تاریخ سند: 14 دی 1357
متن سند:
دنباله حوادث و وقایع نقاط مختلف کشور در روز 14 /10 /57 قم ـ تفرش و آشتیان : الف ـ بعدازظهر روز 14 /10 /57، تظاهراتی در نقاط مختلف شهر قم صورت گرفته و ضمن آن تظاهرکنندگان مبادرت به آتش افروزی در سطح برخی خیابانها نموده اند که با دخالت مامورین انتظامی متفرق شده اند.1 همزمان با تظاهرات فوق گروهی آشوبگر به منزل یکی از مامورین اطلاعات شهربانی قم حمله کرده اند که با حضور مامورین در محل متفرق گردیده اند.
در جریان تظاهرات مزبور دو نفر از عناصر اخلالگر دستگیر شده اند.
ب ـ شب هنگام مورخ 14 /10 /57، پس از شروع ساعات منع رفت و آمد شبانه در قم عده ای از اهالی در نقاطی از شهر قم شروع به تظاهرات و دادن شعارهای ضد میهنی و پخش نوارهای مضره نموده و طی آن چند نارنجک دست ساز به طرف مامورین گشت فرمانداری نظامی در نقاطی پرتاب کرده اند که مامورین از گسترش تظاهرات جلوگیری بعمل آورده اند.
ضمنا تعدادی از افراد شعارهائی علیه ساواک بر روی دیوار منازل چند تن از کارمندان سازمان اطلاعات و امنیت قم نوشته اند.
پ ـ بعدازظهر روز 14 /10 /57، تظاهرات پراکنده ای در نقاطی از شهرهای تفرش و آشتیان صورت گرفته که با دخالت مامورین انتظامی متظاهرین متفرق شده اند.
اراک : بعدازظهر روز 14 /10 /57، شماری از قشریون مذهبی در نقاطی از شهر اراک دست به تظاهرات و دادن شعار زده اند که با دخالت مامورین انتظامی متفرق شده اند.
2 کرمان: بعدازظهر روز 14 /10 /57، حدود 6000 نفر از قشریون مذهبی و عناصر فرصت طلب در برخی از خیابانهای شهر کرمان به راه پیمائی و تظاهرات و دادن شعار مبادرت کرده و در ساعت 1730، بتدریج متفرق شده اند.
3 شیراز : روز 14 /10 /57، افراد ناشناسی بمنزل یکی از درجه داران ژاندارمری شهر لار ـ استان فارس حمله کرده و پس از سرقت سلاح ژ 3 مامور مذکور، ویرا بقتل رسانده اند.
ضمنا در این حادثه با مقاومت درجه دار موصوف سه تن از مهاجمان نیز کشته و 8 تن دیگر مجروح شده اند.
4 مشهد : روز 14 /10 /57، اجتماعاتی با شرکت گروههائی از قشریون مذهبی و عناصر فرصت طلب در برخی از خیابانهای شهر مشهد تشکیل که اجتماع کنندگان پس لحظاتی بتدریج متفرق شده اند.
ضمنا حدود 400 جفت کفش در منزل آیت اله سید عبداله شیرازی جمع آوری و در معرض دید همگان قرار داده شده و عنوان گردیده صاحبان کفشهای فوق توسط فرماندار نظامی در حمله بمنزل آیت اله شیرازی بقتل رسیده اند.
5 شهرهای کرمانشاه و سنقر: روز 14 /10 /57، راه پیمائی و تظاهراتی با شرکت گروههائی از قشریون مذهبی و طبقاتی دیگر در نقاطی از شهرهای کرمانشاه و سنقر صورت گرفته که راه پیمایان پس از طی برخی از خیابانها در شهرهای یادشده متدرجا متفرق شده اند.
6 ساری : روز 14 /10 /57 شماری از قشریون مذهبی و عناصر فرصت طلب در برخی از خیابانهای شهرهای ساری، گنبدکاووس، آمل و بابل به تظاهرات و دادن شعارهای ضد میهنی مبادرت کرده و با پرتاب سنگ و آتش زدن لاستیک فرسوده اتومبیل به مقابله با مامورین انتظامی پرداخته اند.
ضمنا در شهرهای ساری متظاهرین، نام بیمارستان کورش کبیر را به بیمارستان شهدا تغییر داده اند.
7 اصفهان: مقارن ساعت 1900 روز 14 /10 /57، افراد ناشناسی یک دستگاه بمب دست ساز را بطرف رستوران کره ایها در خیابان آبشار شهر اصفهان پرتاب کرده و متواری شده اند.
در اثر انفجار بمب مذکور خسارات مختصری به رستوران یادشده وارد گردیده است.
8 بوشهر: روز 14 /10 /57، تظاهرات پراکنده ای در نقاطی از شهر بوشهر صورت گرفته و شماری از تظاهرکنندگان ساختمان لژیون خدمتگزاران بشر، ساختمان یک بنگاه کرایه اتومبیل و یک شعبه بانک را به آتش کشیده اند که مامورین آتش نشانی نسبت به اطفاء حریق در محلهای فوق اقدام کرده اند.
ضمنا در روز مزبور هنگامیکه رئیس سازمان اطلاعات و امنیت بوشهر عازم استانداری بوده در مسیر خود عده ای با چوب و سنگ به طرف اتومبیل وی حمله کرده و در اثر تیراندازی یکنفر مجروح که به بیمارستان اعزام و بستری و حال وی رضایتبخش گزارش شده است.
9 یزد: روز 14 /10 /57، یک گروه تقریبا «یکصد نفری با دادن شعار و تظاهرات خیابانی به ساختمان شهرداری یزد حمله کرده و این محل را بآتش کشیده اند.
حریق بلافاصله توسط مامورین آتش نشانی خاموش گردیده است.
ایلام و مهران: روز 14 /10 /57، شماری از قشریون مذهبی ضمن آتش زدن منزل و وسائل زندگی دو تن از ماموران شهربانی ایلام با مواد آتش زا قصد تخریب پیکره اعلیحضرت رضاشاه کبیر را داشته اند که با دخالت مامورین انتظامی متفرق شده اند.
10 ضمنا در روز مذکور گروهی در شهر مهران بطرف خودروهای مامورین انتظامی سنگ پرتاب کرده اند ارزیابی خبر : خبر صحت دارد.
اقدامات انجام شده : مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
توضیحات سند:
1ـ تظاهرات بعدازظهر قم «در خیابان چهارمردان، آذر، صفائیه، خاکفرج، نیروگاه و خیابان تهران و کوچه های اطراف آنها با دادن شعارهای مضره اسائه ادب آمیز و آتش زدن چند حلقه لاستیک روی داد.» (پرونده 312202، ج 5) خبر تظاهرات قم در صبح چهاردهم دی ماه پس از این بولتن خواهد آمد.
2ـ شهر اراک امروز (14 /10 /57) یکسره تعطیل بود و «تظاهرات پراکنده ای در بعضی از نقاط خمین به صورت نامنظم توأم با دادن شعارهای مضره مرگ بر 66 جریان داشته که در [اثر] درگیری مامورین انتظامی پایان گرفته است.
» (2653 /22 ه ـ 14 /10 /57) 3-اعتصابات کرمان کماکان ادامه داشت.
امروز (14 /10 /57) کارمندان دارایی در محوطه اداره گرد آمدند و دست به تظاهرات زدند و در خلال آن کشتار دهم دی مشهد را محکوم کردند.
«سایر ادارات و مؤسسات دولتی به صورت تعطیل و نیمه تعطیل درآمده و کم کاری دیده می شود و اکثر کارمندان در جلسات مذهبی و راه پیمایی شرکت نموده اند.
ضمنا کلیه واحدهای کارگری زرند کرمان نیز به صورت تعطیل و نیمه تعطیل و تعدادی از آنان در جلسات مذهبی و راه پیمایی شرکت می نمایند.
» (پرونده 106983، ج 4) یکی از علتهای تظاهرات امروز کرمان مخالفت با شاپور بختیار بود.
سلیمانی رئیس ساواک کرمان در تلفنگرام 11851 /1 ه به تاریخ 14 /10 /57 آن را یاد کرد.
4-این ماجرا در روزنامه کیهان چنین نقل شده است: «روز پنج شنبه در شهر لار یک درجه دار ژاندارمری به نام استوار گودرزی همراه با همسرش به گروهی از مردم در خیابان تیراندازی کردند.
همسر این درجه دار به کلت مسلح بود و خود او نیز اسلحه دیگری همراه داشت.
براثر تیراندازی این زن و شوهر یکی از رهگذران به نام محمدعلی طاهری کشته و چند تن مجروح شدند.
مردم که وضع را چنین دیدند به استوار گودرزی حمله کردند و او را از پای در آوردند.
سپس سه مأمور انتظامی سر رسیدند و به تیراندازی 3 و 4 و 5 پرداختند که در نتیجه دو نفر به اسامی احمد خلیل زاده، راننده 28 ساله و مهدی رستگار، محصل 18 ساله کشته و 7 نفر زخمی شدند.
» به دنبال این حادثه از طرف آیت الله سید عبدالعلی آیت اللهی و جامعه روحانیت لار برای یک هفته در این شهر اعلام عزا شد.
(ش 10606، ص 7) 5-از دیگر اخبار مشهد، صدور اعلامیه از طرف آقای قمی به مناسبت کشتار دهم دی مشهد و اعلام مجلس ترحیمی در روز جمعه (15 /10 /57) در خانه اش بود.
(اسناد انقلاب اسلامی، ج 5، ص 262 تا 264) همچنین اعلامیه ای به همین مناسبت از طرف آقایان سیدکاظم مرعشی، جواد تهرانی، علی فلسفی، محمدمهدی نوقانی، ابوالحسن شیرازی، عزالدین حسینی زنجانی و حسنعلی مروارید، صادر شد و در همان روز پانزدهم دی ماه به مناسبت هفتمین روز آن جنایت مجلس ترحیمی در مسجد جامع گوهرشاد از مردم دعوت شد شرکت کنند.
(همان، ج 3، ص 527) سپهبد امیر عزیزی استاندار خراسان و نایب التولیه آستان قدس امروز (14 /10 /57) استعفا داد و به تهران رفت.
(انقلاب اسلامی مردم مشهد، ص 135) ژاندارمری هم در گزارشی به نخست وزیر یادآور شد «کلیه کارکنان دادگستری شهرستانهای کاشمر، تربت حیدریه، تربت جام و تایباد مبادرت به اعتصاب نموده و از قبول 1 و 2 و 3 مراتب به نخست وزیری اعلام گردیده است.
هر نوع پرونده و یا متهم خودداری می نمایند.
» (پرونده 106980، ج 7) امروز (14 /10 /57) همه مغازه ها در خیابانهای مرکزی شهر مشهد و بیشتر بانکها و ادارات تعطیل بودند.
(21930 /9 ه 1 ـ 14 /10 /57) 6-در قصرشیرین هم تظاهرات بود.
«از صبح روز جاری (14 /10 /57) افراد اخلالگر در قصرشیرین در گروههای چند صد نفری اقدام به اخلال نظم نموده و ضمن راه بندان در خیابانها رانندگان را مجبور به الصاق عکس خمینی و روشن کردن خودرو خود را نموده اند.
» (پرونده 106982، ج 4) از کرمانشاه اخبار دیگری را هم در سندهای بعدی خواهید خواند.
7-وقایع استان مازندران با شرح بیشتر در پی خواهد آمد.
8-روزنامه کیهان از این رستوران به عنوان کلوپ امریکاییان یاد کرد.
(ش 10607، ص 4) در مورد استان اصفهان خبرهای دیگری هست که در میان سندهای بعدی خواهید خواند.
9- این خبر در سند دیگری با شرح بیشتری خواهد آمد.
10-اسم یکی از این پاسبانها رستم فتاح و دیگری قیصر ناصری بود.
امروز (14 /10 /57) همه خیابانها و جاده مهران ـ دهلران با وسایل مختلف مسدود شد و ترددی صورت نگرفت.
ساواک رهبری این اقدامات را به محمدرضا معصومیان آموزگار، ناصر یوسفی شهردار سابق، حبیب کریمی و سید محمد حیدری کارمندان فرمانداری و سید عزالدین حایری دانست.
ساواک ایلام خواستار اعزام یک واحد ارتش به این منطقه نیز شد.
(11326/ ه ـ 15 /10 /57)