وزارت امورخارجه
تاریخ سند: 11 اردیبهشت 1340
وزارت امورخارجه
متن سند:
سفارت کبرای شاهنشاهی ایرانتوکیو
شماره: ۲۰۰
تاریخ: 11 /2 /40
وزارت امورخارجه
عطف به نامه شماره 216 /8 /1232 مورخ 20 /1 /40 راجع به همکاری با جناب آقای دکتر رعدی1 تحقیق در اطراف فعالیت برای کمیته جشن‌های دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی در ژاپن زحمت اشعار می‌دهد که اقدامات تشکیل کمیته از یک سال پیش شروع شد و به این جا رسید که در ماه نوامبر قبل از سفر اینجانب به تهران صورت اسامی اعضاء کمیته ژاپن به ریاست افتخاری والاحضرت میکاسا و ریاست آقای فوجی یاما وزیر سابق امورخارجه حاضر شد و جلسه‌ای نیز به دعوت اینجانب در سفارت کبرای شاهنشاهی تشکیل گردید که جریان و خبر این اقدامات و صورت اسامی اعضاء همه در موقع خود گزارش شده است و اکنون هم نسخه دیگر از اعضاء کمیته به ضمیمه تقدیم می‌شود.
در موقع ورود جناب آقای دکتر رعدی به توکیو اینجانب برای چند ملاقات رسمی و اقدامات فرهنگی طبق برنامه قبلی به اوساکا رفته بودم و پس از مراجعت نامه فوق‌الذکر دریافت شد. در غیبت اینجانب همکاران سفارت اطلاعات لازمه را در اختیار جناب آقای دکتر رعدی گذاشته بودند و ایشان این نظر را نیز پیدا کرده بودند که اولاً کمیته زودتر تشکیل شود. ثانیاً عده‌ای از شخصیت‌های فرهنگی متفرق که با ایشان به مناسبت شرکت در کنگره موسیقی برخورد کرده بودند وارد کمیته شوند و تعداد اعضاء افزایش داده شود ثالثاً جمعیت ایران و ژاپن درکمیته وارد شود و رابعاً در مدت توقفشان دعوتی از کمیته و جمعیت و عده‌ای دیگر بشود و فیلم کوروش کبیر و نفت و مینیاتور نمایش داده شود و به این نظر هم از وزارت دربار شاهنشاهی تلگرافی تقاضا کرده بودند این فیلم‌ها به توکیو فرستاده شود.
۱- درخصوص تسریع در تشکیل کمیته چون نظر اینجانب نیز همین بود که زودتر تشکیل شود و چند ماه بود اقداماتی در این مورد کرده بودم ولی در همان ایام ورود آقای دکتر رعدی خبر داده بودند که در پائیز تشکیل خواهند داد اقدام مشترک آقای دکتر رعدی و اینجانب مفید به نظر می‌رسد و به این جهت وقت ملاقاتی با مدیرکل وزارت امورخارجه که متصدی این موضوع است ترتیب داده شده و به اتفاق ملاقات کردیم. آقای دکتر رعدی راجع به اقدامات یونسکو و توصیه آن دستگاه به دول عضو برای همکاری در ایران در جشن‌های دو هزار و پانصدساله شاهنشاهی و نیز درباره فعالیت‌های کمیته فرانسوی اطلاعات مفیدی در اختیار مدیرکل وزارت امور خارجه از اطلاعات آقای دکتر رعدی درباره اقدامات یونسکو اظهار خوشوقتی کردند و یک نسخه از تصمیمات یونسکو را هم گرفتند که مطالعه کنند ولی درباره تشکیل کمیته همان را گفتند که قبلاً به این جانب اطلاع داده بودند یعنی تائید کردند که متأسفانه قبل از پائیز موفق به تشکیل کمیته نخواهند شد.
علت تأخیر تشکیل کمیته چند چیز است. در ابتدا پس از وصول خبر موکول شدن برگزاری جشن‌های دو هزار و پانصدساله به دو سال بعد ژاپنی‌ها فکر کردند که حالا که جشن‌ها عقب افتاده است تشکیل کمیته فعلاً ضرورت ندارد. بنده چند بار در این خصوص مذاکراتی کردم که تأخیر برگزاری جشن‌ها در فعالیت کمیته‌های خارجی تأثیر ندارد و اینها می‌توانند و بهتر است از حالا برنامه‌های خود را حاضر کنند که وقت کافی برای تهیه آن داشته باشند و بالاخره قرار شد در ماه مارس کمیته رسم تشکیل شود. دیگر اینکه ژاپنی‌ها فکر می‌کردند و هنوز هم اینطور فکر می‌کنند که برنامه کار روشن نیست و کمیته نمی‌داند چه باید بکند و یا چه است که می‌تواند بکند و انتظار انتشار برنامه کلی جشن‌ها را دارند. در این خصوص نیز بنده توضیحاتی درباره انواع فعالیت‌های فرهنگی که می‌توانند بکنند داده‌ام و اطلاعات دیگری هم موقعی که با آقای دکتر رعدی بوزارت امور خارجه رفتیم گفتم ولی علل دیگری این تأخیر دارد که شاید از نظر ژاپنی‌ها مؤثرتر باشد و آن این است که اولاً آقای فوجی یاما که هم یک رجل اقتصادی معروف و هم یک [= یکی] از برجستگان سیاسی مجلس و حزب است گرفتاری‌های بسیار زیاد دارد که غالباً اوقات او را در کارهای اقتصادی و مجلس و حزب و ناحیه انتخاباتی او (صرف) می‌گردد نتوانسته است وقت آزادی را قبلاً معین کند و ثانیاً به طوری که اظهار می‌دارند میل دارند کمیته را وقتی تشکیل بدهند که به طور مرتب کار کند و برنامه خود را تعقیب نماید.
دیروز مجدداً مدیر کل وزارت امورخارجه را در یک مهمانی ملاقات کردم و گفتند که هیچگونه اطلاعی از طرف مقامات خودشان راجع به تصمیمات یونسکو به ایشان داده نشده بود و حالا مشغول مطالعه هستند که ببینند چه اقدام جدیدی در راه تسریع این امر می‌توانند بکنند. البته امیدوار است که این اقدامات زودتر به نتیجه مطلوب برسد.
۲- در خصوص افزایش عده کمیته و وارد کردن شخصیت‌های دیگر نظر اینجانب این بود که باید از طریق وزارت امورخارجه این اقدام بشود زیرا ممکن است اشخاصی را که سفارت کبرای شاهنشاهی دعوت کند احتمالاً مورد موافقت مقامات ژاپن به جهتی نباشند و محظوری ایجاد شود. آقای دکتر رعدی نیز با این نظر موافق شدند.
۳- جمعیت ایران و ژاپن اسم نامسمائی دارد و یک جمعیت ژاپنی است که مرکب از بازرگانانی است که با ایران معامله دارند. فقط رئیس آن یک دیپلمات است که سابقاً وزیر امورخارجه و سفیرکبیر بوده اکنون متقاعد است و یک نفر هم استاد دانشگاه عضو آن می‌باشد. این دو نفر هم در کمیته ژاپن جشن‌های دو هزار و پانصد ساله عضویت دارند در نظر است اقدام شود بلکه برای پائیز آینده جمعیت دیگر فرهنگی که متضمن ایرانی‌ها و ژاپنی‌ها باشد تشکیل شود.
۴- در خصوص نمایش فیلم آقای دکتر رعدى البته اطلاع نداشتند که فیلم نفت یک‌بار در توکیو نشان داده شده ولی فیلم کوروش کبیر البته خیلی خوب و مفید است منتها نمایش آن اشکالاتی دارد که آقای دکتر رعدی نمی‌توانستند قبلاً از آن مطلع باشند. نمایش فیلم از اقدامات تبلیغاتی بسیار مفید است ولی اگر منظور این باشد که به جمعیت زیادی نشان داده شود (و البته باید منظور این باشد) اقلاً پانزده روز وقت می‌خواهد که عده مناسبی بتوانند دعوت سفارت را بپذیرند و حاضر شوند (به شرط آنکه فیلم ۱۶ میلیمتری باشد) و یک ماه وقت لازم دارد که بتوان یکی از سالن‌های فرهنگی را برای فیلم‌های ۳۵ میلیمتری گرفت چنان‌که برای برگزاری شب ایرانی در سال گذشته نیز با اینکه از یک ماه قبل اقدام شد توفیق حاصل نگردید که برای چهارم آبان سالن گرفته شود و ناچار چهار شب بعد از آن موفق شدیم. بنابراین امید نمی‌رود که بتوان در مدت اقامت کوتاه آقای دکتر رعدی چنین اقدامی کرد.
هر نتیجه‌ای بعد نیز از اقدامات جاری حاصل شود البته به استحضار خواهد رسید و در مدت اقامت آقای دکتر رعدی هم اقدام شده است که اشخاص مورد نظر ژاپنی جمع شده و با ایشان مستقیماً تماس پیدا نمایند. راجع به توسعه روابط فرهنگی و اقداماتی که شده گزارش جداگانه‌ای عرض خواهد شد. سفیرکبیر - دکتر صدر
توضیحات سند:
۱- غلامعلی رعدی فرزند محمدعلی در سال ۱۲۸۸ ش در تبریز متولد شد. تحصیلات عالی را تا درجه دکترا در رشته ادبیات فارسی ادامه داد. وی سمت‌هایی منجمله، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه ملی، سفیرکبیر ایران در یونسکو، سناتور مجلس سنا از تهران، عضو شورای فرهنگی سلطنتی، عضو پیوسته فرهنگستان ایران و ... را عهده‌دار بود. نامبرده از طرفداران محمد درخشش وزیر فرهنگ وقت و باجناق وی بود و در زمان سناتوری پس از کناره‌گیری درخشش از وزارت فرهنگ در مجلس از اوضاع آن زمان صحبت نموده و به نفع درخشش موضع‌گیری کرده است. مشارالیه از عناصر به اصطلاح فرهنگی رژیم گذشته بوده لیکن هنگامی که به او پیشنهاد تدریس در دانشگاه می‌شود به علت وفاداری و وطن‌پرستی بیش از حدا چندان استقبالی نمی‌کند و بیشتر رضایت داشته در سمت سفیرکبیری باقی بماند. رعدی در سیاست طرفدار سیاست غرب به ویژه انگلستان بود و در زمان گسترش نفوذ آمریکا در ایران و تغییر جهت استعمار از نفوذ انگلیس به امریکا او نیز به همراه محمد درخشش و طیف جمعیت لیسانسه‌ها به سمت امریکا تغییر جهت سیاسی داد.- اسناد ساواک - پرونده‌های انفردای