موضوع: شوروی‌ها و مطبوعات ایران
تاریخ سند: 10 اردیبهشت 1345
موضوع: شوروی‌ها و مطبوعات ایران
متن سند:
از: 324 تاریخ: 10 /2 /45به: بخش 311 شماره: 14452 /324
موضوع: شوروی‌ها و مطبوعات ایران
در سال 1344 شوروى‌ها در مطبوعات ایران موفقیت بسیار شایانى بدست آوردند. در مدت 25 سال گذشته غیر از آنچه را که مطبوعات حزب توده به نفع شوروى مى‌نوشت هیچگاه در مطبوعات بى‌طرف و دست راستى شوروى‌ها آنقدر موقعیت بدست نیاورده بودند که در سال گذشته بدست آوردند. بهره‌بردارى کامل سفارت شوروى که از امضاء قرارداد ذوب آهن و لوله گاز بدست آوردند کاملاً بى‌سابقه بود. شوروی‌ها در این راه عملیات زیر را انجام دادند:
1ـ با مذاکره پنهانى با سر دبیران و مدیران جراید یومیه موفق شدند که اخبار شوروى و آنچه که در بولتن اخبار تاس در تهران به زبان فارسى منتشر مى‌گردد بطور کامل چاپ کنند حتى در روزنامه بزرگ عصر نطقهاى زمامداران شوروى را که معمولاً بطور اختصار از دستگاههاى گیرنده خبرى خبرگزاریهاى غرب مى‌گفتند با استفاده از اخبار تاس و بولتن یومیه اینگونه اخبار را بطور کامل چاپ و منتشر مى‌کردند.
2ـ در مدتى که اخبار امضاء قرارداد ذوب آهن و لوله گاز در جریان بود تقریباً همه گفتارهاى رادیو مسکو که در این باره منتشر مى‌شد در دو جریده عصر بطور کامل و در بعضى از جراید صبح نیز نقل مى‌شود. روزنامه‌هاى صبح کمتر با تلقین قبلى کارکنان شوروى اینگونه اخبار را چاپ مى‌کردند. آنها به علت استفاده معمولى از اخبار روزنامه بزرگ عصر اینگونه اخبار را نیز ندانسته چاپ مى‌کردند.
3ـ هر هفته یک یا دو مقاله درباره اهمیت گاز و ذوب آهن در صفحات اقتصادى‌کیهان و اطلاعات چاپ مى‌شود که بطور پنهانى وجوهى در اختیار این دو روزنامه گذارده مى‌شود. ظاهر اینگونه مقالات درباره به هدر رفتن گاز نفت در مدت پنج سال گذشته ـ اهمیت گاز و زندگى روزنامه مردم1 ایران ـ اهمیت ذوب آهن در اقتصاد و سیاست ایران مى‌باشد و تشخیص اینکه اینگونه مقالات ماهرانه از اداره مطبوعات شوروى مى‌باشد مشکل به نظر مى‌رسد.
4ـ انتشار ترجمه مقالات مطبوعات شوروى در جراید هفتگى و مجلات دست راستى و بى‌طرف بطور علنى و به عناوین مختلف براى چاپ اینگونه مقالات حداقل 500 ریال و حداکثر 10000 ریال پرداخت مى‌شود براى نمونه چند مقاله که در مجله خواندنیها چاپ شده نقل مى‌شود.
الف ـ شماره 49 سال 26 ـ قدم به قدم با سفینه مه نورد شوروى
ب ـ اهمیت ا ب و همکارى آمریکا و شوروى شماره 50 سال 26
پ ـ روز بین‌المللى زنان مقایسه زنان آمریکا و شوروى ـ شماره 51 سال 26
ت ـ الفباى فضانوردى شوروى شماره 57 و 58 سال 26
علاوه بر حق‌الدرج مقالات مذکور براى اولین بار اعلان کالاهاى مختلف شوروى منجمله کتب شوروى در مجلات که از جمله همین مجله خواندنیها براى اولین بار چاپ و منتشر شده است. که از جمله اعلان کتب فارسى در شماره 54 و55 سال 26 مى‌باشد.
5ـ استفاده تبلیغاتى دیگرى که شوروى از انعقاد قراردادهاى مختلف با ایران کرده و مى‌کند وانمود کردن وابستگى اقتصاد و زندگى مردم ایران با اقتصاد شوروى و یا تصمیمات حزب کمونیست اتحاد شوروى است. در مقالاتى که در(اخبار خبرگزارى تاس) منتشر مى‌شود آن چنان وانمود مى‌شود که اقتصاد ایران و آنچه ایران براى رشد ترقى اقتصادیات خود مى‌خواهد در برنامه پنجساله شوروى منظور گردیده است. اینگونه تبلیغات را شوروی‌ها در بهره‌بردارى از ممالک توسعه نیافته و یا ممالکى که مى‌خواهند حزب کمونیست در آنجا تشکیل دهند انجام مى‌دهد جمله‌اى که در مقاله (ویکتوریا یوگوسلاوسکى) در اخبار شماره 59 ـ 123 اسفند ماه 1344 نوشته این نوع تبلیغات کمونیستى به خوبى دیده مى‌شود که سرنوشت ایران را با دستورالعمل حزب کمونیست بستگى دارد.
«... با مطالعه طرح دستورالعمل‌هاى کمیته مرکزى حزب کمونیست اتحاد شوروى راجع به برنامه مذکور نمى‌توان مورد دیگرى را که براى ایران حائز اهمیت مى‌باشد از نظر دور داشت» با انتشار اینگونه مقالات در جراید ایران در طول چند سال خواننده ایران بتدریج به این نتیجه مى‌رسد که سرنوشت اقتصادیات و زندگیش با تصمیمات حزب کمونیست شوروى ارتباط پیدا مى‌کند و این نتیجه‌ایست که شوروی‌ها از تغییر سیاست خودشان در ایران مى‌گیرند. بنابراین اگر این نظر حقیقتا خطرى براى دولت و ملت ایران داشته باشد از هم اکنون مى‌بایستى جلو آن را گرفت.
در پرونده‌هاى روابط سیاسى ایران و شوروى ضمیمه بایگانى شود. جناب آقاى دبیرى 1 /2 /45
توضیحات سند:
1ـ روزنامه مردماین روزنامه ابتدا به صورت روزانه منتشر مى‌شد ولى از سال 1323 به صورت هفتگى نامنظم درآمد و از سال 1325 ماهانه گردید موضع آن ابتدا ارگان جمعیت ضد فاشیست ایران بود که به سرپرستى مصطفى فاتح به وجود آمد و در میان اعضایش بعضى از رهبران حزب توده مثل ایرج اسکندرى و بزرگ علوى نیز به چشم مى‌خورند ناگفته نماند که در سال 1323 روزنامه مردم بجاى روزنامه‌هاى ظفر و رهبر منتشر شد و بطور مستقل انتشار نیافت تا آنکه از مهرماه 1325 به صورت مجله ماهانه درآمد و با سردبیرى احسان طبرى و جلال آل‌احمد به کار خود ادامه داد. این روزنامه بعدها ارگان رسمى کمیته مرکزى حزب توده شد این روزنامه به خاطر حمله به افراد مختلف از طرف ارتش و طبقه کارمندان تحریم گردید و حمایت مادى خود را از دست داد و سرانجام انتشارش متوقف ماند. سه هفته بعد از این تعطیلى اجبارى مصطفى فاتح از هیئت گردانندگان روزنامه بیرون آمد و کار آن به اعضاى حزب توده سپرده شد بعد از پیروزى انقلاب در ایران روزنامه مردم بار دیگر به عنوان ارگان کمیته مرکزى حزب توده انتشار خود را از سر گرفت و تا زمان انحلال این حزب به کار خود ادامه داد. رضاخان در مطبوعات دیروز ـ محمد خاتمى ص 73 و 72