گزارش
تاریخ سند: 16 خرداد 1347
گزارش
متن سند:
از : 321 احتراما مختصری از تاریخچه تشکیل سازمان فراماسونری در ایران به شرح زیر معروض می گردد : 1ـ مقدمه جمعیت معروف به فراماسونری که ترجمه آن به فارسی «بنایان آزاد» می باشد در جهان دارای سابقه بس قدیم است.2ـ فراماسونری فرانسه در ایران : فعالیتهای فراماسونری در ایران از اواسط سلطنت قاجاریه آغاز گردید در بدو امر ریاست این تشکیلات را که تحت عنوان «جمعیت ایرانی فراماسونری» نامیده می شد مرحوم میرزا ملکم خان عهده دار بوده و اعضاء آن را رجال و بزرگان مملکتی آن زمان تشکیل می دادند.
لژ مذکور که وابسته به لژ گراند آوریان فرانسه «شرق اعظم» بوده ابتدا تحت عنوان «فراموشخانه» نامیده می شد که بعدها به لژ ماسونیک موسوم گردید.
نخستین لژ با قاعده و رسمی وابسته به فراماسونری فرانسه در سال 1907 به نام لژ «بیداری ایران» با حضور نماینده اعزامی کشور فرانسه رسمیت یافت این لژ که فقط 127 نفر عضو داشت در انقلاب مشروطیت فعالیتهای در خور توجهی داشته به طوری که ادوار یکم تا پنجم مجلس شورای ملی به دست آنان اداره می شده است.
ضمنا لژهای وابسته به سازمان فراماسونری فرانسه که هم اکنون در ایران فعالیت دارند عبارتند از : لژهای مولوی ـ ناحیه بزرگ ایران ـ ابن سینا ـ سعدی ـ فروغی ـ مزدا ـ کسرا ـ خورشید تابان (باشگاه خورشید تابان) ـ شمس تبریزی و حافظ 3ـ فراماسونری انگلستان در ایران : در سال 1717 میلادی در شهر لندن اجتماعی از فراماسونها تشکیل گردید که این اجتماع را بایستی پایه و اساس تشکیلات فراماسونری انگلستان دانست.
ضمنا در حال حاضر سه هسته مهم فراماسونری انگلستان به شرح زیر می باشد : لژ بزرگ اسکاتلند ـ لژ اعظم متحده و لژ لندن.
لژ بزرگ اسکاتلند در سال 1918 میلادی اجازه تأسیس لژی را در ایران (شیراز) به ژنرال سایکس رئیس قشون S.
P.
R در آن منطقه صادر نمود و از آنجایی که در آن زمان شهر شیراز و مناطق جنوبی ایران محل استقرار حدود 6000 هزار نفر افسر و سرباز انگلیسی و هندی بود لذا لژ مزبور تحت عنوان «لژ روشنایی در ایران» در تاریخ بیست فوریه 1919 وسیله نماینده اعزامی لژ بزرگ اسکاتلند رسما گشایش یافت.
در اکتبر 1921 که سازمان S.
P.
R منحل گردید لژ مزبور نیز تعطیل شد تا آنکه این لژ در سال 1922 بنا به درخواست هفت نفر از افسران انگلیسی که در ایران اقامت داشتند مجددا به همان نام در تهران تجدید حیات نموده و تا سال 1933 از فعالیت قابل توجهی برخوردار بوده است.
لیکن پیش آمدن وقایع نفت خوزستان و مخالفت دولت انگلستان با دولت شاهنشاهی ایران سبب شد تا به دستور پلیس ایران فعالیت ایرانیان در لژ مزبور ممنوع و فقط به اتباع انگلیسی اجازه فعالیت داده شود ولی از سال 1942 فعالیت ایرانیان نیز در لژ مذکور آزاد که تاکنون جلسات این لژ مرتبا تشکیل که بر سایر لژهای انگلیسی مشروحه زیر برتری داشته و آنها را اداره می نماید : لژهای مزبور عبارتند از : چاپیتر مولوی ـ کورش ـ خیام ـ اصفهان ـ آریا ـ ژاندارک ـ نور ـ اهواز و خوزستان 4ـ فراماسونری امریکا در ایران : در دوازده آوریل 1962 برای اولین بار نشریه «این هفته در تهران» ارگان داخلی سفارت امریکا خبری درباره تشکیل لژ عالی امریکایی تحت عنوان «ایران چاپیتر» منتشر و در 24 آوریل همان سال نخستین جلسه لژ موصوف در محل کلوپ آمریکائیان تشکیل و به موجب دستور مقامات امنیت سفارت امریکا اعضاء این لژ از شرکت و عضویت در لژهای فراماسونری فرانسه ـ انگلستان و آلمان محروم شده اند.
5ـ فراماسونری آلمان در ایران : نظر به اینکه لژهای فراماسونری آلمانی که به علت رعایت حداکثر احتیاطات حفاظتی به لژهای بسته معروف می باشند لذا تاکنون شناسایی آنان برای ساواک مقدور نگردیده لیکن به منظور آگاهی از نحوه فعالیتهای لژهای مزبور اقداماتی معمول گردیده که به محض حصول نتیجه از عرض خواهد گذشت.
6ـ گراند لژ ملی ایران : اخیرا خبری رسیده بود که مهندس جعفر شریف امامی رئیس مجلس سنا در نظر دارد به اتفاق دکتر سید حسن امامی امام جمعه تهران به منظور ایجاد هماهنگی بین کلیه لژهای فراماسونری وابسته به تشکیلات فراماسونری انگلستان ـ فرانسه و آلمان لژی تحت عنوان «لژ اعظم ملی ایران» بوجود آورد که به منظور اطلاع از چگونگی امر اقدامات زیر انجام گردید : الف ـ از ساواک تهران خواسته شد تا در این زمینه کاملاً تحقیق و نتیجه را اعلام دارد (تاکنون پاسخ داده نشده است).
ب ـ مراتب در بولتن مورخه 23 /2 /47 درج گردید، تیمسار ریاست معظم ساواک پی نوشت فرمودند «برای لژهای فرانسه ـ آلمان و انگلستان که در گذشته بوده اسامی ایرانی گذارده شده جریان مشروح آن را تحقیق کنید و گزارش دهید.
لذا اوامر معظم له به ساواک تهران ابلاغ که تاکنون نیز پاسخی واصل نگردیده است.
لیکن گزارش مورخ 16 /3 /47 حاکیست جلسات مشترکی بین لژهای وابسته به تشکیلات فراماسونری اسکاتلند ـ گراند اوریان فرانسه و گراند لژ آلمان منعقد و تصمیم گرفته شده لژهای مزبور تحت عنوان «اتحاد» با یکدیگر همکاری نمایند و به دنبال این اقدام فعلاً جمله ق.
اس.
اسکاتلند.
که قبلاً در سر لوحه مکاتبات لژهای فراماسونری اسکاتلند درج می گردید حذف گردیده است.
لکن در مورد اینکه آیا لژهای مزبور عملاً وابستگی خود را از لژهای فراماسونری انگلستان قطع نموده و یا فقط به حذف سرلوحه اکتفا نموده اند تحقیقات ادامه دارد که نتیجه متعاقبا معروض خواهد گردید.
مراتب استحضارا به عرض رسید.
آنچه در مقدمه به سابقه تشکیلات فراماسونی اشاره شده گزارش اطلاعاتی نیست بعضا در نشریات و مجلات هفتگی کامل تر دیده می شود در اجرای اوامر کلیه سوابق موجود و مدارکی در ساواک وجود دارد مورد بررسی و ضمن تماس با همکاران و اطلاع از تغییرات اخیر بولتن ویژه تهیه گردد امکان دارد شهربانی و اداره کل نهم بتواند در این مورد کمکهای لازم بنماید.
23 /3