقیب مشغول کسب و کار شوند در غیر این صورت دولت اراضی و یا ملک آنها را تصرف و بین زارعین و خدمتگزاران حقیقی تقسیم و آنها را مسلح نماید که از هرگونه اخلال مالکین اولیه جلوگیری نمایند.
این نظر روز 25 /1 در کمیسیون امنیت استان مطرح و متعاقبا نتیجه بعرض خواهد رسید.
4ـ مقرر فرمائید برای اقدام در مورد مواد 1 و 2 گزارش 108 /2709 /4 ـ 18 /1 /43 جواب به این تلگراف را سریعا ابلاغ فرمایند.
شماره 179 /2709 /4 ـ 24 /1 /43 ـ سرلشگر جم ت ـ کمیسیون به اتفاق آرا پیشنهادات و نظریات قرارگاه را تائید می نماید که جهت دعوت به معاودت و اطلاع از نیات و خواسته های متواریان به شرح زیر با آنها تماس گرفته شده و اقدام گردد: 1ـ در منطقه خانه با علی امیر عشایری،1 محمد امین قادری2 و قادر قادری3 تماس گرفته شود 2ـ در منطقه سقز با محمد جوانمردی1 3ـ در منطقه بانه با یکی از بزرگان طایفه احمدی که فعلاً متواری می باشد 4ـ کمیسیون اظهار نظر می نماید که در اجراء فرمان مبارک شاهانه در منطقه خانه قبلاً نامه ای خصوصی از طرف تیمسار معاونت ارتش یکم به آقای امیر عشایری نوشته شده و برای اطلاع از نظریات و نیات ایشان و سایر متواریان خواسته شود که در روز و ساعت معین در منطقه معینی در نوار مرزی جهت ملاقات و مذاکره با نمایندگان قرارگاه حاضر باشند.
و این نامه فی المجلس توسط معاونت ارتش یکم نوشته شد و به تصویب کمیسیون رسید.
در منطقه سقز و بانه به فرمانده پادگان بانه دستور داده شود که به وسیله حاج عبداله سرحدی و عزت یا رحمن احمدی بشرح فوق با متواریان تماس حاصل نماید.
5 ـ نمایندگان منتخب جهت ملاقات با نمایندگان متواریان در هر منطقه را نمایندگان قرارگاه ساواک و ژاندارمری (مرزبان) تشکیل خواهند داد.
ماده 6ـ تجهیز احتمالی بعضی از اهالی منطقه ماده 7ـ کمیسیون در شرائط فعلی تا انجام پیشنهادات قرارگاه مقدم ارتش مندرجه در ماده (7) تحویل هرگونه اسلحه را به اشخاص لازم نمی داند ولی تمام سازمانها باید صورت اشخاص مورد اعتماد را تهیه نمایند که در صورت لزوم به موقع مورد استفاده واقع گردد.
ماده 8 ـ تطبیق و هماهنگ ساختن فعالیت ها : تمام دستگاهها معتقدند که فعلاً و عملاً دستگاهی وجود ندارد که تمام فعالیت ها را هم آهنگ نموده و آنها را در جهت واحد هدایت و رهبری نماید.
در شرائط فعلی وجود چنین دستگاهی که بتواند تمام فعالیت های نظامی، انتظامی، اطلاعاتی، کشوری و اداری را به پیروی از سیاست ثابت دولت تطبیق دهد اهمیت حیاتی دارد.
ماده 9 ـ نتایج و پیشنهادات :الف ـ چون تمام اشکالات ناشی از باز بودن مرزها است بنابراین تعیین کامل و قطعی مرز به نحوی که امکان هرگونه ترددی را ممنوع سازد حائز اهمیت می باشد.
ب ـ خاتمه دادن به موضوع اصلاحات ارضی و تعیین تکلیف قطعی مالک و زارع با اجراء مرحله دوم به نحو سریع و قاطع.
پ ـ ارائه قدرت به نحوی که هر آن کوچکترین عمل خلافی را سرکوب بنماید.
ت ـ اقدامات لازم برای انجام پیشنهادات قرارگاه مقدم (ماده 6) جهت معاودت متواریان و بالاخره حل قطعی موضوع ث ـ تسریع در انجام کارهای عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، ایجاد کار برای بیکاران و بالاخره مرمت و تعمیر راه های اصلی و فرعی به منظور تهیه کار و داشتن راه های مواصلاتی لازم.
ج ـ انجام تبلیغات هم آهنگ شده در تمام منطقه برای مقابله با تبلیغات مخالفین و امیدوار کردن مردم به دستگاههای دولت و اطلاع آنها از اقدامات دولت.
چ ـ ابلاغ تصمیم قطعی دولت در قبال اوضاع کلی به مقامات بالا اعم از رده های نظامی و غیرنظامی تا بتوانند امورات منطقه را برطبق این تصمیم اجراء بنمایند.
ح ـ وجود یک مقام آمر و هم آهنگ کننده و تطبیق دهنده با اختیارات کاملی که بتواند به بانک ها و کلیه ادارات دستورات قاطعی داده و دستورات او برای همه اعم از نظامی و غیرنظامی قابل اجرا باشد، نهایت درجه لازم و ضروری می باشد.
خ ـ چون پناهندگان موجود در منطقه قبلاً هنگام ورود با روی باز وارد و مورد استقبال قرار گرفته و حتی به آنها کمک های مادی و معنوی شده است.
علیهذا چون فعلاً هیچ یک حاضر به عزیمت به نقاط داخلی مانند همدان و ساوه نبوده و اجبارا بایستی به عراق عودت داده شوند بنابراین تجدیدنظر در نحوه اجراء تصویب نامه اخیر مربوط به پناهندگان مورد تقاضا می باشد زیرا در صورت اجبار به عودت به عراق نه تنها تمام زحماتی که تاکنون برای آنها دولت متحمل شده به هدر خواهد رفت بلکه با یک حالت کینه و دشمنی خاک ایران را ترک و تبدیل به عده ای دشمن برای کشور و طرفدارانی برای حزب پارت و مخالفین خواهند شد.
معاون ارتش یکم ـ سرلشگر جم فرمانده لشگر رضائیه سرلشگر معصومی معاون استانداری آذربایجان غربی [ناخوانا ]معاون لشگر سرتیپ صدری فرمانده تیپ 12 ـ سرتیپ] ناخوانا [رئیس ساواک استان آذربایجان غربی ـ سرهنگ ستاد صیادیان سرپرست ناحیه ژاندارمری استان آذربایجان غربی ـ سرهنگ ستاد کاوسی فرماندار شهرستان مهاباد ـ صالحی ـ رئیس رکن 2 قرارگاه مقدم ارتش یکم ـ سرهنگ ستاد] ناخوانا [معاون شهربانی استان آذربایجان غربی ـ سرهنگ 2 پیروزفر رئیس ساواک مهاباد ـ ]ناخوانا [رئیس رکن 2 لشگر رضائیه ـ سرهنگ 2 پناه جویان رئیس شهربانی مهاباد ـ سرگرد قوامیان فرمانده هنگ ژاندارمری مهاباد ـ سرهنگ 2 ستاد کنزی مدیرکل کشاورزی استان آذربایجان غربی ـ مهندس نظام
توضیحات سند:
1ـ «اصلاحات ارضی» یکی از عمده ترین اصول سیاست استعماری جدید بود که در تمام کشورهای تحت سلطه استعمار از آمریکای لاتین تا آسیا و آفریقا به وسیله حکومت این کشورها به صورت تقریبا مشابه به اجرا در آمد.شاه در 1341 ه ش از یک سو به منظور جلب اعتماد سرمایه داری امریکا و نشان دادن موافقت و همکاری خود با استراتژی جدید و گشودن بازاری تازه برای اقتصاد غرب و از سوی دیگر برای کاهش وخامت اوضاع داخلی و جلوگیری از گسترش نارضایتی مردم که خطر انفجارات اجتماعی در پی داشت، برنامه «اصلاحات ارضی» را به عنوان اولین اصل از اصول ششگانه «انقلاب شاه و مردم»! در کشور آغاز کرد و اقتصاد ایران را به ورشکستگی کشانید.
«اصلاحات ارضی» در ایران که با سرمایه گذاری خارجی و عمدتا امریکایی در بخشهای تجارت و صنایع وابسته همراه بود، آسیب شدیدی بر کشاورزان ایران وارد آورد به طوری که کشور در طی چند سال از مقام صادر کننده گندم به یک کشور وارد کننده عمده گندم تبدیل شد! از سوی دیگر بر اثر مهاجرت روستائیان به شهرها و جذب آنان به عنوان نیروی کار ارزان توسط صنایع و سرویسهای خدماتی وابسته طی 11 سال (1345 تا 1356) 000 /20 روستای ایران خالی از سکنه گردید.
ر.ک: کوثر، ج 2، ص 37 1ـ فریدون جم فرزند محمود جم (مدیرالملک)، که بعدا به درجه ارتشبدی رسید در حال 1317 با دختر رضاخان بنام شمس ازدواج نمود.
خانواده جم با سران ایل قشقائی خویشاوندی داشت و به همین دلیل سران قشقائی با فریدون روابط حسنه داشتند.
در موقعی که رضاخان تصمیم گرفت شمس را شوهر دهد، فریدون دانشجوی دانشکده افسری فرانسه (سن سیر) بود.
فریدون به دانشکده افسری اعزام شد.
جم به سال دوم رفت، چون قبلاً یک سال در سن سیر بود، و همکلاس حسین فردوست و محمدرضا پهلوی شد.
او فردی کم هوش بود.
شمس که در زمان رضاخان جرأت نکرد حرف طلاق را بزند، تا مرگ رضاخان با وی زندگی کرد و پس از فوت او طلاق گرفت و فریدون هم با فیروزه (رفیقه سابق شاه) ازدواج کرد.
او این ازدواج را با دانستن سابقه فیروزه انجام داد و همیشه وجود فیروزه به نفع فریدون بود، چون محمدرضا هر چه جم می خواست انجام می داد، ولی نه برای جم، بلکه به خاطر فیروزه! مشاغل فریدون در ارتش همیشه مهمتر از درجه اش بود.
نظام و مطالعات نظامی را دوست داشت و اهمیتی به رده افسران نمی داد...
فریدون زندگی خصوصی خود را بر هر چیز ترجیح می داد و در کارهای خطرناک و ریسک دار وارد نمی شد...
در سال 1340 محمدرضا او را به عنوان فرمانده لشگر به مهاباد اعزام داشت و یک سال بعد وی را جانشین رئیس ستاد ارتش کرد.
در آن موقع رئیس ستاد بهرام آریانا بود که پس از قلع و قمع عشایر جنوب (به عنوان فرمانده نیروهای جنوب) رئیس ستاد ارتش شده بود.
پس از مدتی جم به جای آریانا رئیس ستاد ارتش گردید وی پس از برکناری از ریاست ستاد ارتش به عنوان سفیر به اسپانیا رفت.
قبل از انقلاب مدتی برای شرکت در دولت شاهپور بختیار به تهران آمد و چون اهل ریسک نبود لذا حاضر به پذیرش پست وزارت جنگ در کابینه بختیار نشد.
ر.ک : خاطرات حسین فردوست، ج 1، صص 63، 65 و 244، مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی.
1ـ علی امیر عشایری مالک آبادی پسوه و نماینده مجلس شورای ملی از پیرانشهر (خانه سابق) بود.
2ـ محمد امین قادری فرزند مامند در سال 1279 در لاهیجان به دنیا آمد.
سند بیوگرافیک ساواک وی را چنین معرفی می کند : «وی خرده مالک و در سال 1324 از افسران فرقه دموکرات آذربایجان بود و در زمان متجاسرین با درجه سرگردی آجودان نظامی قاضی محمد و فعالترین عضو و رابط قاضی محمد بوده است و در سال 1337 با حزب دموکرات کردستان همکاری داشته است.
پرونده محمد امین قادری در ساواک، ش 23953 3 ـ قادر قادری فرزند مامند در سال 1311 در لاهیجان قریه کلیج به دنیا آمد، سند بیوگرافیک ساواک وی را چنین معرفی می نماید : «نامبرده مالک و در دوره متجاسرین با قوای بارزانی ها و متجاسرین همکاری نمود و در اوائل سال 43 به اتفاق 10 نفر از بستگان خود به علت نامعلومی به عراق متواری و در مورخه 2 /6 /43 از طریق غیرمجاز و مسلحانه جهت گرفتن بهره مالکانه به ایران وارد و پس از کشتن دو نفر از زارعین قریه کانی رش مجددا به عراق متواری و در تاریخ 10 /7 /44 ضمن تقدیم نامه ای به شاه تقاضای بخشودگی و مراجعت به ایران را نموده است که با آن موافقت بعمل آمد در ضمن ساواک در سال 48 با عضویت یاد شده در نیروی پایداری به علت داشتن اتهام قتل مخالفت نموده است.
پرونده قادر قادری در ساواک، ش 8281 1ـ محمد جوانمردی سند بیوگرافیک ساواک وی بدین شرح می باشد.
محمد جوانمردی فرزند علی جوانمردی است که ساکن قریه تموته (چهارده کیلومتری غرب سقز) می باشد علی جوانمردی از شهریور 20 تا اواخر 21 با محمد رشید قادرخان زاده علیه ارتش تشریک مساعی داشته و در سال 24 نیز با دموکرات های آذربایجان و حزب کومله کردستان همکاری می نموده است و بالنتیجه پس از استقرار امنیت در آن منطقه علی جوانمردی به علت خیانت بدار مجازات آویخته شد.
محمد جوانمردی از تقسیم اراضی ناراضی و به عراق متواری گشت و سپس بوسیله محمد رشید بانه ای با ملامصطفی ملاقات و اسلحه دریافت کرده است به نظر این اداره ]ساواک کردستان [و با توجه به سوابق سوئی که علی معدوم و محمد جوانمردی در آن منطقه دارند استمالت نامبرده باعث بسط نفوذ وی شده و خدمتگذاران را مرعوب خواهد نمود.
اسناد ساواک، پرونده های انفرادی