تاریخ سند: 6 مهر 1339
موضوع: روابط ایران و شوروی
متن سند:
شماره: ۲-۳-۳۵۲۴ تاریخ: 6 /7 /39
موضوع: روابط ایران و شوروی
یکی از دوستان نزدیک آقای سناتور تقیزاده1 اظهار داشته که در اوایل تیرماه آقای تقیزاده سناتور مأموریت سری پیدا کرد که از طریق اطریش به مسکو مسافرت نماید و نامبرده در این مأموریت موفق شده که کلیه گناهانی را که روسها متوجه شخص اول مملکت میدانستند بگردن دکتر اقبال اندازد و با ارائه اسنادی ثابت نماید که از سال ۱۳۲۱ تابحال آنچه در ایران بضرر شوروی انجام گرفته تقصیر دکتر اقبال بوده است و در نتیجه با کمک دولت انگلستان بین ایران و شوروی به این صورت التیام پذیرفته که آقای دکتر اقبال کنار بروند و بر اثر گزارشات تقیزاده شخص اول مملکت و دولت وقت در انتخابات ایران به افراد آزادی بیشتری داده و تحریکاتی بعمل آمده و بخصوص افراد ناشایسته بکرسی نمایندگی برگزیده شدهاند که بیشتر باعث عدم رضایت عمومی گردد و در نتیجه همین سیاست با وجودی که احزاب ملیون و مردم در اکثر حوزهها توافق کرده بودند انتخابات را به آن صورت باطل و کلیه نمایندگان مستعفی و دولت هم به همین دلیل از کار برکنار شده و نامبرده اضافه میکرد که فعلاً مذاکرات در حدود پیشنهادات قبلی دائر بر خاتمه خدمت افسران مستشاری امریکا و کنارهگیری ایران از قرارداد سنتو و غیره ادامه دارد و این مذاکرات همچنان ادامه خواهد یافت تا انتخابات آمریکا انجام شود اگر در آمریکا حزب جمهوریخواه موفق گردد مجددا ایران سیاست سابق را دنبال خواهد کرد و اگر حزب دموکرات که نظر مساعدتری به شرق دارد سرکار آید دولت ایران ناگزیر در بعضی مسائل با روسها قراردادی خواهد بست و از جمله قرارداد عدم تجاوز و در آن صورت انتخابات در ایران انجام خواهد گرفت و حزب مردم اکثریت را خواهد برد.
اصل در پرونده بررسی فعالیت شوروی بایگانی شود.
رونوشت ضمیمه پرونده های مشروحه زیر شد:
1- حزب ملیون
۲- حزب مردم
۳- بررسی فعالیت آمریکا در ایران
- بررسی فعالیت انگلیسی در ایران
تقیزاده در ژنو مشغول معالجه بوده اینجانب با او ملاقات کردم
توضیحات سند:
۱۔ سناتور تقیزاده: از مشهورترین و جنجالیترین سیاستمداران ایران است که در سال ۱۲۵۶ شمسی در تبریز متولد گردید سید حسن تقیزاده در جریان مشروطیت وارد حوزه سیاست شد و با تحصیل در چند رشته و تسلط به چند زبان خارجی شهرتی بدست آورد. دورههای مختلفی از تبریز و تهران نماینده مجلس شورایملی شد و در دوره اول مجلس که توسط محمدعلیشاه به توپ بسته شد برای نجات جان خود به سفارت انگلیس پناه برد. پس از به قدرت رسیدن رضاخان در سال ۱۳۰۷ والی خراسان و در سال ۱۳۰۸ به وزیر مختاری ایران در لندن منصوب شد. پس از اندک زمانی به ایران بازگشت و در چند کابینه سمت وزارت داشت وی در تمدید قرارداد نفت با انگلیسها نقش عمدهای داشت که بعداً با مخالفت مصدق در سال ۱۳۲۰ کان لمیکن گردید. وی پس از شهریور ۱۳۲۰ به سمت وزیر مختار ایران در لندن منصوب شد و سالها در انگلیس مقیم بود. وی در دوره پانزدهم به مجلس شورایملی راه یافت لیکن با اعتبارنامهاش بشدت مخالفت شد. تقیزاده مدتی عضو مجلس سنا و سپس رئیس مجلس گردید و نهایتاً در سال ۱۳۴۹ در سن ۹۶ سالگی در تهران درگذشت. شهرت عمده تقیزاده، تمایل شدید وی غرب و مخصوصاً سرسپردگیاش به انگلیس بود و این جمله مشهور او نشاندهنده، افکار سیاسی او بود که: باید از نوک پا تا فرق سر غربی شویم. او در واقع نمونه کامل یک انسان غربزده و خودباخته بود که برای رسیدن به توسعه و ترقی قایل بود همه چیز ایرانیها باید مثل غربیها شود. او نقش مؤثری در زدودن ارزشهای ملی و اسلامی و جایگزینی فرهنگ غرب در ایران داشت و بعنوان مغز متفکر متکبر متجددین و روشنفکران غربزده بشمار میرفت. (ناصر نجمی - همان منبع ص 121)
منبع:
کتاب
عنکبوت سرخ (چپ در ایران به روایت اسناد ساواک) صفحه 262