موضوع: سخنرانی عبدالرسول حجازی در مسجد جامع
تاریخ سند: 23 آذر 1347
موضوع: سخنرانی عبدالرسول حجازی در مسجد جامع
متن سند:
به: 316 شماره: 33585 /20ه 3 از: 20ه 3 نامبرده بالا در ساعت 1310 مورخه 18 /9 در شبستان مسجد جامع (شبستان جعفری) به منبر رفته و ضمن صحبت‌هایش شرح حال یکی از علماء ترکیه را گفته و چنین اظهار داشت.آیت‌الهی در زمان آتاتورک1 مبارزه را آغاز نموده بود برای این عالم با این که سنی بود ولی انسان زنده‌دلی بود.
انسان زنده‌دل هر دین و مذهبی که داشته باشد خوب است اکنون در میان علماء شیعه کسانی هستند که مرده‌دل هستند، به هر حال این مرد بزرگ براثر مبارزاتی که علیه آتاتورک خبیث می‌نمود دستگیر و شهید شد و جنازه او را به دریا انداختند.
2 این عالم بزرگ کتابی نوشته و در آن متذکر شده که خداوند لشکر دارد و جریان اصحاب فیل را در کتاب خود مثال می‌زند.
حجازی موضوع سخنرانی خویش را تغییر داد و گفت اکنون دو فتوا از آقا برای شما می‌گویم.
آقا فتوا می‌دهد که هرکس کتابهای ضاله از قبیل بهایی و کسروی و غیره را بخواند به کلی حرام است مگر کسانی که از طبقه علماء و نویسندگان باشند و بخواهند رد آن را دریابند.
فتوای دوم آقا این است که شیرهای آب فشاری که در کوچه‌ها نصب شده است اگر کسی از این فشاری‌ها وسیله شیلنگ آب به خانه خود ببرد این آب حرام است و با آن نمی‌تواند وضو بگیرد.
حجازی اضافه نمود در روزنامه کیهان آماری نوشته شده به این شرح: در حال حاضر در دنیا از جمله ایران 500 هزار گرسنه به سر می‌برند در صورتی که در هر ساعت در دنیا من‌جمله ایران 12 میلیون تومان خرج مهمات جنگی می‌شود و پول ملت‌ها را اسلحه می‌خرند و به جان یکدیگر می‌افتند، در حالی که هزاران هزار از گرسنگی جان می‌دهند سپس اشاره‌ای به آمار مخارج جنگ ویتنام نموده و در خاتمه هنگام دعا، زندانیان و مراجع منظور نظر را دعا کرد.
این سخنرانی در ساعت 1400 خاتمه یافت.
مستقیماً ارسال شود.
تهامی
توضیحات سند:
1.مصطفی کمال پاشا معروف به آتاتورک: در 1881 میلادی متولد شد.
وی بینان‌گذار جمهوری ترکیه بود.
پس از پایان جنگ اول جهانی در رأس افسران جوان ناسیونالیست طی یک کودتا امپراتوری عثمانی را منحل کرد و جمهوری ترکیه را بنیان نهاد.
آتاتورک اولین رئیس جمهور ترکیه از 1923 تا 1938 بود.
سیاست کلی داخلی و خارجی حکومت او عبارت بود از: جدایی دین از سیاست، تأسیس دولت لائیک در ترکیه، ایجاد نظام حقوقی و قضایی اروپایی در ترکیه، اتخاذ سیاست بی‌طرف در مناسبات بین‌المللی ترکیه به منظور حفظ استقلال این کشور، پایه‌ریزی صنایع جدید در ترکیه مطابق الگوهای غربی، ترویج فرهنگ اروپایی، و اتکا بر ناسیونالیسم ترک.
آتاتورک در چارچوب سیاست اسلام‌زدایی ـ که انگلیسی‌ها به وی دیکته کرده بودند ـ ابتدا خلافت را ملغی کرد و سپس وزارت شریعت و امور خیریه و دادگاههای مذهبی را منحل نمود و کلیه تحرکات مذهبی را تحت کنترل دولت در‌آورد.
او تعطیلات هفتگی را از بعد از ظهر شنبه تا پایان روز یکشنبه اعلام کرد، و مانند کشورهای اروپایی یکشنبه به جای جمعه روز استراحت تعیین شد.
به دستور آتاتورک زیارتگاه‌ها و امکان مقدس ترکیه بسته شدند و مورد تمسخر قرار گرفتند.
وی این مقررات را در کشور به صورت قانون در آورد.
هم‌چنین استفاده از چادر و روبند زنان و عمامه‌های سنتی ترکان عثمانی (فینه) را ممنوع کرد.
او در 1926 تقویم میلادی را جانشین تقویم اسلامی کرد و در 1928 دین اسلام را به عنوان یک دین رسمی به کنار نهاد و حکومت ترکیه را رسماً حکومتی سکولار (Secular) یا غیر مذهبی تعیین کرد.
سپس الفبای لاتین را جایگزین الفبای ترکی ساخت و در 1929 تدریس زبان عربی و فارسی را در مدارس ترکیه ممنوع، و دولت را موظف به ستردن زبان از لغات و اصطلاحات فارسی و عربی کرد.
در 1932 آتاتورک دستور داد تا مؤذنین اذان را، به جای زبان عربی، به زبان ترکی بخوانند و از آن پس به جای کلمه الله کلمه ترکی تانری را به کار برند.
البته این اقدام آتاتورک با اعتراض عمومی و فراگیر علمای اسلام در ترکیه مواجه شد و موجب عقب‌نشینی رژیم لائیک وی گردید.
با این حال اقدامات وی در جهت تبدیل نظام اجتماعی ترکیه به نظام لائیک متوقف نشد.
آتاتورک در 1935 انتخاب نامهای خانوادگی عربی را ممنوع ساخت و استفاده از نامهای ترکی را اجباری کرد.
از این‌رو مردم ترکیه مجبور به تغییر نام یا ترجمه نام عربی خود به ترکی شدند.
هم‌چنین لازم بود که افراد تحصیل‌کرده، دانشمندان، و اهل ادب ترکیه با الفبای جدید آشنا شوند، از طرف دیگر وزارت فرهنگ ترکیه نیز سعی بلیغ در برگرداندن کتابهای ادبی قدیم به زبان لاتین کرد و ناگزیر کتابهای متعددی را در باب لغت و رسالات تدوین کرد.
آتاتورک نام شهر اسلامبول ـ پایتخت وقت ترکیه ـ را در راستای سیاست‌های لائیکی خود به استانبول تبدیل کرد و شهر آنکارا را به عنوان پایتخت برگزید.
حکومت آتاتورک مبتنی بر یک نظام تک حزبی و دیکتاتوری بود.
او از ابتدای حکومت خود به اجرای برنامه‌های وسیعی برای اروپایی کردن کشور همت گماشت و در راستای تحقق این هدف قانون مدنی سوئیس، قانون جزایی ایتالیا و قانون بازرگانی آلمان را در ترکیه رواج داد.
جمهوری ترکیه در مدت کوتاهی به دیکتاتوری کامل مبدل شد.
کلیه امور مملکت با صدور فرمان از سوی آتاتورک انجام می‌گرفت و در برابر خواست او مجلس و پارلمان اجازۀ هیچ‌گونه اعتراض و مخالفتی نداشتند، با این حال او سعی می‌کرد خود را در سیاست خارجی، صلح‌جو نشان دهد.
و به همین سبب قراردادها و پیمان‌های دوستی متعددی را با کشورهای جهان به امضا رسانید.
وی چهار بار به ریاست جمهوری ترکیه انتخاب شد و سرانجام در 1938 میلادی در اسلامبول درگذشت.
پس از وی عصمت اینونو، که در دوران حکومت وی نخست‌وزیر ترکیه بود، به ریاست جمهوری این کشور رسید.
(مشاهیر سیاسی قرن بیستم، احمد ساجدی، صفحه 8 تا 10، انتشارات محراب قلم، چاپ سوم سال 1377) 2.
مبارزه با آتاترک و مجاهدت شیخ سعید پیران: با تشکیل جمهوری ترکیه و آغاز دورۀ تجددِ آمرانه، و دین‌ستیزی و جداییِ دین از سیاست در این کشور، فصل جدیدی در تاریخ بیداری اسلامی آغاز شد.
در این دوره در برابر اسلام‌گرایان 3 گزینه بیشتر وجود نداشت: 1ـ سازش و کنار آمدن با وضعیت جدید 2ـ فعالیت و مبارزۀ زیر‌زمینی 3ـ قیام بر ضد وضعیت جدید و تن دادن به زندان و تبعید و اعدام.
در دورۀ ریاست جمهوری آتاتورک (1302ـ 1317 ش /1923ـ1938م) چند قیام دینی رخ داد که قیام شیخ سعید پیران در 1303 ش/ 1924 م را می‌توان مهم‌ترین آن‌ها دانست.
این قیام اسلامی ـ کردی که به شدت سرکوب شد.
باعث و بهانۀ تصویب «قانون خیانت وطنیه» در مجلس کبیر ملی شد.
(اسفند 1303/فوریه 1925) در مادۀ اول این قانون آمده است که «تشکیل جمعیت‌ها به منظور اساس یا آلت قرار دادنِ دین و مقدسات دینی برای مقاصد سیاسی ممنوع است و تشکیل‌دهندگان جمعیت‌هایی از این نوع و یا وارد‌شوندگان در آن‌ها خائن به وطن محسوب می‌شوند...
» با تصویب و اجرای قاطع چنین قوانینی اسلام‌گرایی بیش از پیش زیر فشار قرار گرفت و به رغم حضور بعضی از روشنفکرانِ معتقد به اسلام در مجموعۀ حاکمیت در دورۀ تک حزبی (1302 ـ 1324 ش/ 1923 ـ 1945م)، اسلام در برنامۀ سیاسی و اجتماعی دولت ترکیه جایی نیافت.
اما این دورۀ فترت و غربت با پیروزی حزب تازه تأسیسِ دموکرات (تأسیس: 1325 ش / 1946 م) بر حزب حاکم جمهوری خلق در 1329 ش /1950م به سرآمد.
حزب دموکرات مسألۀ آزادیِ دین و اعتقادات و لزوم از سرگرفته شدن آموزش‌های دینی در مدارس را که در دورۀ تک حزبی متوقف شده بود، بخشی از برنامۀ مبارزۀ سیاسی خود قرار داد.
حزب حاکم جمهوری خلق نیز برای کاستن از ناخشنودیِ دینداران و جلب آراء آنان به دادن امتیازاتی چون آزادیِ سفر حج، اختیاری کردنِ دروس دینی در مدارس، تأسیس دانشکدۀ الهیات و لغو ممنوعیتِ فعالیت تکایا روی آورد، اما با این حال، در نخستین انتخابات آزاد دورۀ جمهوری به سختی شکست خورد.
نتیجۀ انتخابات نشان می‌داد که مردم ترکیه خواهان حکومتی شکیبا در برابر اسلام هستند.
از نخستین اقدامات دولت جدید ـ که با تشکیل یافتن آن تحولی در مناسبات دین و دولت پدید آمد ـ اجازۀ اذان گفتن به زبان عربی ـ که از 1312ش/ 1933 م ترجمۀ ترکیِ آن خوانده می‌شد ـ و پخش برنامه‌های مذهبی از رادیو بود.
در همین راستا، عدنان مندرس (نخست‌وزیر تازه) در کنگرۀ حزب دموکرات اظهار داشت: «ما دینمان را که تاکنون تحت فشار بود نجات دادیم، با وجود هیاهوی متعصبان انقلاب، اذان محمدیه را عربی کردیم؛ دروس مذهبی را در مدارس برقرار ساختیم؛ و از رادیو قرآن پخش کردیم.
دولت ترکیه مسلمان است و مسلمان هم خواهد ماند».
در استقبال از این سخنان مجلۀ سبیل‌الرشاد، سخنگوی اسلام‌گرایانِ معتدل نوشت: «27 سال است که هیچ رئیس دولتی چنین عشق و علاقۀ والایی به مسلمانان نشان نداده است.
» با پایان یافتنِ دورۀ تک حزبی مساجد رونق گرفت، بسیاری از مساجد متروک تعمیر و مساجد جدیدی نیز در سراسر کشور ساخته شد.
نوشته‌های مذهبی با الفبای عربی بر دیوار مکان‌های عمومی ظاهر گردید.
مباحث روشنفکری پیرامون اسلام و سیاست دوباره جان گرفت.
انتشار مطبوعات و کتب و جزوات مذهبی گسترش یافت و حتی برای پر کردن خلأ فکریِِ ناشی از دورۀ فترت، آثار زیادی از نویسندگان اسلام‌گرایِ مصری و هندی به ترکی ترجمه شد.
حاکمیت حزب دموکرات، پس از 10 سال به دنبال بحران شدید اقتصادی با کودتای نظامی خرداد 1339/ مۀ 1960 و اعدام عدنان مندرس پایان یافت اما این کودتا نتوانست مانعی بر سر راه گسترش اسلام‌گرایی در ترکیه ایجاد کند.
در بهمن 1348/ ژانویه 1970، اسلام‌گرایان با تأسیس «حزب نظامی ملی» آشکارا و رأساً وارد فعالیت سیاسی شدند.
این حزب که اساس برنامه‌اش را «ترکیۀ مسلمان» تشکیل می‌داد، در مدتی اندک صاحب 44 کرسی در مجلس شد؛ اما در جریان کودتای اسفند / مارس همان سال به سببِ تعقیب برنامۀ دینی و مخالفت با اصل جدایی دین از سیاست منحل شد...
(دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، جلد 13، صفحه 351، چاپ اول، سال 1383)