موضوع : مذاکرات درباره احزاب ملیون1 و مردم
تاریخ سند: 15 بهمن 1337
موضوع : مذاکرات درباره احزاب ملیون1 و مردم
متن سند:
شماره : ج ـ 4239/ د 1 روز دوشنبه 29 /10 /37 در اداره مجله امید ایران بین آقایان.ایرج شمس.
رضا کاشفی.
حکیمیان.
فشنگچی مدیر داخلی مجله درباره احزاب دوگانه ملیون و مردم مذاکرات و بحث هایی به شرح زیر انجام گرفته است.
الف.
خلاصه اظهارات حکیمیان درباره حزب ملیون اصطکاکاتی که اخیرا در حزب ملیون به منظور تعین[تعیین] مشاغل بین زعمای این حزب بوجود آمده وضع حزب را به صورت وخیمی در آورده است.
تا آنجا که می توان حدس زد دکتر اقبال کوچکترین دخالتی در امور حزب نمی نماید و این خود می رساند که در صورت سقوط دولت وی اصولاً دکتر اقبال خود را از رهبری حزب مستعفی خواهد نمود این امر سبب شده که گردانندگان فعلی حزب برای کسب قدرت و ایجاد رهبری و راه یافتن به این سمت سخت در تلاش افتاده اند در عین حال من غیر مستقیم از گوشه و کنار شنیده می شود که به زودی عده نسبتا قابل ملاحظه ای از این حزب خارج خواهند شد و به همین دلیل اینطور پیش بینی می شود که به زودی این حزب منحل خواهد شد و اگر قرار باشد در آینده سیستم دو حزبی اداره امور کشور را بر عهده بگیرد محققا حزب دیگری جانشین حزب ملیون خواهد شد.
ب.
سفارت اردلان انتخاب اردلان نایب رئیس مجلس شورا به سمت سفیر کبیری ایران در عراق نیز شایان توجه است اردلان که داعیه نخست وزیری دارد از تک خالهای برنده و متنفذ حزب ملیون به شمار می رفت و در مجلس نیز دارای وزن مؤثری بوده و تعویض و در حقیقت تبعید وی به این منزله است که با رفتن وی موجبات دخالت آن عده از نمایندگان را که با رهبری پارلمانی وی مخالف بودند فراهم و از لجام گسیختگی حزب جلوگیری شود والا اردلان هیچگونه رغبتی به این مسافرت و انتصاب خود نداشته است.
ج.
خلاصه اظهارات حکیمیان درباره حزب مردم و دکتر عسگری از بدو پیدایش فکر سیستم دو حزبی دکتر هوشنگ عسگری مدیر مجله و روزنامه خوشه به منظور ایجاد زمینه در مرحله اول برای پست ریاست تبلیغات و سپس نمایندگی مجلس خود را به علم چسبانیده و با اینکه دارای افکار طرفدار دکتر مصدقی است و مقالات وی در مجله فردوسی هنگام زمامداری دکتر مصدق مؤید این نظر است معهذا روزنامه خود را دربست در اختیار حزب مردم و علم گذارد و پس از اینکه امتیاز روزنامه اندیشه مردم برای ارگان حزب مردم به دست آمد به عنوان مدیر مسئول روزنامه شروع به فعالیت کرد.
د.
دزدی از انتشار روزنامه اخیرا یکی از کارکنان روزنامه اندیشه مردم متوجه می شود از جمع سه هزار برگ روزنامه ای که باید روزانه در چاپخانه خوشه متعلق به دکتر عسگری چاپ شود روزانه در حدود 1000 برگ کمتر چاپ می شود کارمند مزبور بلافاصله با تطمیع متصدی چاپ روزنامه در چاپخانه تماس و از وی کاغذ می گیرد که روزانه بیش از دو هزار برگ و اغلب هزار و پانصد برگ روزنامه چاپ نمی شود.
موضوع بلافاصله در شورای حزب مطرح و دکتر عسگری احضار می شود و معلوم می گردد از این طریق روزانه در حدود 1000 ریال استفاده می کرده است دکتر عسگری در شورا بلافاصله از ترس و خجالت سنکوب کرده و مدتی در بیمارستان بستری می شود و پس از این جریان از سمت مدیریت روزنامه نیز معزول می گردد.
ه توطئه دکتر عسگری اخیرا دکتر عسگری که وزن خود را از دست داده است بدست و پا افتاده و با مراجعه به آقای کاشفی که مدتی است از روزنامه اندیشه مردم کنار رفته است اظهار داشته که به هر طریق می تواند موجبات لکه دار کردن دکتر بهرامی و پرویزی گردانندگان فعلی روزنامه اندیشه مردم را فراهم نماید.
و ضمنا افزوده است در صورتی که وضع من بیش از این در حزب مبهم باشد بر علیه این عده از زعمای حزب که خرابکاری هائی می کنند و با اتکاء به علم اعمال نفوذهائی می نمایند مقالاتی انتشار خواهیم داد.
آقای شهسواری 8 /11 /37 حزب ملیون 7 ـ ح ـ 318 بخش 2 بایگانی بهره برداری شد.
توضیحات سند:
1ـ پس از تصمیم رژیم پهلوی بر تشکیل نظام دو حزبی، شاه وظیفه تشکیل و ایفای نقش حزب اقلیت را به اسداللّه علم و حزب اکثریت را به سردار فاخر حکمت محول ساخت.حزب علم تحت عنوان «حزب مردم» در اردیبهشت 1336 اعلام موجودیت کرد.
اما از حزب اکثریت خبری نبود.
در پی تعلل صورت گرفته از طرف حکمت شاه این وظیفه را بر دوش منوچهر اقبال نخست وزیر نهاد.
او با یاران خود بویژه دوستان مجلسی اش دستور شاه را در میان گذاشت.
عزالممالک اردلان وظیفه دعوت از 200 نفر تحت عنوان هیأت موسس حزب را عهده دار و مقدمات کار را فراهم و اولین جلسه این هیأت در ششم بهمن 1336 تشکیل شد.
موسسین عده ای را به ریاست سناتور جم مامور تهیه اساسنامه و مرامنامه حزب نمود.
هیأت موسس در 20 اردیبهشت 1337 برای تصویب نهائی نام حزب و اساسنامه و مرامنامه با حضور 230 نفر تشکیل جلسه داد.
سرانجام در 3 خرداد 1337 هیأت موسس اعضای کمیته مرکزی را انتخاب و آن کمیته نیز به اتفاق آراء اقبال را به ریاست کمیته و رهبر حزب و دکتر کاسمی برای 2 سال به عنوان دبیر کل، محمود جم نایب الرئیس و مهندس انصاری به عنوان مسئول مالی کمیته انتخاب کرد.
کمیته مرکزی در جلسه 6 خرداد 1337 به آقای کاسمی وکالت داد تا تشریفات ثبت حزب را انجام دهد.
محمدرضا به محض شکل گرفتن حزب ملیون اقبال و کاسمی را نسبت به نقشی که می بایست به عنوان حزب اکثریت ایفاد نمایند توجیه کرد.
علیرغم آنکه اقبال سعی می کرد با دم زدن از اسلام و تبلیغات لازم مردم را جذب حزب نمایند با بی اعتنایی مردم مواجه شد.
مردم کیس ایران به خوبی بر ماهیت واقعی احزاب مردم و ملیون دست یافته و می دانستند که این دو حزب برای سرپوش گذاشتن بر استبداد داخلی و استعمار خارجی شگل گرفته است.
نمایش احزاب تا انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملی ادامه داشت.
در این انتخابات علاوه بر کاندیداهای احزاب مردم و ملیون کاندیداهای مستقل نیز چون امینی حضور داشتند.
شاه قبل از برگزاری انتخابات اعلام کرد این انتخابات آزاد است و آزادی در ایران را کمتر از ممالک آمریکا، انگلیس و فرانسه ندانست.
در زمان برگزاری انتخابات اقبال که قدرت را در دست داشت با تقلب در انتخابات آنهم آشکار باعث شد رژیم شاه در عرصه داخلی و بین المللی به شدت آسیب ببیند که شاه برای حفظ وجه خود از منتخبین خواست استعفاء دهند و انتخابات منحل شد و نتیجه این انتخابات برکناری اقبال از نخست وزیری و کناره گیری علم از حزب مردم بود.
با برکناری اقبال از نخست وزیری حزب ملیون شمارش معکوس حیات خود را آغاز کرد.
تلاش های اقبال نتیجه ای در پی نداشت.
ساواک طی گزارشی در سال 1342 این حزب را بالفعل منحل شده اعلام می نماید.