درباره: نتیجه تحقیقات معموله در مورد تظاهرات اخیر در سنگسر
تاریخ سند: 22 تیر 1357
درباره: نتیجه تحقیقات معموله در مورد تظاهرات اخیر در سنگسر
متن سند:
از: 303 تاریخ: 20 /4 /2537[]درباره: نتیجه تحقیقات معموله در مورد تظاهرات اخیر در سنگسر
گزارش
0422
محترماً به استحضار می‌رساند با توجه به نامه شماره 3 /525 /2 - 14 /4 /2537 نخست‌وزیری و ضمیمه آن که حاکی از تظاهرات اهالی سنگسر به تحریک هژبر یزدانی1 (در مورخه 13 /4 /2537) و تحریص مردم به مخالفت با اقدامات رفاهی دولت (حفر چاه جهت تأمین آب آشامیدنی مردم سمنان و سنگسر) و تهدید و قدرت‌نمایی نامبرده می‌باشد، برحسب اوامر صادره، اینجانب (حسینی) به اتفاق آقای بصیری در مورخه 15 /4 /37 جهت انجام تحقیقات پیرامون موضوع به سمنان عزیمت و ضمن تحقیق و مصاحبه با مقامات استان، مسئولان سازمانهای انتظامی، امنیتی و قضائی محل، متصدیان و مسئولان امور شهری، همچنین کسب اطلاعات از مطلعین و شهود قضیه و بررسی اوضاع و احوال منطقه، چگونگی امر کاملاً روشن و بر مبنای دلائل و مدارک به دست آمده، اطلاعات واصله از نخست‌وزیری درباره تحریکات هژبر یزدانی تائید و سایر اقدامات غیرقانونی نامبرده و عاملین اجرای او که در گزارش تفصیلی پیوست دقیقاً تشریح گردیده، مسلم می‌باشد و چون بازرسان اعزامی ضمن تحقیق پیرامون موضوع، به ارتباطات خاص چهار نفر از مسئولان سازمانهای انتظامی، امنیتی، قضائی محل با هژبر یزدانی و همدستان او که با حیثیت و شئون شغلی این مسئولان مغایرت تام داشته، برخورد نموده و از طرفی به یک سلسله اطلاعات اضافی دیگر وقوف حاصل کرده، که قابل رسیدگی و اقدام فوری است، لذا بر حسب وظیفه تحقیقاتی، کلیه موارد مکشوفه و گزارش تفصیلی درج و با توجه به اینکه موضوع از نقطه نظرهای تعقیبی و قانونی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته تا ضمن توجه به فوریت امر و آماده‌سازی برای اتخاذ تصمیم مقامات عالی نتایج حاصله از تحقیقات معموله توأم با نظرات و پیشنهادها به تفکیک و به طور خلاصه به شرح زیر از عرض می‌گذرد:
1. تحریکات در زمینه بی‌نظمی‌ها و وقوع تظاهرات غیرقانونی اخیر در سنگسر که با بستن مغازه‌ها همراه بوده، از جانب هژبر یزدانی و سه نفر از همدستان و عاملین اجرای او در منطقه (علی‌اکبر معینی. سیروس جوادیان. همت سیفعلیان2) محرز و مسلم است.
پیشنهاد:
اتخاذ یکی از راه حل‌‌های قانونی زیر (براساس تحریک مردم به ضدیت با یکدیگر و فراهم ساختن موجبات سلب آسایش و اخلال در نظم و آرامش عمومی. تهدید و تظاهر و قدرت‌نمائی. ایجاد هیاهو و جنجال و هراس و تشویش در افکار عمومی همراه با توطئه قبلی) مورد پیشنهاد است:
الف. تسلیم نامبردگان به کمیسیون امنیت اجتماعی مطابق بند الف، ماده 2 قانون حفظ امنیت اجتماعی با تعیین حداکثر مدت اقامت اجباری در محل‌هائی که از هرگونه تضادها و دسته بندی‌‌های آنها جلوگیری به عمل‌اید و در صورت تخلف از مقررات یا خروج از محل اقامت اجباری، بقیه مدت اقامت مطابق همین قانون به بازداشت تبدیل گردد.
ب. تعقیب جزائی یادشدگان با استناد به مواد 1 و 2 و 4 و 5 لایحه مجازات حمل چاقو و اسلحه سرد تواماً با بازداشت فوری آنان از طریق مراجع قضائی عمومی.
2. ارتباطات خاص رئیس سازمان و اطلاعات و امنیت. رئیس شهربانی. رئیس دادگستری و دادستان سمنان با هژبر یزدانی و عاملین اجرای او که با حیثیت و شئون شغلی این مسئولان مغایرت تام دارد، محرز و مسلم بوده و توضیح آنکه ارتباطات مزبور اثرات سوء و نامطلوبی در افکار و اذهان عمومی علیه سازمانهای مسئول، بخصوص ساواک از خود به جای گذارده، به نحوی که مسئولان مذکور حامی و پشتیبان و تأمین کننده نظرات هژبر یزدانی در منطقه شهرت یافته‌اند.
پیشنهاد:
الف. نسبت به احضار فوری و تعویض رئیس سازمان اطلاعات و امنیت سمنان اقدام گردد.
ب. وضعیت نامناسب رئیس شهربانی. رئیس دادگستری و دادستان سمنان جهت تعویض آنان به سازمانهای متبوع ایشان منعکس گردد.
3. پیگیری در زمینه سایر مسائل مکشوفه بر مبنای اطلاعات مکتسبه:
الف. چون طبق اطلاع به احتمال قوی سلاح‌هائی به نحو غیرمجاز در اختیار هژبر یزدانی و همدستان و محافظین او و بعضی از اهالی سنگسر می‌باشد، درصورت تصویب مراتب جهت اقدام قانونی به اداره دوم اطلاعات و ضداطلاعات ستاد بزرگ ارتشتاران. شهربانی و ژاندارمری کشور شاهنشاهی منعکس شود.
ب. چون بر مبنای اطلاعات به دست آمده از استاندار سمنان و بخشدار سنگسر، هژبر یزدانی مقادیری اراضی متعلق به دولت را در نقاط مختلف به نحو غیرمجاز تصرف و از اعتبارات مالی فراوانی که از سازمانهای مالی و اقتصادی کشور دریافت نموده، سوءاستفاده کرده، همچنین از پرداخت مبالغ هنگفتی مالیات به دولت خودداری کرده است، در صورت تصویب به منظور حفظ حقوق دولت، مراتب به وزارت امور اقتصادی و دارائی و وزارت دادگستری منعکس گردد.
بازرسان اعزامی
با توجه به فوریت امر روز 19 /4 /37 به اتفاق آقای بصیری توضیحات حضوری به عرض مقام مدیریت کل رسید و روز جاری 20 /4 /37 خلاصه گزارش مزبور نیز به عرض رسانیده شد، فرمودند مراتب را به استحضار تیمسار ریاست ساواک رسانیده‌ام، فوری بولتن شرفعرضی تهیه تا ظرف فردا تقدیم گردد. حسینی 20 /4 /37 رضاقلی بصیری 20 /1 /37
1. این گزارش، گزارش بولتنی است که یک نسخه به آقای بصیری داده شده.
2. خلاصه گزارش هم جهت ماشین کردن به آقای بصیری داده شده تا بقیه گزارش تفصیلی ماشین شده پس از اصلاح تقدیم می‌گردد.
درباره: وقوع تظاهرات روز 13 /4 /37 در سنگسر از توابع استان سمنان
اطلاعات واصله حاکی بود که روز 13 /4 /37 بعد از برگزاری مراسم سلام عید مبعث، استاندار استان سمنان به اتفاق مقامات محلی جهت افتتاح حفر چاه در محل پیش‌بینی شده از طرف وزارت نیرو در سنگسر سمنان (به منظور تأمین آب آشامیدنی مردم سمنان) در محل حاضر و روز بعد عده‌ای از اهالی سنگسر با بستن مغازه‌ها و در دست داشتن تمثال مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران نسبت به حفر چاه و عدم تأمین آب سنگسر دست به تظاهرات خیابانی زده و تلگرافاتی به مقامات مملکتی مخابره نموده‌اند. به دنبال این جریان، نامه‌ای از نخست‌وزیری به استناد نامه قائم مقام حزب رستاخیز ملت ایران به ساواک واصل مبنی بر اینکه تظاهرات اهالی سنگسر به تحریک هژبر یزدانی صورت گرفته و نامبرده آنان را تحریک به مخالفت و بستن مغازه‌ها نموده و همچنین هژبر یزدانی گفته است (باید جلوی چاه گرفته شود ولو اینکه افرادی کشته شوند. هر مبلغی هم لازم باشد خرج می‌کنم تا جلو اینکار را بگیرم) و این مورد را استاندار سمنان تائید و تقاضای همکاری بیشتری نموده است.
به منظور کشف واقعیت امر، دو نفر بازرس از ساواک به محل اعزام و با تحقیقات و بررسی‌‌های معموله مشخص گردید که تحریکات وسیله هژبر یزدانی به اتفاق سه نفر از همدستان وی به اسامی علی‌اکبر معینی. سیروس جوادیان و همت سیفعلیان همراه با بستن مغازه‌ها و جلوگیری از تأمین آب آشامیدنی اهالی سنگسر صورت گرفته؛ در ضمن روشن گردید بعضی از مسئولان محلی از جمله رئیس سازمان اطلاعات و امنیت. رئیس شهربانی. رئیس دادگستری و دادستان سمنان با هژبر یزدانی مراوده نزدیک داشته که این امر در اذهان عمومی مردم استان سمنان اثرات سوء نامطلوبی به جای گذارده است، به نحوی که مسئولان مذکور حامی و پشتیبان و تأمین کننده نظرات هژبر یزدانی شهرت یافته‌اند.
با توجه به اعمال خلاف قانون هژبر یزدانی و همدستان وی پیشنهاد می‌گردد:
نامبرده و سه نفر دیگر از محرکین طبق موازین قانونی تسلیم کمیسیون امنیت اجتماعی و به اقامت اجباری محکوم شوند یا تحت تعقیب در محاکمه صالحه دادگستری قرار گیرند. ضمناً نسبت به تعویض فوری رئیس سازمان اطلاعات و امنیت. رئیس شهربانی. رئیس دادگستری و دادستان سمنان اقدام گردد.3
توضیحات سند:
__1. هژبر یزدانی، فرزند رضاقلی در سال 1313 ش در سنگسر از توابع سمنان به دنیا آمد. وی بهایی و از نزدیکان و معتمدان رژیم پهلوی بود. خاستگاه او ناحیه سنگسر و شغل اولیه‌اش چوپانی و شکار حیوانات بود. اما وابستگی او به فرقه ضالۀ بهائیت و آشنایی و همدستی‌اش با سران ساواک باعث شد که پله‌های ترقی را برای کسب ثروت یکی پس از دیگری طی کند. هژبر یزدانی در اقدامات عوام‌فریبانه‌ای که رژیم پهلوی در دستگیری برخی از سران در سال 1357 صورت داد دستگیر شد، ولی توانست پیش از وقوع انقلاب از کشور فرار کند. وی یکی از سهامداران اصلی بانک صادرات بود و به همین دلیل این بانک همیشه مورد اتهام مردم و علما بود. در طول تظاهرات مردمی علیه شاه شعب این بانک بیش از دیگر مراکز مورد حمله قرار گرفت.
رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک، هژبر یزدانی، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی، 1384
2. همت سیفعلیان: از متمولین و موثرین شهر مهدی شهر(سنگسر سابق) بود که در دوران انقلاب اسلامی با برخی از بستگانش از رژیم شاه با انجام راهپیمایی حمایت می نمود. نامه ایشان به رئیس ساواک در مورد شکایت از پرویز ثابتی قابل توجه و نشان دهنده جایگاه وی در آن سال‌ها می‌باشد.
3. این گزارش موجب برکناری رئیس ساواک سمنان گردید و به جای وی، سرهنگ زندوکیلی، رئیس سازمان امنیت سمنان شد. در همن موقع گزارش گردید: «با توجه به انتصاب سرهنگ زندوکیلی به سمت رئیس سازمان اطلاعات و امنیت سمنان، هژبر یزدانی در نظر دارد به نحوی با نامبرده ملاقات و آشنائی پیدا نماید و عنداللزوم برای رفع و رجوع مسائل مربوط به خود، نظر سرهنگ زندوکیلی را جلب و از امکانات سازمان اطلاعات و امنیت سمنان استفاده نماید.» که در ذیل آن دستور داده شد: «جناب آقای سرهنگ زندوکیلی موقع مراجعه برای توجیه در جریان قرار گیرد.» که باز در ذیل این دستور نوشته شد: «با توجه به اینکه سرکار سرهنگ زندوکیلی به ارتش شاهنشاهی عودت داده شده، اجرای اوامر صادره انجام نشد.» هژبر یزدانی به روایت اسناد ساواک. ص 299