موضوع : تظاهرات و اخلالگری در یزد
تاریخ سند: 15 فروردین 1357
موضوع : تظاهرات و اخلالگری در یزد
متن سند:
باستحضار میرساند: 1 ـ روز 9 /1 /2537 عوامل آشوبگر ناشناس کرارا تلفنهایی به کسبه و بازاریان و مسئولین بانکها و سایر افراد نمودند مبنی بر اینکه در صورت تعطیل نکردن محل کسب و بانک و غیره در روز 10 /1 /2537 محل کسب و مغازه های آنان آتش زده و قتل و غارت خواهد شد و افراد خانواده های آنان توسط عوامل مخرب ربوده میشوند و به کلانتریها و شهربانی نیز تلفنهای تهدیدآمیز توأم با فحاشی و اهانت به مقامات مملکتی صورت گرفت که بمنظور مراقبت آموزش لازم داده شد.1 2 ـ ساعت 2215 روز 9 /1 /2537 پس از خاتمه مجلس متشکله در مسجد حظیره شهر یزد2 جمعیتی حدود 400 نفر از مسجد خارج شده و در خیابان چندبار شعار زنده باد خمینی دادند که بلافاصله توسط مأمورین شهربانی ضمن اخطار با بلندگو بتدریج متفرق گردیدند، لیکن نامبردگان پس از تفرقه در گروههای 10 ـ 20 نفری ضمن فرار از تاریکی شب استفاده کرده و شیشه های تعدادی از بانکها و مغازه ها و سینما سهیل و غیره را با سنگ و آجر شکستند و بطرف مأمورین شهربانی که در تعقیب آنان بودند سنگ و آجر پرتاب کردند که بلافاصله بمنظور پشتیبانی نیروی کمکی هنگ ژاندارمری یزد احضار و وارد عمل گردیده و با کمک مأمورین و تیراندازی هوائی متفرق و 40 نفر عاملین و مظنونین دستگیر شدند.
3 3 ـ چون وقایع فوق و اطلاعات قبلی حاکی از افزایش اقدامات خلاف نظم در روز 10 /1 /2537 بود لذا مجددا با اعلام مراتب به فرماندهی پادگان نظامی منطقه تقاضای اعزام فوری نیروی پشتیبانی برای شهربانی استان یزد بعمل آمد.
4 ـ شب هنگام 9 /1 /2537 اطلاع حاصل شد آقای حاج شیخ محمد صدوقی برای ادای نماز صبح به مسجد حظیره رفته که بمنظور جلوگیری از بروز اخلالگری و بی نظمی احتمالی و حوادث و وقایعی که در شرف تکوین بود شخصا در معیت سرگرد محمود سمیعی رئیس راهنمائی و رانندگی شهربانی به مسجد حظیره رفتم.
مشاهده شد تعدادی پشت سر آقای صدوقی نشسته و قصد برگزاری نماز جماعت صبح را دارند.
آقای صدوقی مشغول خواندن قرآن بود.
بوی نزدیک شده پس از سلام چون ما را دید برسم احترام از جا برخاست و ادای احترام کرد و هر سه نشستیم.
نامبرده ضمن اظهار تأسف از وقایع شب گذشته اظهار کرد من خواستم جلوی مردم را بگیرم ولی چه میشود کرد وقتی سیل حرکت میکند نمیتوان جلو آنرا گرفت.
چون احتمال وقوع حوادث ناگوار در ساعات بعد میرفت بوی تفهیم شد امکان دارد از بین اشخاصی که دعوت شده اند عواملی قصد خرابکاری واخلالگری و تظاهرات خیابانی داشته باشند ترتیبی بدهد که جلو چنین رویدادها گرفته شود تا ضمن برقراری نظم شهر مردم بیگناه صدمه ندیده و اموالشان غارت نشود، مشارالیه در نهایت خونسردی گفت انشاءاله چنین پیش آمدی نخواهد کرد و سعی می کنم که مردم را به آرامش دعوت کنم.
6 ـ حدود ساعت 1030 روز 10 /1 /2537 نیروی کمکی پادگان اصفهان به قرارگاه شهربانی استان یزد وارد شدند1 و مقارن همین احوال جمعیت اجتماع کننده در مسجد حظیره که حدود 2000 الی 2500 نفر بودند پس از خاتمه مجلس از آنجا خارج شده و با دادن شعار به تظاهرات خیابانی پرداخته و در مسیر خود شیشه های بانکها و مغازه ها را شکستند که بلافاصله مامورین شهربانی استان یزد و نیروی پشتیبانی هنگ ژاندارمری یزد که از قبل با تجهیزات لازم مستقر و آماده بودند با پشتیبانی عناصر مرکز توپخانه و موشکها و پادگان اصفهان به مقابله با اغتشاش کنندگان پرداخته و با اخطار با بلندگو، پاشیدن آب، استفاده از گاز اشک آور و سایر وسائل کنترل اغتشاشات و شلیک هوائی جمعیت را متفرق، لیکن اغتشاش کنندگان به مقاومت ادامه داده و با پرتاب سنگ و آجر و استفاده از پنجه بکس، چاقو، زنجیر و غیره با مامورین درگیر شدند که بالاخره در این اغتشاش ها 2 نفر از اغتشاش کنندگان کشته و 10 نفر مجروح گردیدند و 2 نفر افسر و 3 نفر مأمور شهربانی نیز مورد اصابت ضربات وسائل اغتشاش کنندگان قرار گرفته و سرانجام با کوشش بیش از حد مأمورین موفق به جلوگیری از ادامه اقدامات اخلالگرانه اغتشاش کنندگان شدند که چه بسا کوتاهی در این زمینه منجر به تکرار واقعه ای نظیر تبریز میشد.
ساعت 1300 روز 10 /1 /2537 وضع بحال عادی بازگشت و 18 نفر دستگیر شدند.
7 ـ در بررسیهای معموله پیرامون مجروحین و مقتولین اغتشاش مشخص شده است: الف ـ یکی از مقتولین رضا نامدار هنزائی 32 ساله فرزند حسین ساکن یزد شغل بناء میباشد که پس از انجام تشرفات قانونی تحویل بستگانش گردید.
1 ب ـ مقتول دوم که مشخصات قطعی وی روشن نیست، لیکن از جیب لباس وی یک عدد کارت مشخصات مربوط به مدرسه عالی علوم اجتماعی واقتصادی قزوین متعلق به اصغر مرادی (شهریار مرادی) بدست آمده که امکان وفق با جسد را داشته که پس از انجام تشریفات قانونی بخاک سپرده شده است.
2 پ ـ مشخصات 10 نفر مجروحین حادثه بشرح زیر میباشد: (1) علی اکبر ندافی فرزند عباس 45 ساله شغل کارگر کارخانه میخ سازی ساکن یزد.
(2) حسین رجبیان فرزند عباس 18 ساله شغل محصل مدرسه شبانه دیهیمی ساکن یزد.
(3) محمود افشاری فرزند علی 30 ساله کارمند سازمان آب یزد ساکن یزد.
(4) اعظم پوررضائی فرزند سید ابوالحسن 30 ساله ساکن یزد.
(5) حسین پارسائیان فرزند حسن 24 ساله شغل سلاخ ساک عیش آباد حومه یزد.
(6) حسین زحمت کش فرزند محمدعلی 65 ساله کارگر ساکن یزد.
(7) سید فخرالدین اهل السادات فرزند سید محمد 15 ساله ساعت ساز ساکن یزد.
(8) علیرضا فرهنگ دوست فرزند حسین 26 ساله شغل کارمند شرکت مخابرات ساکن یزد که در بازجوئی اظهار داشته جلو مغازه قصابی محرماتی که فامیل هستیم ایستادم ناگهان یک ژیان که شماره آنرا نمیدانم با سرعت رد شد و یکمرتبه تیری رها کرد که به پهلوی من خورد.
(9) حسین بهرامی بهابادی فرزند اکبر 23 ساله ساکن یزد شغل سیم کش .
(10) منصور اشرافیان فرزند محمد 14 ساله شغل محصل ساکن یزد.
8 ـ در جریان تظاهرات و اغتشاش های روزهای 9 و 10 /1 /2537 یزد شیشه های اماکن مشروحه زیر شکسته و تخریب شده و خسارت وارد گردیده است .
(1) 14 شعبه بانک صادرات (2) 5 شعبه بانک ملی ایران (3) 4 شعبه بانک سپه (4) 1 شعبه بانکه عمران (5) 2 شعبه بانک بازرگانی (6) 2 شعبه بانک پارس (7) 1 شعبه بانک صنایع (8) 1 شعبه بانک رفاه کارگران (9) 1 شعبه بانک اعتبارت تعاونی توزیع (10) 1 سینما (11) تابلو روزنامه رستاخیز (12) تابلو بیمه ایران (13) تابلو اتاق اصناف (14) روزنامه اطلاعات (15) 1 اغذیه فروشی (16) 13 فروشگاه و مغازه (17) ویترین روزنامه کیهان (18) 1 کیوسک تلفن (19) چند تابلو راهنمائی و پارکومتر.
9 ـ وضعیت در ساعت 1300 روز 10 /1 /2537 بحال عادی بازگشت.
1 رئیس شهربانی استان یزد سرهنگ جهانگیر هاشمی
توضیحات سند:
1 ـ لحن رئیس شهربانی یزد در مورد اقداماتی که مردم برای دعوت از مغازه داران و اهالی بازار جهت تعطیل کردن اماکن کسب شان به کار گرفته بسیار تند و غیر واقعی است.این گونه تعابیر برای نهضتی که همه گروههای اجتماعی داوطلبانه در آن شرکت جستند، سخیفانه و دور از حقیقت است.
خرم زاده رئیس ساواک یزد در نامه ای به همین شخص (رئیس شهربانی) خبر را چنین می نویسد: «برابر اطلاع واصله بازاریان، اصناف و مردم یزد مرتبا از طرف شیخ محمد صدوقی برای تعطیلی مغازه ها و همکاری در این چند روزه دعوت شده اند و آنها نیز آمادگی خود را برای همکاری اعلام نموده اند.
» (3009 /26 ه ـ 8 /1 /37) 2 ـ در این مجلس غیر از آیت الله حاج شیخ محمد صدوقی، سخنران دیگری نیز برای مردم سخن راند که شهربانی یزد نام وی را جلال گنجه ای ذکر کرده است.
3 ـ در همان گزاش شهربانی اماکنی که مورد تعرض قرار گرفته اند چنین آمده است: «شیشه های 5 شعبه بانک صادرات، یک شعبه بانک پارس، شعبه مرکزی بانک سپه، یک شعبه بانک صنایع، یک شعبه بانک عمران، 3 فروشگاه، یک سینما، 4 مغازه، تابلو روزنامه رستاخیز و تابلو بیمه ایران را با سنگ و آجر شکستند.
» 1 ـ این نیروها هشتاد نفر بودند که به سرپرستی سرگرد فریدون کیا با هلی کوپتر از اصفهان وارد یزد شدند.
1 ـ به گفته شهربانی یزد پیکر شهید رضا نامدار هنزایی روز دوازدهم فروردین تحویل خانواده اش شد و به خاک سپرده شد.
2 ـ وی نیز روز دوازهم به خاک سپرده شد.
1 ـ اسامی 18 تن از دستگیر شدن این روز به این شرح است: رمضان زارع، 20 ساله، کمک راننده ـ حسن آذرآیین، 20 ساله، دانش آموز ـ عباس پورعلی آبادی، 27 ساله، سرایدار ـ محمدعلی خراطی نژاد، 19 ساله، کارگر ـ محمد حسن لشکرگیر، 21 ساله، کمک راننده ـ علی شکاریان، 19 ساله، مکانیک ـ محمدرضا کارگر، 20 ساله، دانش آموز ـ محمدرضا شاهدی، 22 ساله، کارگر ـ احمد شفیعی، کمد ساز ـ محمد میراب، 18 ساله، دانشجو ـ سید محمد حسینی، 19 ساله، دانشجو ـ محمدعلی یاوری، 19 ساله، دانش آموز ـ محمدعلی نساجی، 19 ساله دانش آموز ـ محمدرضا خرمی، 23 ساله، کارمند ـ محمدرضا غفوری، 19 ساله، دانش آموز ـ سید حسین نقیبی زاده، 24 ساله ـ جمال اسلامی، هنرجو ـ میرزا محمد گلرسان، 19 ساله، جوشکار.