گزارش ویژه در مورد فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج
گزارش ویژه در مورد فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج
متن سند:
پانزده روزه اول آذرماه /1339 1ـ حزب توده 2ـ جبهه ملی فعالیت ایرانیان مقیم کشورهای خارج الف ـ آلمان 1ـ کمیته مرکزی حزب توده ایران ـ برابر اطلاعات واصله طبق تصمیمی که در هفتمین پلنوم حزب منحله توده گرفته شده افراد زیر به عضویت کمیته مرکزی و هیئت اجرائیه انتخاب شده اند : رضا رادمنش1 (دبیر کل) ـ ایرج اسکندری ـ عبدالصمد کامبخش2 ـ احسان طبری ـ دکتر علی فروتن ـ نورالدین کیانوری و احمد قاسمی به عضویت هیئت اجرائیه منصوب و سه نفر اول هیئت دبیران حزب را تشکیل می دهند.2ـ افرادی که بعد از کنفرانس وحدت (اتحاد فرقه دمکرات آذربایجان و حزب توده) تشکیل کمیته مرکزی را داده اند بشرح زیر می باشند : دکتر حسین جودت ـ عبدالحسین نوشین ـ محمود بقراطی ـ صمد حکیمی ـ رضا روستاـ بابازاده ـ داود نوروزی ـ رضا قدوه ـ ارداشس اوانسیان ـ غلام یحیی ـ لارودی ـ آذر اوقلی ـ آذری ـ پیشنمازی که پنج نفر اخیر از افراد فرقه دمکرات آذربایجان بوده و به عضویت کمیته مرکزی حزب توده انتخاب شده اند از اشخاص فوق، دکتر جودت ـ نوروزی در شهر لایپزیک، روستا در برلین شرقی و قدوه در شهر هاله سکونت دارند و سایر افراد فعلاً مقیم مسکو می باشند در کمیته جدید دکتر جودت مسئول امور مهاجرین و مسئول نمایندگان حزب در سازمانهای بین المللی و رضا روستا مسئول اتحادیه کارگران ایران می باشند.
3ـ دکتر وهاب اکبریه که از دوستان صمیمی دکتر عزیزی (سرپرست دانشجویان ایرانی مقیم آلمان) می باشد شرحی به هیئت اجرائیه کمیته مرکزی حزب توده ایران بشرح زیر نوشته است : در تعقیب سئوال و درخواست شما در مورد بیوگرافی سیاسی و قبول عضویت افتخاری یا رسمی حزب از طرف اینجانب محترما به عرض می رساند.
اینجانب تا امروز چه در دوره تحصیلی خود در ایران و چه در آلمان عضو رسمی هیچ حزبی نبوده ام ولی تا آنجا که برایم مقدور بوده نشریات و بخصوص روش ایدئولوژیک حزب توده را مطالعه کرده ام بسی مایه خوش وقتی است که در آینده چه کتبا و چه شفاها بتوانم رابطه مستقیم و محکم تری با اعضاء مسئول آن حزب داشته باشم چه از طرفی این رابطه مرا بهتر و بیشتر راهنمائی خواهد کرد و از طرف دیگر امیدوارم بدینوسیله بتوانم در آینده به نوبه خود قدمهای مثبتی در راه انجام برنامه های شما بردارم.
4ـ داریوش پیشه وری1 پسر سید جعفر پیشه وری (صدر فرقه دمکرات آذربایجان که در شوروی در تصادف اتومبیل به قتل رسید) از روسیه به آلمان شرقی آمده تا زبان آلمانی را مطالعه نماید نامبرده از این سفر بی اندازه خوشحال بوده و فعلاً تصمیم دارد تا آنجا که امکان داشته باشد به شوروی مراجعت ننماید مشارالیه بوسیله روستا به آلمان آمده و فعلاً مهمان سندیکای کارگران آلمان می باشد.
5 ـ کمیته مرکزی حزب توده اخیرا تصمیم گرفته اند که کلیه نشریات خود را اعم از روزنامه مردم و یا سایر جزوات منتشره از راه کشور بلژیک به نقاط مختلف دنیا ارسال نماید.
6ـ چند روز قبل جزوه ای بنام تزهای هیئت اجرائیه کمیته مرکزی حزب توده ایران منتشر گردیده که تزهای مندرجه در این جزوه از طرف هیئت اجرائیه در پلنوم هفتم (وسیع) کمیته مرکزی حزب توده ایران مطرح شد.
در اطراف بخشهای مختلف این تزها بحثها و بررسیهای لازم انجام گرفت و قطعنامه های متعددی صادر گردید (متن این قطعنامه ها در مجله مسائل حزبی شماره 12 نشر یافته است) ضمنا پلنوم هفتم سودمند دانست که این تزها پس از برخی اصلاحات جداگانه چاپ و منتشر گردد.
شایان تصریح است که بحثهای اول و دوم این تز وقایع دوران تدارک این تزها را منعکس می کند و از جهت مراعات سندیت تغییراتی در جهت افزودن وقایع بعدی بین المللی و داخلی در تزها داده شده است در بخش تشکیلات تزها یک سلسله از مواد انتشار نیافته است این مواد ضمن تحلیل فعالیت تشکیلاتی حزب و تعیین وظائف وی را در این زمینه است.
در جزوه مزبور بوضع جهان ـ وضع ایران ـ خط کشی تاکتیکی حزبی مسائل تشکیلاتی وحزب توده و کار در سازمانهای توده ای اشاره شده است.
7ـ ملکه محمدی1 خانمیکه در آخرین دقایق با خسرو روزبه در تهران همکاری نزدیک داشته اخیرا از راه عراق به برلن رفته و گویا میخواهد در آلمان شرقی سکونت نماید.
8ـ یکی از دانشجویان ایرانی مقیم آلمان شرحی مبنی بر انتقاد از مقاله اینهم شد زندگی که در شماره 48 روزنامه اخبار ایران نوشته شده بوده نوشته است که روزنامه اخبار ایران به تازگی به اظهار عقاید مضحک ورسوا کننده دست زده و با توضیح وضع زندگی و درد حال مردم در روزنامه خود خرابی و نارضایتی و فقر و فلاکت مردم را که تحت این رژیم پوسیده عصر سنگی روزگار میگذارنند به ثبوت رسانده است.
این شخص شرح مفصلی در این مورد و نامه دیگری به رادیو پیک ایران نوشته مبنی بر اینکه نمیدانم چه کنم جوان هستم و غرور ملیت دارم آرزو دارم که ملیت وار زندگی میهن و مردم خویش را به جهانیان عرضه بدارم اما افسوس هر کجا که میروم و با هر کس که تماس میگیرم عرق سردی را که ناشی از ناراحتی وجدان است باید بر پشت خویش احساس کنم.
این شخص که با نام مستعار الف ـ ح نامه نوشته تصور میرود ابوالقاسم حشمت دهکردی باشد که سابقا نیز نامه هائی به رادیو پیک ایران می نوشته است.
9ـ مجله دنیا ـ چند روز قبل چند نسخه از مجله دنیا با قطع کوچک و چاپ ریز از طریق فرانسه بتهران رسیده است مقالات این مجله که همان مقالات مجله دنیا میباشد که بطرز جداگانه یعنی مقاله رستاخیز دنیا و یک سالگرد بزرگ و دوست بزرگ میهن ما و آزادی بازرگانی وسیاست درهای باز در یک جزوه و مقاله سیاست دولت کنونی ایران درباره حل مسئله ارضی و پایگاه اقتصادی امپریالیسم در ایران درد و جزوه جداگانه چاپ گردیده است ولی آخرین مقاله آن که تحت عنوان همزیستی مسالمت آمیز میباشد تا کنون نرسیده است.
توضیحات سند:
1ـ رضا رادمنش در سال 1283 در لاهیجان بدنیا آمد.در مدرسه دارالفنون به تحصیل پرداخت و در نوجوانی به همراه گروه خالوباقرخان در نهضت جنگل شرکت داشت.
پس از اتمام تحصیلات متوسطه در زمره دانشجویان اعزامی به فرانسه رفت و با افکار مارکسیستی آشنا شد.
در فرانسه تحصیلات خود را با مدرک دکترا در رشته فیزیک به پایان رسانید.
پس از مراجعت به ایران در سال 1316 به همراه «گروه رشتی ها» دستگیر و با گروه 53 نفر محاکمه و به 5 سال زندان محکوم و در سال 1320 مورد عفو قرار گرفته و آزاد شد.
از ابتدای تأسیس حزب توده، عضو کمیته مرکزی حزب توده بوده و در کنگره دوم حزب در سال 1327 به عنوان دبیرکل حزب انتخاب گردید.
در پی دستگیری عده ای از اعضاء کمیته مرکزی در سال 1327 برای مدتی مخفی و سپس از کشور خارج و به شوروی عزیمت نموده در سال 1336 به اتفاق سایر اعضاء کمیته مرکزی و کادر حزبی از شوروی به آلمان اعزام و در لایپزیک ساکن گردید.
وی تا سال 1349 همچنان بعنوان دبیر کل حزب ابقا گردید.
حزب توده در دوران دبیرکلی رادمنش دچار فراز و نشیب های متعددی بالاخص در دهه چهل گردید و ساواک با نفوذ در حزب ضربات مهلکی بر حزب وارد آورد.
و همین مسائل بالاخره موجب عزل رادمنش از دبیرکلی حزب گردید.
رادمنش پس از عزل از دبیرکلی کماکان به عنوان عضو کمیته مرکزی در حزب باقی ماند، در سال 1358 برای مدت کوتاهی به کشور مراجعت نمود و با اعضاء حزب ملاقات و مذاکره کرد و بالاخره در بهمن 1362 در سن 78 سالگی در آلمان شرقی درگذشت.
(اسناد ساواک، پرونده های انفرادی ـ خاطرات اردشیر آوانسیان، موسسه فرهنگی و انتشاراتی نگره، ص 120 ـ خاطرات نورالدین کیانوری، موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه ص 396 ـ 506) 2ـ عبدالصمد کامبخش فرزند شاهزاده کامران میرزا عدل الممالک (عدل قاجار) در سال 1282 ش در قزوین متولد شد.
در 7 ـ 8 سالگی برای تحصیل به روسیه اعزام شد.
در 17 سالگی مدتی به ایران بازگشت و سپس به شوروی رفت.
پس از اتمام تحصیلات متوسطه در سال 1302 وارد مدرسه عالی علوم اقتصادی شد و آموزش حزبی را نیز در مدرسه «کوتو» فرا گرفت با محاسبه دوران تحصیل، بازگشت کامبخش به ایران باید در حوالی سال 1304 باشد در این دوران، او علاوه بر کار در مجامع علنی حزب کمونیست ایران، چون جمعیت آزادی خواهان و جمعیت پرورش قزوین فعالیت داشت.
در سال 1307 برای آموزش خلبانی و مهندسی هواپیما به شوروی اعزام شد در سال 1311 به ایران بازگشت و با درجه ستوان دومی وارد ارتش شد در همین سال به اتهام جاسوسی بازداشت شد و 9 ماه در زندان به سر برد، پس از آزادی از ارتش اخراج شد و در شرکت اتوبوس رانی «زیس» متعلق به شورویها به کار پرداخت.
در سال 1313 از طرف کمینترن مأموریت تجدید سازمان حزب کمونیست ایران به او محول شد.
در اردیبهشت 1316 در زمره گروه «53 نفر دستگیر و به 10 سال زندان محکوم شد.
در آبان 1320 آزاد شد و به شوروی رفت و در سال 1322 به ایران بازگشت.
در اسفند 1322 از قزوین به مجلس چهاردهم راه یافت.
در سال 1323 در کنگره اول به عضویت کمیته مرکزی حزب درآمد.
پس از حوادث آذربایجان در دیماه 1325 به شوروی رفت و در رهبری «فرقه دمکرات آذربایجان» به فعالیت پرداخت.
در پلنوم چهارم حزب توده (1336) عضو هیئت اجرائیه و دبیر کمیته مرکزی شد.
و در پلنوم دهم در فروردین 1341 بعنوان یکی از اعضاء سه گانه بوروی موقت انتخاب شد.
در پلنوم 12 حزب در خرداد 1347 بعنوان یکی از اعضاء هیئت اجرائیه و هیئت دبیران کمیته مرکزی انتخاب گردید.
در پلنومهای 13 و 14 کمیته مرکزی در همین سمت ها باقی ماند.) کامبخش در 19 آبان 1350، در سن 68 سالگی درگذشت.
(کامبخش، نظری به جنبش کارگری در ایران، ص 6 الی 8 نامه مردم، سال اول شماره 3 آذر 1325؛ دنیا، سال ششم، شماره 3، پائیز 1344) 1ـ داریوش پیشه وری فرزند جعفر، متولد 1303 در تهران بدنیا آمد.
پس از سقوط فرقه دموکرات در سال 1325 به به همراه خانواده به باکو عزیمت نمود.
پس از اقامت در آذربایجان شوروی به تحصیل اشتغال ورزید و در سالهای بعد به علت تصادف و فوت ناگهانی پدرش دچار بیماری روانی گردیده و جهت معالجه و درمان ابتدا به آلمانشرقی و سپس آلمانغربی مسافرت نمود.
او که فعالیت سیاسی چندانی نداشت در آلمان غربی تقاضای پناهندگی و اقامت در آن کشور را می نماید، که ظاهرا مورد موافقت مقامات آلمانی قرار می گیرد.
خلاصه تقاضانامه پناهندگی نامبرده از سوی سرویس آلمان به ساواک ارائه گردیده بشرح زیر می باشد : «من تا زمستان سال 1946 در ایران اقامت داشتم.
در آن هنگام 22 سال داشتم که در ایالت آذربایجان خود مختاری اعلام شد و پدرم به همراه خانواده به شهر باکو متواری گردید.
من طبق دستور دولت شوروی مجبور به اقامت در باکو بودم و تقاضاهای من برای رفتن به مسکو رد میشود، لذا در سال 1960 به برلین شرقی آمده و بعلت عدم تمدید اقامتم در سال 1961 به برلین غربی عزیمت نمودم.
و مقامات ایرانی انتظار دارند که من به ایران مراجعت نمایم، ولی من از رفتن به ایران هراس دارم.
علاوه برآن مقامات ایرانی از مراجعت من به ایران استفاده تبلیغاتی خواهند کرد و این تبلیغات باعث خواهد شد که دولت شوروی فامیل مرا که هنوز در باکو اقامت دارند تحت فشار قرار دهد.
» (اسناد ساواک، پرونده های انفرادی ـ خاطرات نورالدین کیانوری، موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه، ص 117) 1ـ ملکه محمدی: نامبرده از اعضای اولیه حزب بود که در ابتدا فعالیت زیادی نداشت.
سه برادر او نیز عضو حزب توده بودند و یکی از آنها عضو کمیته ایالتی بود.
آنها با سایر دانشجویان از حزب جدا شدند و ملکه محمدی پس از چند سال مجددا به حزب بازگشت، و در تشکیلات زنان به کار پرداخت.
او در دوران فعالیتهای مخفی حزب بیشتر به عنوان رابط کار می کرد و پس از 28 مرداد 1332 مدتی به عنوان رابط بین کیانوری و روزبه فعالیت داشت، پس از دستگیری روزبه، مشارالیها در سال 1338 از ایران خارج و پس از توقف کوتاهی در بغداد عازم برلین شرقی شدند.
او پس از مدتی اقامت در کشور آلمان شرقی به بلغارستان اعزام و بعنوان گوینده در «لایپزیک» به فعالیت پرداخت و در سال 1962 با محمدپور هرمزان یکی دیگر از عناصر حزبی که در رادیو پیک اشتغال داشت ازدواج کرده و به لایپزیک نقل مکان کردند.
او پس از اقامت در لایپزیک ضمن تحصیل به عنوان عضو هیئت تحریریه و مدیر داخلی «نامه مردم» به کار پرداخت و در پلنوم هفدم حزب در سال 1360 در تهران بعنوان عضو اصلی کمیته مرکزی حزب انتخاب گردید.
(اسناد ساواک، پرونده های انفرادی ـ خاطرات نورالدین کیانوری موسسه تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه ـ ص 172 ـ 519 ـ 535)