جشن پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمد (ص)
جشن پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمد (ص)
متن سند:
جشن پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمد (ص)سیاست رسمی رژیم پهلوی، مخالفت در برابر مذهب بود. رضاخان پس از تثبیت موقعیت خود و تکیه زدن بر سریر قدرت و گرفتن عنوان پادشاهی، به تدریج سیاست‌های دین‌ستیزانه خود را به اجرا در آورد.
او در این راستا اقدامات گوناگونی انجام داد که مهم‌ترین آن، کشف حجاب، سخت‌گیری و ممنوعیت در پوشیدن لباس روحانیت و محدودیت فعالیت مدارس دینی و حوزه‌های علمیه، حذف نظام قضائی سنتی با ایجاد دادگستری، برقراری نظام اجباری آموزشی و منسوخ کردن نظام آموزش سنتی گذشته و ممنوعیت آموزش قرآن در نظام جدید، اجبار در پوشیدن کلاه فرنگی و تبدیل تاریخ هجری قمری به هجری شمسی، محدودیت و ممنوعیت برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا، حمله به مسجد گوهرشاد و گلوله باران آن و به شهادت رساندن تعداد زیادی از مردم بی‌گناه، زندانی، شکنجه و تبعید و به شهادت رساندن علمای مبارز و انقلابی از جمله آیت‌الله سیدحسن مدرس(ره) بود.1 کتاب توسعه و نوسازی ایران، درباره ممنوعیت برگزاری مراسم عزاداری سیدالشهدا می‌نویسد:
«رفته رفته هر سال نسبت به مجالس عزاداری سخت می‌گردید، تا آنجا که هرکس مجالس روضه‌خوانی برپا می‌کرد، به شهربانی جلب و توقیف می‌گردید. از سال 1315 و 1316، در ماه محرم از طرف دولت، از سران اصناف و بنگاهها، اجباراً خواسته می‌شد که کارناوال به راه بیندازند، در سال 1319 روز کارناوال مصادف با دهه اول ماه محرم (عاشورا) و شب قبل، کارناوال مفصلی به راه انداختند. در کامیونها عده‌ای عمله طرب و فواحش را جمع کرده بودند که بر کامیونها به پایکوبی و رقص می‌پرداختند و این عمل در نظر مردم بسیار سوءاثر داشت.»2
سیاست دین‌ستیزی رژیم پس از رضاخان توسط فرزندش ـ محمدرضا ـ هر چه سخت‌گیرانه‌تر دنبال شد که اعتراضات متعددی به دنبال داشت. قیام حضرت امام خمینی (ره) در 15 خرداد 1342 در مخالفت با لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که حیثیت ایران و اسلام را ـ با دادن مصونیت قضائی به آمریکا‌یی‌ها و حذف عبارت سوگند به قرآن و جایگزینی سوگند به کتاب آسمانی توسط منتخبین مردم، ـ زیر سوال برد، شکل گرفت. رژیم برای سرکوبی این حرکت مردمی به خشن‌ترین راه متوسل شد و مردم را به رگبار گلوله بست و تعداد زیادی از مردم را به شهادت رساند و تعدادی را مجروح کرد. سران نهضت دستگیر و زندانی شدند و رهبر روحانی و مذهبی قیام به جرم اسلام‌خواهی، بیگانه ستیزی و آزادی‌خواهی به خارج از کشور تبعید شد. رژیم پس از تبعید امام و ایجاد خفقان و سکوت و ایجاد جو پلیسی چنین نشان می داد که دیگر مخالفی وجود ندارد و دربار به همراه دولتمردان آن، کشور را در مسیری قراردادند که هر چه بیشتر از شرع مقدس و ارزش‌های والای قرآنی دور شوند. راه‌اندازی بیشتر مراکز فساد، فحشا و بی‌بندوباری، چاپ و انتشار مطبوعات و مجلات خلاف اخلاق و انسانیت و تبلیغ هرزگی که تعداد زیادی از جوانان مملکت را به دره فنا برد، از جمله این سیاست‌ها است. در این راستا برای فاصله گرفتن هر چه بیشتر مردم از باورهای اسلامی جشن‌های تاجگذاری و جشن هنر شیراز را به اجرا در آورد که در نوع خود اشاعه رسمی فساد و لااُبالی‌گری بود. اوج اقدامات رژیم، برنامه‌ریزی و اجرای جشن‌های 25 ساله شاهنشاهی بود که اساساً در مخالفت با دین مبین اسلام در سال 135 آن هم در تخت جمشید که نماد دوران باستانی ایران بود، به اجرا درآمد. سردمداران حکومت برای برگزاری جشن، تبلیغات و هزینه‌های جنون‌آمیز کردند و تا توانستند از رژیم تعریف کرده و راز به اصطلاح پیشرفت‌های رژیم را در دوری از اسلام و باورهای اسلامی و تأسی به شاهان ایران باستان کوروش و داریوش دانستند و خاندان پهلوی را از سلاله شاهان باستان و مجدد پیشرفت و تمدن ایران معاصر معرفی کردند!
روی دیگر سکه دین‌ستیزی رژیم پهلوی، عوام‌فریبی، ظاهرسازی و مذهب‌مآبی سردمداران رژیم به ویژه درباریان بود که به‌عنوان مکمل سیاست به کار گرفته می‌شد. رضاخان نیز قبل از تصاحب قدرت خود را فردی مذهبی جلوه می‌داد. اسامی فرزندانش را از ائمه انتخاب می‌کرد و در مراسم شهادت سالار شهیدان کربلا با پای برهنه به سینه‌زنی می‌پرداخت، به سر و صورت خود گل می‌مالید. همین سیاست در زمان فرزندش، محمدرضا ادامه یافت. او نیز به زیارت قبور ائمه به مشهد و قم و ... سفر می‌کرد. به حج می‌رفت، احرام می‌بست، سعی صفا و مروه به جای می‌آورد! فرح نیز به زیارت حضرت معصومه(س) و امام رضا (ع) و عتبات و عالیات می‌رفت و به تکایا و مساجد کمک می‌کرد. آنها با این قبیل اقدامات می‌کوشیدند خود را از طرفداران دین مبین و تنها حکومت و پادشاه شیعی مذهب در جهان معرفی کنند تا افکار مردم مسلمان ایران را برای خود حفظ کنند. برنامه‌ریزی جهت برگزاری جشن پانزدهمین قرن هجرت رسول اکرم (س) از مکه به مدینه یکی از عوام‌فریبی‌های رژیم در سال 1357 بود.
قیام الهی ایرانیان که از شهادت آقا مصطفی در واقعه 19 دی 1356 قم جانی تازه یافته بود، می‌رفت که طومار نظام استبدادی 25 ساله شاهنشاهی را در هم بپیچد و حکومت اسلامی استقرار یابد. از این مقطع تا 22 بهمن 1357 رژیم پهلوی به ترفندهای گوناگونی متوسل شد که همۀ آنها با هدایت و رهبری پیامبر‌گونه حضرت امام (ره) نقش برآب شد. اسناد زیر که مربوط به دوران پایانی رژیم شاهنشاهی است، بیانگر این حقیقت است که رژیم پهلوی در این موقع نیز با روی‌آوردن به برنامه‌های عوام‌فریبانه، قصد داشت تا در سال 1357 با برگزاری جشن پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمد(ص) از مکه به مدینه، خود را از این مهلکه رهایی بخشد و این درحالی بود که هشت سال قبل از آن، با برگزاری جشن‌های 25 ساله شاهنشاهی، زدودن آثار اسلامی، قرآنی از جامعه اسلامی را در دستور کار داشت:
سند شماره (192)
3 /4 /2537
128 وصال شیرازی ـ تهران
جناب آقای معینیان ریاست دفتر مخصوص شاهنشاه آریامهر
با احترام معروض می‌دارد: سال 14 هجری قمری نزدیک است که مصادف با پایان قرن 14 و آغاز قرن 15 از هجرت پیغمبر اکرم می‌باشد. چنانکه رأی جهان آرای شاهنشاه آریامهر اقتضا کند در عید مبعث سال جاری به موجب فرمان، دولت را مکلف فرمایند تا موجبات برگزاری مراسم بزرگداشت حضرتش را در آن سال طی یک هفته یا یک ماه فراهم آورند و از هم‌اکنون دانشمندان اسلامی ـ دانشگاهیان و محققان مطالعاتی انجام دهند و کتب و رسالاتی تدوین نمایند. و در این مراسم با ایراد سخنرانی شرکت جویند.
تمنی دارد در صورت اقتضا مراتب را قبل از روز مبعث از شرفعرض همایونی بگذرانند.
جان‌نثار شاهنشاه. محمد فضائلی
سند شماره (193)
1ـ2/م 22 /4 /2537
جناب آقای جمشید آموزگار نخست‌وزیر
موضوع: طرح مربوط به بزرگداشت آغاز پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمدابن عبداله پیامبر اسلام (ص)
حسب‌الامر مطاع مبارک ملوکانه فتوکپی یک برگ طرح جناب آقای محمد فضائلی به پیوست ایفاد می‌گردد.
اوامر مطاع مبارک ملوکانه به این شرح شرف‌صدور یافت:
«دولت و دربار مطالعه نمایند»
اوامر مطاع همایونی به وزارت دربار شاهنشاهی نیز ابلاغ شد.
رئیس دفتر مخصوص شاهنشاهی
جناب کاظمی ـ جناب همایون فر ـ جناب فرشچی به اتفاق بررسی و گزارش شود. 24 /4 /47
سند شماره (194)
شماره: 56 ـ 234/م تاریخ: 1 /5 /2537
جناب آقای همایونفر مشاور نخست‌وزیری
پیرو نامه شماره 56 ـ 234/ م ـ مورخ 25 /4 /2537 در مورد طرح مربوط به بزرگداشت آغاز پانزدهمین قرن هجرت حضرت محمدابن عبداله پیامبر اسلام [ص] خواهشمند است دستور فرمایید نتیجه اقدام را اعلام فرمایند تا مراتب به عرض برسد.
بازرس مخصوص نخست‌وزیر ـ سرلشکر هوشنگ ارم
تیمسار سرلشکر هوشنگ ارم بازرس مخصوص نخست‌وزیر
عین پرونده منضم به طرح مورد نظر در سه صفحه ایفاد می‌گردد.
همکار ارجمند جناب آقای کاظمی معاون محترم نخست‌وزیر در مورد این کار ضروری می‌دانم جلسه‌ای در خدمت آن جناب و جناب فرشچی داشته باشیم اصول مطالب را که بنده یادداشت کرده‌ام به بحث بگذاریم وقتی خودمان تصویب کردیم روی کار کاغذ بیاوریم و به صورت گزارش، به عرض جناب آقای نخست‌وزیر برسانیم بنده معتقدم وقت را با جناب فرشچی تطبیق و به وسیله تلفن به بنده ابلاغ فرمایید. ارادتمند عزت‌اله همایونفر
سند شماره (195)
گزارش
موضوع: طرح برگزاری آیین باشکوهی از طرف شاهنشاه آریامهر به مناسبت آغاز پانزدهمین قرن هجری
هدف:
برگزاری مراسمی باشکوه در گرامی داشت آغاز پانزدهمین قرن هجری (دین مبین اسلام) به منظور آگاهی و توجه بیشتر عالم اسلام، بزرگان دین و مردم جهان به مراتب ایمان و اعتقاد راسخ شاهنشاه آریامهر به دیانت اسلام و اصول و مبانی اسلامی و نیز اخلاص و عقیدت ملت ایران به خاندان نبوت و همچنین ایجاد تفاهم بیشتر و گسترش روح برادری و اخوت بین مسلمانان جهان به ویژه میان اهل تشیع و تسنن و یگانگی بین کشورهای اسلامی.
زمان برگزاری جشن:
انجام این مراسم، طی چهار روز از تاریخ 27 ماه رجب سال 14 (روز بعثت حضرت رسول اکرم) تا سی‌ام این ماه.
برنامه:
اعلام مراسم از سه ماه قبل وسیله دولت ایران به جهانیان، با ذکر مناسبت: آغاز پانزدهمین قرن دین مبین اسلام، محل برگزاری مراسم: مسجد سپهسالار ـ تهران
روزهای جشن: روز اول 27 رجب:
ـ اقامه نماز جماعت در مسجد سپهسالار ـ تهران
ـ ضیافت ناهار در پیشگاه مبارک شاهنشاه
ـ سخنرانی درباره معارف اسلامی
ـ خطابه شاهنشاه آریامهر
ـ سخنران اول از کشور ایران
ـ سخنران دوم از کشور مصر
روز دوم: 28 رجب:
قرائت کلامالله مجید در 5 دقیقه
سخنران اول از کشور عراق
سخنران دوم از کشور پاکستان
سخنران سوم از کشور کویت
سخنران چهارم از کشور ترکیه
قرائت کلامالله مجید در 5 دقیقه
روز سوم: 29 رجب:
قرائت کلامالله مجید در 5 دقیقه
سخنران اول از کشور عربستان سعودی
سخنران دوم از کشور افغانستان
سخنران سوم از کشور لبنان
سخنران چهارم از کشور اندونزی
قرائت کلامالله مجید در 5 دقیقه
روز چهارم: 3 رجب:
بازدید از آستان قدس رضوی
تشکیلات:
1ـ شورای عالی مراسم، مرکب از شش مقام دولتی و شش تن از شخصیت‌های علمی
2ـ مدیرعامل مراسم، سازمان اوقاف کشور
3ـ همکاران: واحدهای مجرب روابط عمومی وزارتخانه‌ها و سازمانهای کشوری، ساواک و تشریفات وزارت امورخارجه.
4ـ تعیین پیش‌نماز برای نماز جماعت
مدعوین:
1ـ روسای کشورهای اسلامی و یا مقامات عالی‌رتبه و نیز 5 تن از شخصیت‌های علمی و روحانی هر کشور اسلامی
2ـ سفرای کشورهای اسلامی مقیم کشور شاهنشاهی ایران
3ـ عده‌ای از شرق‌شناسان آشنا به معارف اسلامی
4ـ پیشوایان بزرگ مذهبی از اهل تشیع و تسنن
5ـ هیأت دولت ایران
6ـ هیأت رئیسه مجلس شورای ملی و مجلس سنا
7ـ مقامات و شخصیت‌های علمی، دانشگاهی، فرهنگی و روحانی کشور.
تدارکات ویژه:
1ـ چاپ و انتشار سخنرانی‌ها به زبان فارسی و عربی
2ـ تهیه فیلم کامل از مراسم و نمایش آن در ایران و کشورهای اسلامی
3ـ چاپ تمبر مخصوص و ضرب سکه ویژه مراسم
4ـ تجدید چاپ قرآن آریامهر به مناسبت مراسم
5ـ چاپ صحیفه سجادیه و چند نشریه دیگر برای اهدا به مردم
6ـ تنظیم و اجرای یک برنامه ویژه برای قرائت قرآن
7ـ تأسیس یک کتابخانه معارف اسلامی (اهدایی شاهنشاه) و ترغیب مردم به نگهداری و پاسداری آن.
8ـ افتتاح موزه شاه‌چراغ شیراز
9ـ اهدای یک روپوش حریر به خانه خدا از طرف علیاحضرت شهبانوی ایران
1ـ احداث یک هتل به هزینه دولت ایران در نزدیکی آرامگاه حضرت رسول اکرم برای پذیرایی رایگان.
آنچه در این گزارش آمده خطوط کلی و اجمالی است از برنامه‌ای که باید به طور کامل و آبرومندانه اجرا گردد و چون این برنامه فعلاً صورت سری و کاملاً محرمانه دارد بدیهی است که پس از تصویب ذات مبارک ملوکانه و اعلام برنامه به وسیله دولت، کمیته‌ای برای تنظیم برنامه کامل و جامع تشکیل خواهد شد.
در تنظیم برنامه تفصیلی که حدود دو سال فرصت در پیش است از نظرات علما و روحانیون و نیز نظرات معاریف و شخصیت‌های علمی اسلامی استفاده خواهد شد.
صادق کاظمی علی فرشچی عزت‌اله همایونفر
سند شماره (196)
17 ـ 2/ م 8 /11 /1357
جناب آقای شاپور بختیار نخست‌وزیر
سال یک هزار و چهارصد هجری مصادف با پایان قرن چهارده و آغاز قرن پانزدهم از هجرت پیغمبر اکرم حضرت محمدبن عبداله صلی‌اله علیه وآله نزدیک است و از مدتی قبل در بسیاری از کشورهای اسلامی در جهت بزرگداشت این روز تاریخی کمیته‌های مخصوصی تدارک شده و به جا خواهد بود در کشور عزیز ما نیز برای برگزاری هر چه با شکوه‌تر سالروز این واقعه بزرگ تاریخ بشریت برنامه‌های اصیل و بنیادی در سطح وسیع و در تمام کشور به مورد اجرا درآید که در این مورد نظریاتی بشرح زیر ابراز شده است:
الف ـ تشکیل کمیته‌ای مرکب از نمایندگان دربار شاهنشاهی، نخست‌وزیری، سازمانهای مذهبی، افراد مطلع و بصیر، محققان، اساتید علوم دینی و مستشرقین برای برنامه‌ریزی‌های دقیق.
ب ـ انجام کلیه اقدامات از طریق دانشگاه فردوسی مشهد به جهات زیر:
1ـ وجود مجتمع آستان قدس رضوی در مشهد و موقعیت آن بین کشورهای اسلامی.
2ـ وجود اساتید و علمای الهیات در دانشگاه مشهد
3ـ وجود مدارس علوم دینی قدیمه در مشهد
4ـ وجود کتابخانه عظیم آستان قدس رضوی باتوجه به مآخذ بزرگ آن
5 ـ محیط مناسب مذهبی مشهد.
ج ـ کمیته‌های اجرایی به هیچ عنوان جنبه دولتی و درباری نداشته باشد و کوشش شود از طریق وسایل ارتباط جمعی و عوامل دیگر جنبه صددرصد ملی آن حفظ شود و جوامع مذهبی، حوزه‌های علمیه و مردم متدین و شناخته شده مسئول برگزاری این بزرگداشت باشند (نه مکلف) تا اکثریت مردم (که بخصوص در این ایام خود را مکلف به انجام امور دینی می‌دانند) شریک و مسئول باشند.
د ـ دربار شاهنشاهی فقط جنبه مشورتی و کمک‌دهنده خواهد داشت.
ﻫ ـ در انتخاب اعضای کمیته از وجود اشخاصی مطلع و شناخته شده که در صدد کسب عنوان و مقرری نباشند استفاده شود.
و ـ کمیته‌های جنبی موارد زیر و مشابه آن را بررسی نمایند.
1ـ چاپ و انتشار کتاب یا کتاب‌هایی درباره رجال اسلامی ایران.
2ـ تهیه و چاپ نشریاتی حاوی فهرست کتب و آثاری که علمای ایرانی در مورد دین مبین اسلام و مذهب تشیع و رشته‌های مختلف اسلامی از صدر اسلام تاکنون به رشته تحریر در آورده‌اند که طی چند سطر اشاراتی به موضوع کتاب بشود.
3ـ تشکیل نمایشگاهی از کتب و نشریاتی که از طرف مؤلفین و محققین ایرانی درباره اسلام و معارف اسلامی به رشته تحریر درآمده در محل ابنیه مذهبی شهرها.
4ـ تشکیل نمایشگاه‌های عکس و ماکت‌های معماری اسلامی ایران در شبستان‌ها و رواق‌های مساجد بزرگ مانند مسجد شاه اصفهان و مسجد سپهسالار تهران. (بسیاری از این قبیل عکس‌ها در حال حاضر در وزارت فرهنگ و هنر و آرشیو چند سازمان فرهنگی دیگر موجود است).
5ـ تشکیل موزه‌ای از قرآن‌ها و متون خطی و صنایع دستی که صرفاً مشوق مذهبی برای بوجود آورنده آن داشته باشند در ابنیه مذهبی.
6ـ تهیه رپورتاژهای رادیویی و تلویزیونی برای کسانی که دسترسی به موزه‌ها و نمایشگاه‌های فوق‌الذکر را ندارند.
7ـ ایراد یک سلسله سخنرانی‌هایی درباره خدمات متقابل ایران و اسلام در همه زمینه‌های دینی و علمی و هنری به نحوی که سخنرانی‌ها قبلاً در شورای محققین تصویب و صلاحیت علمی مؤلف محرز گردیده باشد.
8ـ با قبول مقالات، رسالات و اثرات تحقیقی مردم درباره ایران و اسلام، شورای محققین آنها را بررسی و پس از تصویب از طریق رادیو و تلویزیون و نشریات منتشر نماید.
9ـ ضرب سکه و تمبر یادبود (در صورت تصویب کمیته) مفید خواهد بود.
1ـ دعوت از عده بسیار محدودی از اساتید اسلامی و شرق‌شناسان و علمای طراز اول برای مشاهده فعالیت‌های ایران در بزرگداشت پانزدهمین قرن هجری نبوی و ایراد سخنرانی و همکاری با دانشمندان ایرانی.
11ـ تشکیل جلسات مصاحبه با اساتید اسلامی و شرق‌شناسان.
12ـ تهیه یک سلسله فیلم‌های تلویزیونی درباره بزرگان و متفکران ایرانی اسلام و تاریخ و گسترش تشیع در ایران.
خواهشمندم دستور فرمایند موضوع را مورد بررسی قرار داده و با اقدام مقتضی دربار شاهنشاهی را از نتیجه آگاه سازند.
با تقدیم وزیر دربار شاهنشاهی ـ دکتر علیقلی اردلان
توضیحات سند:
1. تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، مرکز بررسی اسناد تاریخی ، 1378، صص 68 ـ 632. خلیلی‌خو، محمدرضا، توسعه و نوسازی ایران در دوره رضاشاه، ناشر مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی واحد شهید بهشتی، 1373، ص 173