تاریخ سند: 28 آذر 1357
متن سند:
گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه مدت : از ساعت 0800 روز 28 /9 /1357 الی ساعت 1700 روز 28 /9 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف : سازمان اطلاعات و امنیت تهران (1) پزشکان و کارکنان بیمارستان رضا پهلوی روز 27 /9 /57 در محل آمفی تأتر دانشگاه اجتماع و ضمن اعلام حمایت از اعتصاب کارکنان بیمارستان شاهرضای مشهد اعلام داشتند علیرغم اعلام پزشکان بیمارستان شاهرضا مبنی بر خودداری از ویزیت خانواده ارتشیان پزشکان قسمت اورژانس به وظایف پزشکی خود عمل نموده و تمام افراد را اعم از ارتشی و غیره ویزیت خواهیم نمود ضمنا کلیه پزشکان بجز پزشکان قسمت اورژانس پس از اعلام موارد فوق بیمارستان را ترک نمودند.(2) برابر اعلام سازمان اطلاعات و امنیت کشور : آقایان هاشمی دادستان اسبق تهران و دکتر متین دفتری روز 26 /9 /57 در اجتماع کارکنان بانک مرکزی ایران شرکت و دکتر متین دفتری ضمن سخنانی پیرامون واقعه روز عاشورا در نجف آباد اصفهان کلیه کارکنان را آنچنان تحریک و متاثر و متالم نمود که از شروع بکار مجدد خودداری نمودند.
(3) روز 27 /9 /57 تعداد 15 نفر از کارکنان دانشگاه صنعتی امیرکبیر شامل نگهبان، باغبان، تلفنچی، بدستور دکتر هوشنگ مهدوی سرپرست دانشگاه از تاریخ 1 /10 /57 اخراج گردیدند که این امر با اعتراض افراد ذینفع مواجه و قصد دارند به مراجع مسئول شکایت نمایند.
(4) ساعت 0930 روز جاری تعدادی از کسبه بازار بین الحرمین بعنوان همدردی با واقعه دیروز تبریز به همکاران خود توصیه نموده اند که مغازه های خود را ببندند، لیکن تعدادی از بستن مغازه خودداری و در نتیجه بین آنان نزاع در گرفته است و مشتریان مغازه های بازار را ترک نمودند و بازار بحال تعطیل در آمد.
(5) در ساعت 1110 روز 28 /9 /57 تعداد پنج نوع اعلامیه در بازارچه کتاب در خیابان شاهرضا مقابل سینما کاپری نصب و عده کثیری از مردم به قرائت این اعلامیه ها مشغول بودند و متن اعلامیه ها بشرح زیر است : اعلامیه ای در مورد اینکه چون ارتش و افراد آن با نهضت مردم همکاری نکرده اند بر هر مسلمان واجب است منازل افسران، درجه داران و سربازان را شناسائی و به آتش بکشند.
اعلامیه خمینی در مورد فرار سربازان از پادگانها قطعنامه راه پیمائی روز عاشورا مراتب به فرمانداری نظامی منطقه 2 ابلاغ و اعلامیه ها بلافاصله برداشته و پاره گردید.
(6) تا ساعت 1140 روز جاری وضع بازار تهران، شمیران، شهر ری بشرح زیر بود.
(الف) بازار تهران تا ساعت 0900 باز ولی بر اثر سر و صدای عده ای از افراد متفرقه و احتمالاً شاگردهای مغازه ها بازار در ساعت 1100 تعطیل و سبزه میدان هم بسته شد.
(ب) بازار تجریش و مغازه های اطراف باز بود، بنزین وجود داشت نفت وجود نداشت، تاکسیها و اتوبوسها کار میکردند.
(پ) بازار شهر ری و مغازه های اطراف آن باز بوده پمپها بنزین داشتند و نفت کم بود، کرایه ها و اتوبوسها کار میکردند.
(ت) سطح شهر عادی بود.
(ث) وضع میادین عادی بود.
ب : ضد اطلاعات وابسته 1) برابر اطلاع، سازمان ناشناخته ای روزانه به ادارات و سازمانها مراجعه و جهت کارمندان اعتصابی شرکت نفت پول جمع آوری میکند و قرار است سازمان یاد شده در روز جاری در خیابان کاخ و اطراف آن پول جمع آوری نماید ضمنا در تاریخ 26 /9 /57 در بیمارستان پهلوی بمنظور فوق مقداری پول جمع آوری نموده است.
مراتب به سازمان اطلاعات و امنیت تهران جهت بررسی اعلام گردید.
(2) غیر نظامی محمد عرب کارمند کاریر شرکت مخابرات واقع در میدان سپه اظهار داشته است من مرتبا گفتگوی شخصیتهای دولتی را در محل کارم گوش میدهم از جمله چند روز قبل که آقای نخست وزیر با فرمانده ژاندارمری کاشان صحبت میکرده فرماندار ژاندارمری کاشان اظهار داشته رئیس شهربانی کاشان را کشته اند من چکار کنم ضمنا شخص مزبور مرتبا از دولت انتقاد کرده و شایعه سازی مینماید.
مراتب به سازمان اطلاعات و امنیت تهران جهت بررسی و اعلام نظریه ابلاغ گردید.
(3) امروز آقای نیکوئی جمعی کارگزینی پست و تلگراف (ساختمان مهکشت) در خیابان سعدی اظهار داشته با تانکر، نفت به منازل ارتشیان میبرند و منزل آنها پر از نفت است ضمنا حقوق آنها را هم پرداخت نموده اند تحریکاتی مینمود که مردم ناراضی تر شوند.
عکسهائی هم از کشته شدگان حوادث سرچشمه داشت که بمردم نشان میداد.
(4) خانمی بنام حاج رضا کارمند پست و تلگراف در ساختمان مهکشت که شوهرش افسر شهربانی میباشد با هم اطاقیهای خود که نسبت به کد 66 اهانت مینمودند دعوا نموده و نامبرده را بجرم شاهدوستی به دایره بازنشستگی منتقل کرده اند.
(5) کارمندان وزارت فرهنگ و هنر در روز جاری ساعت 1000 به انگیزه دستگیری یکی از کارمندان آن وزارتخانه که چندی قبل دستگیر شده همگی بصورت دسته های پنج نفری از اداره خارج و در مقابل دادگستری تهران اجتماع نموده اند.
مراتب به فرمانداری های نظامی منطقه 2 و 5 ابلاغ گردید.
(6) مطالب زیر در مورخه 24 /9 /57 در تاکسی در شهر تهران شنیده شده است.
سربازان فرمانداری نظامی شهرستان قم اظهار داشته اند : (الف) در صورتیکه سربازان سُنی سه نفر از شیعیان را بکشند برابر دین سنی به بهشت خواهند رفت، لذا سربازان سنی مذهب سعی مینمایند که علاوه بر مهمات خود مهمات همقطاران شیعه خود را با دادن وجه ناچیزی بدون اطلاع از فرماندهان خریداری نمایند تا بدین وسیله قادر باشند موقعی که دستور تیراندازی بآنها میدهند آنرا بسوی جمعیت شلیک کنند.
(ب) سربازان شیعه می گویند موقعی که فرماندهان بما دستور تیراندازی میدهند احتمالاً فقط چند تیر بدون هدف بطرف جمعیت از روی اجبار تیراندازی میکنیم بقیه را هوائی شلیک میکنیم یا آنرا به سربازان سنی میدهیم.
(پ) شنیده شده که به ازای هر نفر که سربازان بکشند مبلغ سیصد تومان ارتش بآنها پاداش میدهد.
(7) در بازار بزرگ تهران (سبزه میدان) عکسهائی از کد 66 و کد 55 را که عریان میباشد با کارتر و یک ستاره آلمانی که کد 66 با آن در حال معاشقه میباشد بمعرض نمایش گذاشته اند و مردم در حال تماشا هستند (تابلو را اشخاص بطور سیار تغییر مکان میدهند) مراتب به فرمانداری منطقه 5 جهت جمع آوری و دستگیری مسئولین ابلاغ گردید.
(8) برابر اعلام کلانتری 5 در ساعت 1230 روز جاری عوامل تجسس کلانتری سه نفر باسامی ـ خلیل عامری طوسی ـ محمد علمی ـ سید هادی کاظمی، رئیس و کارکنان اسناد رسمی شماره 128 واقع در میدان آریامهر1 را در داخل دفترخانه با مقداری اوراق مضره و 35 برگ اوراق شعار مضره و بیوگرافی خرابکاران و چند جلد کتاب ممنوعه و یک لیست مربوط به برداشت مالی از بنیاد پهلوی و اعضاء خاندان سلطنت و تعدادی اعلامیه بزبان ترکی و عربی دستگیر و پرونده تحت رسیدگی است.
پ : دژبان مرکز برابر اطلاع واصله کلینیک نادر واقع در خیابان شاه جنب ساختمان آلومینیوم روبروی بانک ملی ایران رسما از پذیرفتن بیماران خدمات درمانی ارتش شاهنشاهی خودداری و آنها را نمیپذیرند، ضمنا در دفتر تعیین وقت بیماران با خط درشت نوشته شده برای بیماران بیمه ارتش وقت ندهید برای هیچکدام از دکترها.
ت : ژاندارمری کشور شاهنشاهی در ساعت 0800 روز جاری اعلام گردید در دبیرستان محمودی واقع در خیابان سی متری جی وسیله اولیاء دبیرستان به دانش آموزان دستور داده شد که سرهای خود را مانند سربازان کوتاه نموده تا سربازانی که فرار کرده اند در مجامع و خیابانها شناخته نشوند.
ث : پلیس تهران در ساعت 0825 روز جاری اعلام گردید که قرار است امروز در حدود ساعت 1000 کارکنان وزارت فرهنگ و هنر بعنوان اعتصاب در کاخ دادگستری اجتماع و متحصن شده و تظاهرات نمایند.
2 مراتب به فرمانداری نظامی منطقه 5 ابلاغ گردید.
ج : اخبار رسیده به رکن 2 فرمانداری نظامی از منابع مختلف (1) اطلاع واصله حاکیست (بوسیله یک خانمی که تلفن کردند) دکتر برومند سرپرست دیالیز در بیمارستان به آورد دکترهای جوان را تحریک مینماید و حتی مراجعین به بیمارستان را که برای عیادت بیماران خود به بیمارستان مراجعه مینمایند ضمن تحریک بر علیه کد 66 آنها را تهییج مینماید.
(2) اطلاع واصله حاکیست که در شعبات نفت و پمپهای بنزین از طرف مسئولین استثناء گذارده میشود و نوبت رعایت نمیگردد اشخاص مختلف از مسیری غیر از صف انتظار بشکه های بزرگ نفت را میگیرند و میبرند، مخبر اضافه نموده که متصدیان پمپ بنزین بقیه پول را به مشتری برنمیگردانند.
بنظر میرسد که باید از مسیر رادیو تلویزیون اجتماع را تعلیم داد که نزاکت و اصول را رعایت نمایند، در جهت احتکار قدم برندارند و بینظمی را دامن نزنند.
(3) مردم اکثرا : بوسیله تلفن اظهار میداشتند که شبها برق منازل در موقع پخش اخبار قطع شده و اخیرا هر ده دقیقه و به ده دقیقه برق منازل را قطع و وصل مینمایند بطوریکه کلیه وسایل برقی منازل خراب شده است و تاکنون هیچگونه اقدامی از طرف مقامات انجام نگرفته است و علت آن مشخص نیست که چرا دولت دست روی دست گذاشته نسبت به شناسائی محرکین و کسانیکه در این شبکه بزرگ خرابکاری مینمایند اقدام نمیکنند.
(4) خانمی تلفنی اظهار داشت یکی از کارکنان اداره برق که در حال حاضر در اعتصاب میباشد گفته است که اپراتورها دستگاهی دارند که آنرا به کامپیوتر وصل نموده که برق در ساعت معین خاموش و روشن میشود چنانچه دستگاههای کامپیوتر وسیله مامورین کنترل گردد امکان دارد اشخاصیکه در خرابکاری شبکه برق دخالت دارند شناخته شوند.
در ساعت 1045 خانم فوق که خود را ناهید مینامید و شماره تلفن خود را نیز اعلام داشت اظهار نمود که دستگاه کامپیوتری که باعث قطع برق در سطح شهر میگردد در توانیر ونک میباشد.
(5) مادریکه از شدت تاثر گریه میکرد تلفنی اظهار میداشت که من دارای هشت فرزند دبستانی و راهنمائی میباشم فرزندانم بمن میگویند که معلم گفته است که شما هیچ نمیفهمید و آنچه معلمین میگویند درست است و تمامی را به مملکت و شاه بدبین نموده اند.
(6) تلفن کننده ای اظهار میدارد که تلفن 545929 مربوط به برق است تلفن کردم گفتند که خاموشی برق بدستور نخست وزیر میباشد.
(7) یکی از مامورین انتظامی از مشهد تلفنی اطلاع داد که تمام ماشینهای مامورین را شناسائی و صبح زود شیشه ماشین آنها وسیله سربازان خمینی که علامت مخصوصی روی چوب دستی خود دارند شکسته میشود و هیچیک از پرسنل تامین جانی ندارند و روحیه همگی ضعیف گردیده است.
(8) برابر گزارش سازمان اطلاعات و امنیت تهران در ساعت 1330 روز جاری اعلامیه ای از طرف اشخاص ناشناس در بازارچه کتاب واقع در اول شاهرضا میدان 24 اسفند تحت عنوان اینکه قرار است از ساعت 1300 روز جاری به بعد تظاهراتی در چهار راه پهلوی شاهرضا تشکیل گردد، نصب شده و از مردم دعوت نموده اند که در تظاهرات شرکت نمایند.
ضمنا اعلامیه های مختلف دیگری وابسته به گروههای خرابکار و حزب منحله توده و مذهبی به دیوارهای بازارچه مزبور نصب گردیده است.
مراتب بفرمانداری نظامی مناطق 2 و 4 اعلام گردید.
2ـ وضع مدارس نواحی آموزش و پرورش نواحی 19 گانه در روز 28 /9 /1357 ناحیه 1 مدارس دایر و معلمین حاضر بودند.
ناحیه 2 = = = ناحیه 3 = = = ناحیه 4 باستثناء دبستان معرفت اسلامی که 35 نفر شاگرد داشت بقیه مدارس دایر بود.
ناحیه 5 مدارس دایر و معلمین حاضر بودند.
ناحیه 6 = = = ناحیه 7 = = = ناحیه 8 = = = ناحیه 9 مدرسه راهنمائی صورتگر تعطیل بود.
ناحیه 10 مدارس دایر و معلمین حاضر بودند.
ناحیه 11 فقط دبستان اسلامی و مهد کودک تعطیل بود.
ناحیه 12 مدرسه سادات ناآرام بود.
ناحیه 13 مدرسه راهنمائی خزانه شماره 4 پسران معلمین بکلاس نرفتند.
ناحیه 14 مدارس دایر و معلمین حاضر بودند.
ناحیه 15 = = = ناحیه 16 هفت مدرسه راهنمائی بعلت نیامدن معلمین و شاگردان تعطیل بود.
ناحیه 17 هدف شماره 3 و دو مدرسه راهنمائی و پنج مدرسه اسلامی بعلت نیامدن معلمین و شاگردان تعطیل بود.
ناحیه 18 مدارس دایر و معلمین حاضر بودند.
ناحیه 19 9 مدرسه راهنمائی معلمین بکلاس نرفته اند.
3ـ اعتصابات : الف : روزنامه های اطلاعات ـ کیهان و آیندگان و رستاخیز کماکان تعطیل است.
ب : تعداد موسساتی که کارکنان آن در سر کار حاضر ولی از انجام کار خودداری و یا اعتصاب نموده اند 13 واحد بشرح زیر میباشد.
(1) کارکنان گمرک تهران-3- (2) کارکنان سازمان آب تهران (3) کارمندان وزارت پست و تلگراف و تلفن (4) کارکنان برق منطقه ای تهران (5) کارکنان توانیر (6) کارکنان مرکز آمار ایران (7) کارمندان وزارت دارائی و امور اقتصادی (8) کارکنان شرکت گاز (9) کارکنان هواپیمائی ملی ایران-4- (10) کارمندان وزارت فرهنگ و هنر (11) کارمندان شرکت بیمه ایران (12) کارکنان رادیو تلویزیون ملی ایران (13) کارکنان تاسیسات نفتی ری (50% در حال اعتصاب میباشند) (14) کارکنان دادگستری (15) کارکنان وزارت بازرگانی (16) کارکنان انرژی اتمی پ : کارکنان شهرداری پایتخت امروز (28 /9 /1357) از اعتصاب خارج شدند.
ت : هیچیک از موسسات امروز (28 /9 /1357) اعتصاب ننموده اند.
معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سپهبد رحیمی لاریجانی
توضیحات سند:
* کوشش های حکومت شاه برای برپایی یک دولت غیر نظامی، با این که خارج از نگاه ارباب رسانه ها صورت می گرفت، اما نمی توانست کنجکاوی آنها را برانگیزد.امروز (28 /9 /57) خبرگزاری ها و روزنامه ها بیش از روزهای دیگر به این موضوع توجه نشان دادند.
آن چه بر سر زبانها بود، دیدار غلامحسین صدیقی و کریم سنجابی با شاه بود تا ریاست یک دولت را برای جایگزینی دولت نظامی به دست گیرند.
با توجه به عدم موافقت شاه با دکتر سنجابی، رسانه ها منتظر پاسخ دکتر صدیقی به این خواست بودند.
با این حال روزنامه لوموند در شماره امروز (28 /9 /57) خود از قول پل بالتا فرستاده ویژه اش به ایران، نام علی امینی را نیز به میان آورد که از تشکیل کابینه به ریاست او حرف هایی شنیده می شود.
(سپید و سیاه، ش 1092، ص 45) بخش فارسی رادیو لندن در گفتار ساعت 45 /19 امروز (28 /9 /57) خود با نگارش سابقه دکتر غلامحسین صدیقی گفت که او هنوز به خواست شاه پاسخ نداده است.
(بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 275، صص 13 و 14) اما آنتونی پارسونز از قول شاه می نویسد که «صدیقی تشکیل دولت را با چهار شرط پذیرفته است : مفاد قانون اساسی سال 1906 (1285) باید به طور کامل مراعات شود.
اگر در تشکیل کابینه خود موفق شود ابتدا باید هر دو مجلس مقننه بر نخست وزیری اش صحه بگذارند.
کنترل پلیس و ژاندارمری باید به دست وزارت کشور سپرده شود.
نقش داخلی ساواک باید به پلیس واگذار شود...
سرانجام از شاه دو هفته مهلت خواسته تا در مورد برنامه های مذکور به مشورت بپردازد.
» (غرور و سقوط، ص 281) همه این کوشش ها در حالی صورت می گرفت که خواست مردم و رهبری آن چیزی جز سقوط نظام شاهنشاهی نبود.
1ـ میدان دکتر فاطمی فعلی یا میدان جهاد واقع در خیابان فاطمی.
2ـ در بندهای پیشین این بولتن از اجتماع این کارکنان در برابر دادگستری خبر داده شد.
3ـ کارمندان گمرک، امروز (28 /9 /57) اعلامیه ای منتشر کردند و نوشتند که رژیم سلطنتی دست و پا زدنهای آخر خود را می گذراند و با حمله به کسانی که برای به کار کشاندن کارمندان متوسل به ارعاب و تهدید گردیده اند آورده اند که کارمندان گمرک بپا خواسته اند تا نام خود را جاودانه نمایند.
(اخبار جنبش اسلامی، به تاریخ 7 دی 57، ش 9) 4ـ خبرگزاری فرانسه از قول منابع آگاه در تهران نوشت که پنجاه نفر از خلبانهای شرکت هواپیمایی ملی ایران امروز (28 /9 /57) به دنبال اخراج چند تن از خلبانان که روز گذشته دست به اعتصاب زده بودند، اقدام به استعفای گروهی کردند.
«از سوی دیگر 30 تن مهندسین پرواز نیز امروز استعفای خود را تسلیم کردند ...
شرکت هواپیمایی ملی ایران در تأمین آذوقه وارداتی کشور نقش اساسی دارد.
به همین جهت چند پرواز از این نوع که برای فردا پیش بینی شده، لغو گردید.
» (بولتن محرمانه خبرگزاری پارس، ش 275، صص 6 و 7)