موضوع : وصول 21 کشف 213 کشف 911
تاریخ سند: 23 اردیبهشت 1353
موضوع : وصول 21 کشف 213 کشف 911
متن سند:
به : سوم 312 از : زاهدان شماره : 15491 /11 ه عطف : 1501 /312 ـ 23 /2 /53 در بازرسی از کتابخانه مسجد حکیم و محل سکونت شخص مورد نظر تعداد متنابهی کتب مضره از آقای دکتر شریعتی، مهدی بازرگان1، سید محمود طالقانی، ناصر مکارم شیرازی، سیدعلی خامنه ای، علی حجتی کرمانی، احمد کسروی، محمدحسنین هیکل، ماکسیم گورکی، جلال آل احمد و صمد بهرنگی، غلامحسین ساعدی و از جمله ملحقات توضیح المسائل خمینی کشف و همان طوری که طی 11539 /11 ه ـ 22 /2 /53 به عرض رسیده در مرکز استان تحت نظر می باشد.خواهشمند است دستور فرمایید باتوجه به مفاد تلگراف اشاره شده نظریه عالی را سریعا اعلام فرمایند.
رضوانی محترما به عرض می رساند نامبرده فوق سید محمدتقی حسینی طباطبایی یکی از روحانیون زابل و مسئول کتابخانه مسجد حکیم می باشد، گزارشات واصله حاکی از فعالیت وی به نفع روحانیون افراطی و گروه به اصطلاح مجاهدین خلق بوده که وضع وی به عرض رسید و مقرر گردید که مشارالیه دستگیر و از کتابخانه بازرسی به عمل آید، ساواک زاهدان طی شماره 11539 ـ 22 /2 /53 اعلام نموده بود اصلح است یادشده نظر به موقعیت خاصی که دارد به مرکز اعزام و تحت تحقیق قرار گیرد.
نظر به اینکه ساواک مذکور نتیجه بازرسی از کتابخانه را اعلام نکرده بود چگونگی طی شماره بازگشتی استعلام و تلگراف فوق در پاسخ آن واصل شده است.
در صورت تصویب با پیشنهاد ساواک زاهدان دایر بر اعزام وی به مرکز و تحویل به کمیته مشترک موافقت شود.
موکول به رأی عالیست آقای باقری اقدام شود.
24 /2
توضیحات سند:
1ـ مهندس بازرگان، استاد دانشکده فنّی دانشگاه تهران، در ماههای اوّل خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس، با دکتر محمّد مصدّق، همکاری کرد؛ سپس این همکاری را، به دلایلی قطع کرد و در ماههای آخر حکومت دکتر مصدّق، به پیشنهاد مهندس احمد زنگنه، رئیس وقت سازمان برنامه، با اشاره مصدّق، به سمت مدیر کلّی آب تهران منصوب شد و با سقوط حکومت مصدّق و روی کار آمدن کابینه کودتا، در استعفا نامه خود به تیمسار سرتیپ جهانبانی، معاون وقت وزارت کشور، نوشت: «به عرض می رساند : روز پنجشنبه 8 /11 /1332، این جانب را احضار و ابلاغ فرمودید که بنا به دستور جناب آقای نخست وزیر، لازم است در صورت تمایل به ادامه خدمت در سازمان لوله کشی آب تهران، از فعّالیتهای انتخاباتی و سیاسی ـ که احیانا علیه دولت تعبیر شد ـ خودداری نمایم و مقرر فرمودید، تا روز شنبه، نظر قطعی را به استحضار آن جناب برسانم.این جانب، روز شنبه 10 /11 /1332، حضورا توضیح دادم و تصریح نمودم که در اداره و با وسایل اداری، مانند کارمند وظیفه شناس و با انضباطی، وظایف محوله را از روی علاقه و کوشش تمام و بدون مخالفت با نظرات دولت متبوع، انجام خواهم داد؛ ولی در خارج اداره و در غیر ساعت اداری، حق آزادی را ـ تا حدودی که، قانون برای افراد کشور مقرر و مجاز دانسته ـ برای خود محفوظ می شناسد.
آن جناب، تصمیم در این امر را، موکول به طرح موضوع، در هیئت وزیران فرمودید و روز یکشنبه 11 /11 /1332، تلفنی توصیه فرمودید که مقتضی اداری و مصلحت شخصی این جانب، در کناره گیری از مدیریت کل سازمان لوله کشی آب تهران می باشد.
اینک، با توجّه به اینکه از ناحیه خود، ناتوانی یا عدم علاقه ای در ادامه خدمت بزرگ آب تهران ـ که موجب استعفا باشد ـ نمی بیند و طبق لایحه قانونی مصوب 21 /6 /1330، تغییر مدیر کل لوله کشی، با پیشنهاد شهردار تهران و موافقت وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران صورت می گیرد، مع ذلک، نظر به اینکه عدم هماهنگی و همکاری مقامات عالیه با مسئولین ادارات و سازمانها، عملاً موجب رکود کار و زیان مردم می شود، بدین وسیله آمادگی خود را، برای کناره گیری از مدیریت کل لوله کشی آب تهران، اعلام می دارد.
از این تاریخ که وظایف خود را تحویل آقای مهندس روحانی، معاون سازمان نموده است، از حضور در اداره خودداری می نماید.
در خاتمه، از حسن ظن و پشتیبانی جناب آقای نخست وزیر و آن جناب ـ که در مدت پنج ماه و چند روز گذشته، نسبت به سازمان لوله کشی و شخص این جانب ابراز شده ـ موجب پیشرفت مطلوب کار می نماید.
با تقدیم احترامات، مهندس بازرگان.
» مهندس بازرگان، پس از کناره گیری از سازمان آب، به دانشگاه بازگشت و به کار تدریس پرداخت، ولی به علت انتشار نامه ای که انعقاد قرارداد نفت را محکوم نمود ـ که مهندس بازرگان، یکی از امضاکنندگان آن نامه بود ـ از کار در دانشگاه نیز، برکنار شد.
حدود شش ماه از بیکاری مهندس بازرگان نمی گذشت که با اعلام فعالیت نهضت مقاومت ملی و انتشار خبر آن، طی بیانیّه ای در سال 1333، به دستور حسین علا بازداشت و پس از چند روز، رفع بازداشت شد.
مهندس بازرگان، از سال 1339، با جبهه ملّی دوم، شروع به همکاری کرد؛ ولی پس از چندی، با اختلافاتی که بین او و سران جبهه ملی ایجاد شد، از همکاری با آن جبهه، خودداری کرد؛ تا اینکه در سال 1340، بار دیگر فعالیت نهضت آزادی را اعلام نمود.
وی، در بهمن ماه 1341، به اتفاق آقایان دکتر یداللّه سحابی، آیت الله سیّدمحمود طالقانی، مهندس عزت اللّه سحابی، دکتر عباس شیبانی، احمدعلی بابائی، ابوالفضل حکیمی و...
در زمان کابینه علم، بازداشت و پس از محاکمه به ده سال زندان محکوم شد.
در طول مدّت بازداشت و محاکمه و زندان ایشان، به تناوب، تلگرافها و بیانیه هایی از علما و مراجع تقلید، مبنی بر حمایت از دستگیرشدگان و اعتراض به رژیم شاه صادر شد.
در اسناد مربوط به تلگرافها و اعلامیّه های حضرت آیت الله میلانی، از جمله در سخنان حضرت امام خمینی در فروردین 1343 به مناسبت دستگیری ایشان آمده است: «از زندانی بودن آقای طالقانی و مهندس بازرگان افسرده نباشید.
تا این چیزها نباشد، کارها درست نمی شود.
تا زندان رفتنها نباشد، پیروزی به دست نمی آید.
هدف، بزرگتر از آزاد شدن عده ای، از زندان است.
هدف، اسلام است؛ طرد عمال اسرائیل است؛ اتّحاد با کشورهای اسلامی است؛ و پس از اینکه محاکمه آقایان تمام شد.
امام خمینی (ره)، طی اعلامیه ای فرمودند : «من خوف داشتم اگر در موضوع بیدادگری نسبت به حجّت الاسلام آقای طالقانی و جناب مهندس بازرگان و سایر دوستان، کلمه ای بنویسم، موجب تشدید امر آنها شود و ده سال زندان، به پانزده سال تبدیل گردد.
» مهندس بازرگان، پس از آزادی از زندان (بدون طی کردن مدّت محکومیت)، فعالیتهای خود را ادامه داد.
پس از عزیمت امام خمینی (ره) به پاریس، وی، به نمایندگی از رهبر انقلاب اسلامی، سفرهائی به خوزستان و فارس انجام داد.
سپس در پاریس، به ملاقات امام مشرّف شد و از اعضای اولیه شورای انقلاب، و بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، اوّلین نخست وزیر جمهوری اسلامی شد و امام خمینی (ره) او را به این مسئولیت منصوب کرد.
گرچه حضرت امام خمینی تأکید کرد که اعضای دولت از عناصر، غیرحزبی باشند، ولی مهندس بازرگان، وزیران خود را عموما از جبهه ملی و نهضت آزادی انتخاب نمود و در طی 275 روز، نه تنها غیرانقلابی که بعضا به دلیل دیدگاههای خاص خود، با اهداف و مقاصد انقلاب همراهی ننمودند.
سرانجام به دلیل ملاقات با سیاستمداران امریکایی و اعتراض دانشجویان پیرو خط امام در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، مجبور به استعفا گردید.
بازرگان پس از استعفا، به کار سیاسی و سامان دادن نهضت آزادی پرداخت و همواره در برابر انقلاب و رهبری امام خمینی، به تبلیغ ملی گرائی و تکیه بر نگرشهای غربی می پرداخت.
به نقل از : مرکز بررسی اسناد تاریخی، آیت الله سید محمود طالقانی، ج اول، تهران ؛ مرکز بررسی اسناد تاریخی 1381، صص 2 ـ 30