موضوع: روحانیون
تاریخ سند: 2 مرداد 1342
موضوع: روحانیون
متن سند:
فرستنده: 333 (اداره بررسی ها) گیرنده: مقامات ساواک به ترتیب سلسله مراتب گزارش هفتگی محترماً معروض می دارد روحانیون مقیم شهرستان ها که پس از حوادث 15 خرداد به تهران آمده اند و همچنین روحانیون طراز اول تهران با وجود آنکه تاکنون با یکدیگر ملاقات ها و مشاوراتی به عمل آورده اند، معذالک هنوز تصمیم واحدی اتخاذ نکرده اند و در مورد برنامه آینده خود و روش مقابله با دولت با یکدیگر اختلاف دارند.جناح تندرو آنها که در آغاز نسبتاً قوی بود، به تدریج حرارات خود را از دست می دهد و بیشتر آنها در نتیجه شکست های پی در پی و اقدامات بدون نتیجه خویشتن، خسته شده و مایل هستند حتی الامکان با وضع آبرومندی با دولت سازش کنند.
آنها که در روزهای اول هرگونه مذاکره ای را منوط به استعفای دولت و آزادی کلیه بازداشتی های اخیر می دانستند، هم اکنون اقداماتی به عمل می آورند تا شاید با اعلیحضرت همایون شاهنشاه و یا لااقل با وزیر دربار شاهنشاهی ملاقات نمایند و مستدعیات خویش را به وسیله مشارالیه به شرف عرض ملوکانه برسانند.
آیت اله خوانساری هرچه بیشتر خود را کنار می کشد.
آیت اله مرعشی نجفی عملاً اظهار خستگی می کند.
آیت اله روح اله کمالوند به آیت اله شریعتمداری گفته است آقایان نباید راضی شوند بیش از این شکاف موجود بین دولت و روحانیون که بر اثر پاره ای کارهای نسنجیده بعضی از ایشان به وجود آمده باقی بماند و به حیثیت آنها لطمه وارد شود.
آیت اله شریعتمداری هم نظر آقای کمالوند را تأیید و به نامبرده توصیه کرده که محرمانه همین نظر را با آیت اله میلانی هم در میان بگذارد.
جزایری رئیس پیشین بازرسی وزارت فرهنگ که از منسوبین آیت اله میلانی است و با او تماس دارد، از قول آیت اله میلانی اظهار می داشت که دستگاه حکومت مقامات حقیقی مذهبی را با آن عده افراد مال پرستی که در لباس روحانیت درآمده اند و برای تحصیل مال و مقام به هر کاری اقدام می کنند، اشتباه کرده است وگرنه به جای مبارزه با روحانیت با فساد موجود در دستگاه حکومت مبارزه می کرد تا جدائی بین مردم و حکومت از بین برود.
1 در هر حال بیشتر روحانیون مایل به سازش می باشند، اما انتظار دارند که این سازش برای آنها به صورت آبرومندی به عمل آید.
به طوری که از محافل مذهبی حوزه علمیه قم کسب اطلاع گردیده، با آزاد شدن آقای ابوالفضل تولیت،2 متولی سابق آستان حضرت معصومه(ع) زمینه برای التیام روابط دولت و روحانیون مخالف به ویژه در شهرستان قم بیش از هر موقعی فراهم گردیده است؛ زیرا نامبرده در گذشته نیز رل واسطه و میانجی را بازی می نموده و زبان طرفین را خوب درک می کند.
بعلاوه مشارالیه به خاطر حفظ مقام و موقعیت خود و جلب مساعدت دولت پیوسته تمایلات دولتی داشته و روی این اصل با آزادی وی موقعیت مناسبی جهت بهبود مناسبات دولت و روحانیون فراهم شده است.
این نسخه در پرونده کلی روحانیون بایگانی شود.
شهابی
توضیحات سند:
1ـ این اظهار نظر، بخشی از اظهارات آقای جزایری است.در گزارش کامل این خبر آمده است: « روز گذشته جزایری...
اظهار می داشت در روزهای اخیر آن قدر طبقات مردم و حتی طبقه جوان و روشنفکر از روحانیت حمایت و جانبداری می کنند که موجب اعجاب خودِ مراجع مذهبی شده است...
» آیت الله میلانی به روایت اسناد ساواک .
ج 1 .
ص 234 سند شماره 1407 /312 – 31 /4 /42 و در گزارش دیگری آمده است: « ...
دیگر اینکه دولت دستور داده کلیه روحانیونی که از شهرستان ها به تهران آمده اند، بایست به شهرستان های خودشان مراجعت نمایند.
آیت الله میلانی در جواب به دولت گفته ما برای آزادی آقایان روحانیونی که در زندان هستند آمده ایم، نظر دیگری نداریم.
» همان .
ص 239 سند شماره 811 / س ت – 2 /5 /42 و در همین روز اعلامیه ی مفصلی از طرف آیت الله میلانی (ره) منتشر شد که در بخشی از آن آمده است: « ...
ملت ایران به هیچ وجه با تبعید شخصیتی مثل آیت الله خمینی و دیگر علمای بزرگ موافقت نخواهد کرد و اجازۀ چنین تجاوزی را نمی دهد...
» همان، ص 250 2ـ ابوالفضل تولیت ملقب به مصباح التولیه فرزند باقر متولی باشی، در سال 1283 در قم متولد شد.
تحصیلات اولیه را در مدرسه باقریه، که توسط پدرش به سبک جدید تأسیس یافته بود، شروع کرد و دیگر علوم را نیز در نزد استادان دیگر فرا گرفت.
در سال 1316 ش در دوره یازدهم مجلس شورای ملی به عنوان نماینده مردم قم! راهی مجلس شد و تا پایان دوره هفدهم، یعنی هفت دوره پیاپی این سمت را در مجلس شورای ملی عهده دار بود.
در این سال که جریان نهضت ملی و مسائل حاشیه ای آن مطرح بود، گویا به علت حمایت از دولت دکتر محمد مصدق از شرکت در انتخابات دوره هجدهم محروم شد که البته در زمینه انصراف از انتخابات اعلامیه ای نیز صادر نمود.
در سال 1331 از اداره آستانه حضرت معصومه علیهاالسلام طبق فرمان شاه محروم شد و به علت عدم استقبال از شاه در قم در بهمن ماه همان سال به مدت شش ماه زندانی گردید.
وی بار دیگر در مرداد 1347 و آخرین بار در دی ماه 1348 به دستور دادرسی ارتش و به اتهام استفاده مجعول از نام و عنوان تولیت، بازداشت و مدتی در زندان بود.
سیدابوالفضل تولیت در 5 مرداد 1358 دارفانی را وداع گفت و در قم در مقبره ای واقع در سالاریه (شهرک امام خمینی) کنار مسجد نیمه تمام خود مدفون گردید.
دایرۀ المعارف تشیع، جلد 5 و فهرست اسامی و مشخصات نمایندگان مجلس شورای ملی.