جناب آقای دکتر نهاوندی1 وزیر محترم آبادانی و مسکن
تاریخ سند: 10 مهر 1346
جناب آقای دکتر نهاوندی1 وزیر محترم آبادانی و مسکن
متن سند:
شماره: 4078 تاریخ:10 /7 /1346جناب آقای دکتر نهاوندی1 وزیر محترم آبادانی و مسکن
نقشه پلاژ دانشگاهها از نظر مبارک شاهنشاه آریامهر گذشت و فوق‌العاده طرف توجه واقع شد امر مطاع مبارک صادر شد«به دانشگاهها ابلاغ شود»منتها البته خاطر شریف مستحضر است که امور اجتماعی و فوق برنامه دانشگاه‌های ایران بطورکلی زیرنظر والاحضرت شاهدخت شهناز پهلوی اداره خواهد شد بنابراین خواهشمندم نامه و نقشه‌ها را برای دفتر معظم‌لها ارسال فرمایند که از آنجا ضمن نامه علیحده به امضاء والاحضرت شاهدخت برای دانشگاهها ارسال شود.2
وزیر دربار شاهنشاهی
اسداله علم
رونوشت جهت اطلاع دفتر والاحضرت شاهدخت شهناز پهلوی ارسال می‌شود.
وزیر دربار شاهنشاهی
اسداله علم
رونوشت جهت اطلاع جناب آقای دکتر باهری3 و تعقیب موضوع ارسال می‌شود.
وزیر دربار شاهنشاهی
اسداله علم
اصل در پرونده 19ـ3 46 می‌باشد.
توضیحات سند:
1. هوشنگ نهاوندی، فرزند علی‌اکبر در سال 1309 ﻫ ش در رشت به دنیا آمد. تحصیلات دانشگاهی را در رشته‌ی حقوق دانشگاه تهران آغاز کرد و پس از دریافت مدرک لیسانس به فرانسه رفت و در رشته اقتصاد دکترای دولتی گرفت. نهاوندی خواهرزاده دکتر فریدون کشاورز ـ عضو سابق رهبری حزب توده ـ می‌باشد و سوابق فعالیت‌های سیاسی او در فرانسه مبهم است. ساواک وی را «مشکوک به داشتن فعالیت‌های کمونیستی» می‌داند. با توجه به نقشی که نهاوندی بعدها در صحنه سیاسی و فرهنگی ایران ایفا نمود و ارتقای سریع او در هرم دیوانسالاری پهلوی، این نظر را کاملاً معقول می‌دانیم که او از همان زمان تحصیل در پاریس ـ مانند بسیاری از عناصر مشابه ـ به ارتباط ویژه با سرویس‌های اطلاعاتی غرب کشیده شد. سند بیوگرافیک ساواک، نامبرده را «متهم به بهائی‌گری» نیز می‌داند. نهاوندی پس از بازگشت به ایران مدتی کارمند بانک اعتبارات بود و ترقی وی زمانی آغاز شد که حسنعلی منصور در دولت منوچهر اقبال به دبیر کلی شورای عالی اقتصاد و وزارت کار رسید. بدین ترتیب از مرداد ماه 1337 مشاغل عدیده نهاوندی آغاز شد:ـ مشاور شورای عالی اقتصاد (مرداد 37ـ آبان 40)، مشاور عالی وزارت کار (آبان 38)، استاد دانشکده افسری (37ـ 40)، مشاور اقتصادی سفارت ایران در بروکسل (آبان 40 ـ آذر 42)، نایب رئیس نمایندگی ایران در اتحادیه‌ی اقتصادی اروپا (فروردین 41 ـ آذر 42)، عضویت هیئت مدیره باشگاه فردوسی (دی 42 ـ اردیبهشت 43)، رئیس هیات مدیره و مدیرعامل شرکت معاملات خارجی (آذر ـ اسفند 42) و تدریس در دانشگاه تهران (از مهر 38) . هوشنگ نهاوندی از جمله عناصری بود که در چارچوب سناریوی نخبگان آمریکایی، فعالیت خود را آغاز کرد و در دولت حسنعلی منصور در رأس وزارت نوبنیاد آبادانی و مسکن قرار گرفت و این سمت را در دولت امیر عباس هویدا تا سال 1347 حفظ کرد. اسناد موجود در ساواک، هوشنگ نهاوندی را در این زمان از اعضای فعال باند آمریکایی جمشید آموزگار نشان می‌دهد. هوشنگ نهاوندی در سال 1347 به عنوان «آجودان کشوری» شاه منصوب شد و به جای امیر متقی ریاست دانشگاه پهلوی (شیراز) را به دست گرفت. او در همین زمان عضو هیات امنای دانشگاه مشهد نیز بود. در این دوران وی به عنوان یکی از چهره‌های علمی و فرهنگی رژیم پهلوی مطرح شد و پس از 3 سال ریاست بر دانشگاه شیراز، در رأس دانشگاه تهران قرار گرفت. هوشنگ نهاوندی در این زمان عضو هیات امنای دانشگاه هنر (1352) و دانشگاه گیلان (1353) و عضو شورای عالی آموزش و پرورش (1351) نیز بود.
هوشنگ نهاوندی در آبان 1353 به ریاست دفتر مخصوص فرح پهلوی منصوب شد. با آغاز امواج انقلاب اسلامی، نهاوندی در ارتباط فعال با برخی مقامات مؤثر آمریکا قرار گرفت. از جمله ریچارد هلمز ـ رئیس پیشین سیا ـ در سفر خرداد ماه 57 به تهران با وی ملاقات‌های خصوصی و پنهانی کرد. در نتیجه‌ی این ارتباطات، نهاوندی منادی تأسیس «جناح اندیشمندان» شد و سناریوی ضعیف و مضحکی را آغاز کرد. نهاوندی در دولت «آشتی ملی!» در رأس وزارت علوم و آموزش عالی قرار گرفت. وی به عنوان یکی از چهره‌های بدنام رژیم، در چارچوب عقب نشینی‌ها و مانورهای این رژیم در قبال انقلاب در تاریخ 15 /11 /57 دستگیر و زندانی شد و در اثنای حوادث 22 بهمن از زندان گریخت و به خارج از کشور فرار کرد. وی هم‌اکنون در خارج از کشور زندگی می‌کند. نهاوندی عضو تشکیلات فراماسونری بود و در لژهای : آفتاب، فارابی، شیراز، ژاندارک، بزرگ ایران، امیرکبیر، فروغی و... عضویت داشت.
رک: رجال عصر پهلوی؛ هوشنگ نهاوندی به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1384
2. سپردن چنین مسئولیتی به شهناز پهلوی حاکی از بی‌توجهی رژیم پهلوی به جایگاه واقعی دانشگاهها و فرهنگ در کشور است. به گفته‌ی اسداله علم شهناز در مقطع مورد نظر دچار آشفتگی شدید روحی و وضعیت نامناسب اخلاقی و اجتماعی بوده است.
3. دکتر محمد باهرى، فرزند محمد علی در سال 1295ﻫ ش در شیراز متولد شد. تحصیلات ابتدایى و متوسطه را در این شهر به پایان رساند. دوره لیسانس حقوق قضایى را در دانشگاه تهران و دوره دکتراى دولتى حقوق را در دانشگاه پاریس گذراند و مدت 20 سال استاد دانشکده حقوق دانشگاه تهران بود. باهرى که از توده‌اى‌هاى قدیم و دبیر کمیته حزب توده در فارس بود، بعداً تغییر روش داد و مورد علاقه اسدالله علم واقع شد و در تیرماه 1341 از طرف او به عنوان معاون نخست‌وزیر انتخاب گردید و در اواخر همان سال، در حالى که دانشیار دانشکده حقوق بود، به وزارت دادگسترى رسید و در سال 1345 به معاونت دربار منصوب شد و مسئولیت امور اجتماعى دربار را به عهده گرفت. وى مدتى نیز مسئولیت بازرسى عالى شاهنشاهى آموزش عالى را به عهده داشت و سرپرست برنامه‌هاى تبلیغاتى جشن‌هاى خانمان‌برانداز 2500 ساله شاهنشاهى نیز بود. باهرى از آغاز تأسیس «حزب رستاخیز ملت ایران» بدان پیوست و اداره کننده‌ی یکی از کانون‌های فعال حزبى در تهران بود و در مرداد ماه سال 1356 به سمت دبیرکلى حزب رستاخیز و در 5 شهریورماه 1356 به عنوان وزیر دادگسترى وارد کابینه شریف امامى شد. باهرى چندین کتاب در مدح خاندان پهلوى منتشر ساخت. در آستانه انقلاب اسلامی باهری به خارج از کشور گریخت و در سال‌های پس از انقلاب اسلامی خبر چندانی از وی نبود تا اینکه در سال 1386 خبر مرگ وی در خارج از کشور منتشر شد.
رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، محمد باهری، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1388