موضوع: اظهارات فلسفی
تاریخ سند: 12 دی 1343
موضوع: اظهارات فلسفی
متن سند:
[شماره:] 36269 /321 روز شنبه 5 /10 /43 در مجلس ختم یکی از بستگان آیت‌اله گلپایگانی که در مسجد ارک برگزار شده بود فلسفی واعظ به منبر رفت و ضمن صحبت پیرامون مسائل اسلامی اظهار داشت با مطالعاتی که پیرامون قدرت ادیان مختلف به عمل آورده‌ام به این نتیجه رسیده‌ام که مسیحیت را دولت‌های مربوطه اداره و تقویت می‌کنند در حالی‌که اسلام به واسطه ایمان و عقیده باطنی مردم مسلمان حفظ می‌گردد.فلسفی هم‌چنین اظهار داشت دولت‌های مسیحی از طریق دریافت مالیات از کارمندان کمک‌های قابل ملاحظه‌ای به کلیساها می‌نمایند لکن در ایران دولت از این جهت مطلقاً مساعدتی به عمل نمی‌آورد و مخارج حوزه‌های علمیه1 و محافل مذهبی صرفاً از طریق موقوفات تأمین می‌شود.
فلسفی افزود با توجه به صورت بودجه دولت در گذشته و حال از ناحیه دولت‌ها دیناری بابت حفظ شعائر اسلامی به مصرف نرسیده است.
امور اجتماعی 12 /10 /43 گیرندگان: ریاست ساواک استان مرکز جهت اطلاع
توضیحات سند:
1ـ بودجه حوزۀ علمیه: تأمین بودجه برای سازمان‌دهی هر مرکز تحقیقاتی، فرهنگی، سیاسی و ....
یکی از ضروری‌ترین اصول آن مرکز است که با کمبود آن نتیجه مطلوب به دست نمی‌آ‌ید و به علاوه کاستی های دیگری را به همراه می‌آورد.
در عصر رسالت و امامت راویان احادیث و فقیهان که کار تعلیم و تربیت اسلامی مردم را بر عهده داشتند به حرفه و شغلی اشتغال داشتند که ای بسا از آن به صورت پسوند در نام ایشان یاد می‌شده است.
تمار، عطار، بزاز، خراز، طحان (آسیابان) سمان (روغنگر) حذاء (کفاش)، از آن جمله لقب‌ها و پسوندها است.
با گسترش جوامع اسلامی و پیشرفت‌های علمی و پیچیدگی مسایل اجتماعی و نیازهای عقیدتی و تهاجم شبهات و دسیسه‌های تبلیغی دشمنان علیه اسلام و تفکر شیعی، فرصت بیش‌تری برای پاسداری از ارزش‌های الهی و دینی طلب شد، که روحانیت متشکل کنونی را فراهم آورد و تأمین بودجه آن مورد نظر قرار گرفت.
موقوفات، صدقات جاریه و هدایای ملت قرآنی در رفع این نیاز به کار آمد.
هر چند که در امور حکومتی و مناصبی چون منصب قضا این بودجه از بیت‌المال مسلمین تأمین گردید تا قضات با بی‌نیازی از مردم از عهده کار قضاوت برآیند.
لیکن وجوهات شرعی همواره از جمله مواردی بود که می‌توانست در تشکل حوزه‌های ائمه معصومین (ع) نقش اساسی داشته باشد و علاوه بر مصارف فرهنگی در یاری رساندن به مجاهدان، مورد استفاده قرار گیرد.
لذا ما در موارد عدیده‌ای شاهد یورش قوای اموی و عباسی به بیوت ائمه شیعه بوده‌ایم که از طرف حکام جور برای تفتیش منازل آنان و غارت اموال عمومی که در اختیار امام علیه‌السلام قرار می‌گرفت، بر می‌آمدند.
وجوهات شرعی عبارت از مالیات‌هایی است که دین مبین اسلام بر برخی از غلات و محصولات زراعی و نقود مسکوک به عنوان زکات و نیز مالیات‌هایی که بر غنائم جنگی و معادن و عواید خالص سالانه و بعضی چیزهای دیگر به عنوان خمس قرار داده است که یکی از لوازم ضروری حکومت‌ها به شمار می‌رفته و می‌رود و بودجه کشور و بیت‌المال عمومی مسلمانان را تأمین می‌کند.
در جوامع اهل سنت هر حاکمی با هرگونه ویژگی اخلاقی، علمی و انتقادی، اولی‌الامر شناخته می‌شود و وجوهات شرعی در اختیار وی قرار می‌گیرد و از آن‌جا که روحانیان به طور مستقیم بدان دسترسی ندارند به بودجه دولتی وابسته‌اند.
در جوامع شیعی هر حاکمیتی به عنوان حکومت اسلامی و هر خلیفه‌ای به عنوان ولی‌‌امر مورد پذیرش نبوده و شیعه خصوصیت‌های علمی و تقوایی خاصی را در رهبر لازم می‌داند که در عصر رسالت منحصر به نبی اکرم (ص) و در عصر امامت در حد محدود، صلاحیت ائمه اثنی‌عشر بوده است.
در دوران غیبت نیز تنها فقهای عادل و جامع‌الشرایط این منصب را بر عهده دارند.
با توجه به این نکته که پس از حکومت اسلامی رسول اکرم (ص) و حضرت امیر‌المؤمنین علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) و دوران کوتاه حکومت امام حسن (ع)، شیعه همواره در تضاد با حکومت‌های ناصالح و مفسد بوده است، وجوهات شرعی را به امامان معصوم خویش یا نواب خاص و عام آنان داده‌اند.
هر چند دولت‌ها مالیات‌های دیگری نیز از آنان مطالبه نموده‌اند.
لیکن اختیاری بودن پرداخت وجوهات موجب گشته تا دینداران و تقوی پیشگان تنها پرداخت‌کنندگان این وجوهات باشند و فقط قسمت ناچیزی از آن در اختیار فقهای عادل قرار گیرد و لذا در تأمین بودجه حوزه نارسایی‌هایی مشاهده می‌گردد.
در صورتی که دشمنان اسلام با استفاده از منابع مالی که در اختیار دارند می‌توانند با اعزام مبلغ، انتشار کتب مختلف و تأسیس شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی و تهیه فیلم‌های سینمایی و ویدیویی به جنگ فرهنگی با اسلام برخیزند.
علاوه بر دولت‌های استعمارگر، روحانیت یهود و مسیحیت نیز از بودجه کافی برخوردارند و به فعالیت‌های تبلیغی مشغول می‌باشند.
حضرت امام خمینی در ترسیم بودجه حوزه‌های علمیه شیعه و مقایسه آن با مراکز دینی مسیحی می‌فرماید: «...
درآمد ماهیانه شما که آقایان به اسم «شهریه» به شما می‌دهند از پول سیگار دیگران در هر ماه کمتر می‌باشد.
من در روزنامه یا مجله‌ای دیدم که بودجه‌ای که واتیکان برای یک کشیش در واشنگتن می‌فرستد یک رقم بسیار درشتی است.
حساب کردم دیدم از تمام بودجه‌هایی که حوزه‌های شیعه دارند بیشتر است.
» (جهاد اکبر، مجموعه درس‌های اخلاق حضرت امام خمینی قدس سره، صفحه 48-49) لذا ما در تاریخ با روحانیان مسیحی و میسیونرهای مذهبی در ایران روبر‌و هستیم که با تبلیغات خویش و گشایش مدارس ویژه جاده صاف‌کن استعمار در ایران و دیگر کشورها بوده‌اند.
در صورتی که بودجه اندک حوزه‌های شیعه باعث گردیده تا نه تنها به تبلیغات خارج کشور نرسد، در تبلیغ داخل کشور نیز کاستی‌هایی داشته باشد.
قابل ذکر است که سال‌های متمادی موقوفات نیز به عنوان یکی از مواردی که در تأمین بودجه حوزه‌های علمیه نقش اساسی داشت، گاه با درآمد آن هزینه طلاب و مدرسین یک مدرسه یا مدارس متعدد یک شهر تأمین می‌گردید.
لیکن با روی کار آمدن حکومت‌های غاصب و مخالف مذهب چون رژیم پهلوی این نوع موقوفات به تصرف دولت درآمده، موارد مصرفی آن تغییر یافت.
شاید بتوان گفت تنها بودجه‌ای که هزینه زندگی روحانیان حوزه‌های علمیه شیعه را تأمین می‌نماید، وجوهات شرعی است که با قناعت طبع و روش زاهدانه آنان مخارج خانواده یک روحانی را تأمین می‌کند.
وجود شخصیت‌های برجسته‌ای در رشته‌های مختلف علوم اسلامی چون شیخ مرتضی انصاری، صاحب جواهر، صدرالمتالهین شیرازی، علامه طباطبایی و حضرت امام، که گاه تنها با هدایای مردمی یا به جزء ناچیزی از سهم امام زندگی خویش را گذرانده‌اند، سیره زاهدانه روحانیان شیعه را روشن می‌نماید.
کسانی که گاه از خرید پارچه و پرده‌ای برای منزل خویش خودداری نموده‌اند یا با وجود دسترسی به وجوهات شرعی، در خرید لباس و مواد غذایی به کمترین وجه آن قناعت ورزیده‌اند.
در گذشته معدودی از افراد حوزه و روحانیت به مشاغل دیگری نیز می‌پرداختند.
(حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، سید علیرضا سید کباری، صفحه 775)