تاریخ سند: 23 مرداد 1343
متن سند:
تاریخ:23 /5 /1343یک نفر به نام محمدعلی شهرت روحانی که در مدرسه خیراتخان1 اطاق شماره 49 بودند ایشان قبلاً فعالیت‌های زیادی از جهت پخش اعلامیه و خواندن مقاله داشتند آقای روحانی اعلامیه‌های بیشماری در منزل حضرت آیت‌اله میلانی2 و قمی3 پخش کرده است و تماس گرمی[با] پیروان میلانی و قمی داشت و هر اعلامیه‌ای که می‌رسد اول بدست ایشان می‌آید و آن را در میان مدارس و سایر جاها می‌فرستاد حتی در مدرسه‌ها این اعلامیه‌هایی که دیده می‌شد ایشان می‌زدند بالخصوص اعلامیه (عمال استعمار بحربه افترا متوسل شدند) ایشان زیاد در منزل آقایان میلانی و قمی پخش کردند حتی آن وقتی که قمی از تهران آمد فعالیت‌های زیادی می‌نمودند اتفاقاً مقاله گرم و داغی که بسیار جالب می‌باشد خواندند در ضمن مدتی ایشان را تحت تعقیب قرار دادند و فرار کردند به گرگان رفتند و آنجا هم سعی و کوشش داشتند که خودشان اظهار داشتند مقاله و اعلامیه و شعار می‌دادم لذا ایشان مدتی است آمدند و بنده ایشان را دیشب ملاقات کردم.
پی‌نوشت4 تیمسار ریاست سابقه ارائه
توضیحات سند:
1. مدرسه خیرات خان یکی از مدارس بزرگ دوره صفوى است که به هنگام حکومت شاه عباس دوم (1052 ـ 1077ق) در محل بست پایین حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام بناشده است. بانى آن فردى به نام خیرات خان، از خوانین زمان، بوده که قبل از اتمام بنا درگذشته و مدرسه به نام او مشهور شده است. مساحت این بنا حدود 1500 مترمربع و در دو طبقه پیرامون حیاط مرکزى احداث‌شده و تعداد 79 حجره داشته است.مدرسه خیراتخان که در زمره یکی از معتبرترین و معروف‌ترین مدارس علمیه مشهد به شمار می‌رفت پس از افول حکومت صفوی رونق و شور علمی خود را از دست داد. در ایام مبارزات انقلاب اسلامی، این مدرسه یکی از مدارس پرشور و فعال در عرصه مبارزات بوده است. در برخی از اسناد ساواک آمده است: «مدارس حوزه علمیه به‌ویژه خیرات خان و میرزا جعفر، مرکز فعالیت عناصر ضد رژیم و به‌صورت لانه فساد علیه امنیت کشور درآمده است.»
در دوران حکومت پهلوی به جهت سیاست‌های ضد دینی، تمام مدارس علمیه مشهد ازجمله این مدرسه در آستانه تخریب و تعطیلی بودند و مرمت و بازسازی نشدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، چون ساختمان مدرسه علی‌رغم کوشش‌های متخصصان فن، به علت پوسیدگی و نابودی پایه‌های آن در شرف ریزش بود، به‌کلی ویران و در قالب دانشگاه علوم اسلامی رضوی بازسازی شد. دانشگاه رضوی در محل سابق مدرسه‌های خیرات خان و میرزا جعفر در زمینی به مساحت 22000 متر به شیوه‌ای نوین و زیبا ساخته شده است.
(رک: گزارشی از سابقه تاریخی و اوضاع کنونی حوزه علمیه مشهد؛ تألیف حضرت آیتالله سیدعلی خامنه‌ای، نشر کنگره جهانی حضرت رضا علیه‌السلام؛ اسناد ساواک)
2. آیتالله العظمى سید محمد هادى میلانى از مراجع تقلید در 9 تیر 1274 ﻫ ش در خاندان بزرگ علمى در نجف به دنیا آمد. پدرش آیتالله سید جعفر میلانى بود. آیتالله میلانى در سنین کودکى پدرش را از دست داد. ایشان تا 12 سالگى مقدمات معارف دینى را نزد میرزا ابراهیم همدانى و ملاحسن تبریزى و دیگران خواند. دوره سطح را نزد شیخ ابراهیم سالیانى، سید جعفر اردبیلى، حاج میرزا على ایروانى و شیخ ابوالقاسم ممقانى فرا گرفت. آنگاه به درس خارج فقه و اصول آیات عظام شریعت اصفهانى، نائینى، محمدحسین اصفهانى و آقا ضیاءالدین عراقى حاضر گردید و به مرتبه اجتهاد نایل آمد. همچنین فلسفه و کلام را از محضر محمدحسین اصفهانى و شیخ جواد بلاغى آموخت. از جمله مشایخ اجازه روایت آیتالله میلانى، آیات سید حسن صدر، سید عبدالحسین شرف‌الدین، شیخ عباس قمى و آقا بزرگ تهرانى مى‌باشند. ایشان سالهاى متمادى در حوزه‌هاى علمیه نجف و کربلا به تدریس پرداخت. در 1332 به مقصد زیارت مرقد حضرت امام رضا (ع) به مشهد سفر کرد و به درخواست مردم و روحانیان خراسانى در این شهر اقامت گزید، حوزه درس خود را دایر کرد و تا زمان رحلت هزاران نفر از طلاب علوم دینى از محضر ایشان بهرهمند شدند و به تدریج به مرتبه مرجعیت رسید.
مبارزه سیاسى آیتالله میلانى با مخالفت با لوایح شش‌گانه شروع شد و در ماجراى قیام 15 خرداد به اوج خود رسید. ایشان با انتشار اعلامیه تندى رژیم را به سبب کشتار مردم در روز 15 خرداد 1342 و دستگیرى حضرت امام (ره) مورد انتقاد قرار داد و به رغم محدودیت‌هایى که رژیم براى ایشان ایجاد کرده بود جهت آزادى امام (ره) به تهران سفر کرد. آیتالله میلانى سرانجام پس از پنج ماه بیمارى روز جمعه 17 مرداد 1354 در مشهد دارفانى را وداع گفت و به سراى باقى شتافت. علاوه بر آثار خیریه چندین کتاب از ایشان به جاى مانده است که برخى از آنها هنوز به طبع نرسیده‌اند.
ر.ک: آیتالله العظمی سید محمد هادی میلانی به روایت اسناد ساواک، 3 جلد، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی
3. آیتالله سیدحسن طباطبائی قمی، فرزند آیتالله العظمی حاج آقا حسین طباطبائی قمی در سال 1290 ﻫ ش در نجف اشرف متولد شد. در دوران کودکی همراه با پدر به مشهد سفر کرد و پس از گذراندن سطوح معقول و منقول نزد علماء مشهد، در سال 1307پس از بازگشت از سفر حج، در اثر کسالت به مدت 6 ماه به اصفهان سفر کرد و از محضر علماء آن شهر بهره برد. پس از آن در سال 1310 به اتفاق پدر به نجف اشرف هجرت نمود و از محضر علماء نجف از جمله آیتالله نائینی بهرهمند شد. پس از بازگشت به مشهد، در سال 1314 در پی واقعه مسجد گوهرشاد همراه پدر به کربلا تبعید شد و در آنجا از محضر اساتید آن شهر بهره برد و پس از آن به تدریس سطوح نهائی پرداخت. در حدود سال 1327 پس از فوت پدر به مشهد سفر کرد و در مسجد گوهرشاد به تدریس و تبلیغ پرداخت. وی در جریان نهضت امام خمینی(ره) در سال 1342 به فعالیت های سیاسی و مبارزه علیه شاه پرداخت و در طی همین فعالیت ها در 15 خرداد 1342 دستگیر و چند ماه در تهران محصور شد. وی پس از آن به مشهد بازگشت، ولی 2 سال بعد در سال 1344 به علت مخالفت با حکومت پهلوی و فعالیت های سیاسی به خاش و یک سال بعد به کرج تبعید شد. آیتالله قمی در شهریور 1357 به مشهد بازگشت و سرانجام در سال 1386 دار فانی را وداع گفت.
4. اصل: پی‌ننشت