تاریخ سند: 16 خرداد 1342
متن سند:
از : اصفهان به : تهران شماره پیروی: 304ـ16 /3 /42 مجددا تعداد مغازه های بسته بیشتر شده است آرامش برقرار است تا این ساعت پنج نفر از افراد مؤثر حزب زحمتکشان1 دستگیر و یک نفر طلبه هم که در شهرضا در مجالس روضه خوانی مطالبی علیه مقامات عالیه کشور گفته بود وسیله شهربانی دستگیر و تحویل ساواک شده است.305 ـ 16 /3 /42 ـ صدقی اداره یکم و سوم 16 /3 /42 بخش 313 نتیجه را بخواهید به اداره سوم اطلاع دهند.
16 /3 /42
توضیحات سند:
1ـ حزب زحمتکشان ملت ایران در 26 اردیبهشت 1330 دو هفته پس از نخست وزیری مصدق و مقارن کار مجلس شانزدهم از ائتلاف بقایی و خلیل ملکی به وجود آمد.رهبری این حزب را دکتر مظفر بقایی کرمانی که پس از مصدق نماینده دوم تهران در مجلس بود، به عهده داشت.
بقایی پیش از آن به عضویت حزب دمکرات ایران که قوام ایجاد کرده بود، درآمد و در دوره قبل ـ مجلس پانزدهم ـ از سوی این حزب از کرمان به نمایندگی رسیده بود...
.
حزب زحمتکشان یکی از احزاب تشکیل دهنده این جبهه (جبهه ملی) محسوب می شد.
این حزب که با هدف حمایت از نهضت نفت و گرد آوردن نیروهای پراکنده مدافع نهضت و ایجاد تشکلی در برابر حزب توده به وجود آمد، از همان آغاز به دو جناح تقسیم شد که هر یک وظیفه و نقشی را در این حزب به عهده گرفتند.
جناح بقایی به فعالیتهای سیاسی و پارلمانی مشغول شد و جناح ملکی به امور تشکیلات، آموزش و انتشارات حزب پرداخت.
سران حزب زحمتکشان ـ صرف نظر از جناح ملکی ـ عبارت بودند از بقایی، عیسی سپهبدی و علی زهری.
ارگان حزب زحمتکشان روزنامه شاهد بود که چند سال پیش از تشکیل حزب زحمتکشان، با امتیاز هوشنگ فرزاد و سردبیری سید اسماعیل زهری منتشر می شد و به هنگام پیدایش حزب، امتیاز و مدیریت آن به علی زهری تعلق داشت...
.
این حزب در برخی شهرها نیز فعال بود؛ از جمله در دزفول که روزنامه ای به نام فرید دزفول به صاحب امتیازی دکتر گوشه گیر منتشر می کرد.
جناح بقایی که در مثلث بقایی ـ زهری ـ سپهبدی شکل گرفته بود و در عمل در شخص بقایی خلاصه می شد، به تدریج به مخالفت با حکومت مصدق برخاست و اختلافات دو جناح که روز به روز شدت می گرفت، سرانجام پس از حدود یک سال و نیم در مهر 1331 به جدایی ملکی و یاران او از حزب زحمتکشان ملت ایران و تشکیل حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) انجامید.
حزب زحمتکشان بقایی در مجلس و خارج از آن به مخالفت با مصدق ادامه داد و در زمینه سازی کودتای 28 مرداد با سایر مخالفان مصدق هماهنگ شد.
پس از کودتای 28 مرداد، حزب زحمتکشان در دوره های مختلف چند بار دیگر با همین نام یا با نام جمعیت پاسداران آزادی به فعالیت پرداخت.