درباره: مجلس یادبود به مناسبت چهلمین روز درگذشت شریعتی
تاریخ سند: 22 مرداد 1356
درباره: مجلس یادبود به مناسبت چهلمین روز درگذشت شریعتی
متن سند:
شماره: 8210/ ﻫ 1 تاریخ: 22 /5 /2536[1356] 13560522از: سازمان اطلاعات و امنیت خراسان
به: مدیریت کل اداره سوم (312)
درباره: مجلس یادبود به مناسبت چهلمین روز درگذشت شریعتی
بازگشت به شماره1 3120 /312- 18 /5 /36
موارد خواسته شده به شرح زیر به استحضار می‌رسد:1. در تاریخ 6 /5 /35[36] به مناسبت چهلمین روز درگذشت دکتر شریعتی مجلس یادبودی در منزل محمدتقی شریعتی 2 واقع در خیابان فردوسی کوی فرهنگ روبروی بازار قماش فروشها منعقد گردیده.
2. جهت شرکت در جلسه مزبور جمعی از تهران آمده بودند از قبیل مهندس مهدی بازرگان، 3 سید غلامرضا سعیدی،4محمد شانه‌چی . محمدتقی جعفری،5 نعمت میرزازاده،6 و چند نفر از گردانندگان سابق حسینیه ارشاد، 7و جمع زیادی از طبقات مختلف مردم مشهد از قبیل دانشجویان، روحانیون، طلاب، رضا قدسی شاعر،8 محمد عاجز، علی خامنه‌ای و برادرش، شیخ عباس طبسی، سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد، محمدعلی دیبا، شیخ عجم . شیخ مروی، شیخ عاشوری، شیخ صفائی ترک، عبدالوالی شرکت داشتند.
3. حضور مهندس مهدی بازرگان در جلسه مورد تائید است و در این جلسه ضمن سخنرانی دکتر مصدق را نیز در ردیف شریعتی قلمداد نموده است.
4. متن گفته‌های افراد مورد نظر تجلیل از علی شریعتی بوده است.
رئیس سازمان اطلاعات و امنیت خراسان . شیخان
توضیحات سند:
1. ساواک خراسان طی نامه شماره 8125 /9 ﻫ 1- 15 /5 /36 گزارش برگزاری مجلس ترحیم شریعتی در خیابان تهران شهر مشهد با حضور بازرگان، دکتر صدری و سعیدی را برای اداره کل سوم ارسال نمود. بخش ضمائم که اداره کل سوم در پیگیری آن طی نامه شماره 3120 /312- 18 /5 /36 دستور داده است: « تحقیق و روشن شود جلسه دقیقاً در کجا تشکیل شده، چه تعداد در آن حضور داشته اند؟ و غیر از افراد مورد بحث، دیگر افراد سرشناس آن چه کسانی بوده‌اند؟ و حضور بازرگان در جلسه مورد تائید می‌باشد یا خیر ... ثابتی» بخش ضمائم2. محمدتقی شریعتی مزینانی، در سال 1268 ﻫ ش در روستای مزینان سبزوار متولد گردید. وی از محضر اساتیدی چون مجتبی قزوینی، حاج شیخ کاظم دامغانی و حاج میرزا احمد مدرس کسب فیض نمود و از سال 1311 فعالیت‌های فرهنگی خود را آغاز کرد و با سقوط رضاخان و فعال شدن جریان‌های مارکسیستی، به منظور مبارزه‌ای قاطع با تفکرات الحادی و کسروی‌گری به تأسیس «کانون نشر حقایق اسلامی» پرداخت. وی در فاصله سال‌های 1326 تا 1352، چندبار توسط ساواک دستگیر و زندانی شد. او به انقلاب اسلامی و رهبری آن ایمان کامل داشت، امام را رهبر کبیر می‌خواند و برای ایشان دعا می‌کرد. کتاب‌های تفسیر نوین قرآن، خلافت و امامت در قرآن و سنّت، چرا حسین قیام کرد؟ فایده و لزوم دین و موعود امم از جمله محورهای شاخص مجاهدات فرهنگی اوست. محمدتقی شریعتی در اول اردیبهشت سال 1366 به دیار باقی شتافت.
3. مهندس مهدى بازرگان، فرزند عباسقلی، در سال 1278 ش در تبریز به دنیا آمد. وى جزو اولین کسانى است که پس از اتمام دوران متوسطه در تبریز و تهران، براى ادامه تحصیلات عالى به فرانسه عزیمت کرد و در رشته مهندسی ترمودینامیک تحصیلات خود را به پایان برد و پس از بازگشت به ایران، به عضویت کادر علمى دانشگاه تهران درآمد. وى فعالیت سیاسى خود را از جبهه ملى آغاز نمود. در دوران نخست وزیرى دکتر محمد مصدق، ریاست شرکت ملى نفت ایران و بعد، ریاست سازمان آب تهران را عهده‌دار گردید. پس از تعطیلى و توقف کار جبهه ملى اول با سقوط دکتر مصدق بر اثر کودتاى 28 مرداد 1332، از جمله کسانى بود که جبهه ملى دوم را تأسیس و در سال 1334 به دلیل فعالیت‌هاى سیاسى دستگیر و زندانى گردید. به دنبال ایجاد اختلاف در جبهه ملى دوم، به دلیل عدم عکس‌العمل مناسب این جبهه در قبال ارتحال آیت‌الله العظمى بروجردى(ره) در سال 1340ش، وى به همراه آیت‌الله طالقانى(ره)، دکتر یدالله سحابى، رحیم عطایى، منصور عطایى، عباس سمیعى و حسن نزیه، از جبهه ملى دوم کناره گرفت و نهضت آزادى ایران را تأسیس نمود. در سال 1342 سران نهضت آزادى دستگیر و مهندس بازرگان و آیت‌الله طالقانى به 10 سال زندان محکوم شدند؛ لیکن پس از سپرى شدن شش سال، مهندس بازرگان آزاد گردید. مهندس بازرگان در سال 1356 به اتفاق جمعى از سیاسیون و حقوقدانان، نظیر کریم سنجابى، ناصر میناچى، حسن نزیه و... جمعیت دفاع از آزادى و حقوق بشر را تأسیس کرد که از طرف گروه انتقام، که ساخته و پرداخته رژیم شاه بود، در تاریخ 11 /2 /1356 یک بمب در مقابل درب منزل وى منفجر شد. قبل از پیروزى انقلاب اسلامی، از طرف امام خمینی(ره)، در رأس هیئتى به آبادان رفت تا جریان اعتصاب کارگران نفت را بر علیه رژیم شاهنشاهی، که کمر آن را در بعد اقتصادى شکسته بود، سامان بهتر و بیشترى دهد و به مسائل آنان رسیدگى کند. وى همچنین سفرى به پاریس نمود تا حضرت امام(ره) را از طرح شعار «شاه باید برود» منصرف کند، چه به اعتقاد او، طرح شعار رفتن شاه، با برخوردارى از ارتش و ساواک و پشتیبانى آمریکا، شعارى مناسب و راهکارى عملى نبود. مهندس بازرگان پس از پیروزى انقلاب اسلامى، از سوى امام (ره) به عضویت شوراى انقلاب درآمد و با پیشنهاد اعضا شورا به امام(ره) از طرف ایشان مسئولیت تشکیل دولت موقت، که اولین دولت اسلامى پس از پیروزى انقلاب بود را بر عهده گرفت. دولت موقت مهندس بازرگان به دلیل اتخاذ روش‌هاى غیر انقلابى، به خصوص اتخاذ مواضع مخالف با تسخیر لانه جاسوسى آمریکا و نیز اصرار بر انحلال مجلس خبرگان و ردّ این پیشنهاد از سوى امام(ره)، استعفاء داد که بلافاصله مورد پذیرش امام واقع گردید. مهندس بازرگان که در نخستین دوره مجلس شوراى اسلامى از سوى مردم تهران به مجلس راه یافته بود، راه جدائی از انقلاب اسلامی را برگزید و در مقاطعی، به مخالفت با آن اقدام نمود. وی در سال 1373 در تهران درگذشت. از جمله آثار قلمى مهندس بازرگان عبارتند از: مطهرات در اسلام، راه طى شده . عشق و پرستش یا ترمودینامیک انسان.
4. استاد سید غلامرضا سعیدى، در اوایل سال 1276 ﻫ ش در قریه «نوزاد» از توابع شهرستان بیرجند دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایى را در مکتب خانه زادگاهش گذراند و سپس همراه خانواده‌اش به بیرجند رفت . وى در 21 سالگى پس از فرا گرفتن علومى چون ریاضى، طبیعى، هیئت و نجوم و هم چنین زبان‌هاى عربى، فرانسه، انگلیسى به خدمت در بانک مشغول شد. وی که عهده‌دار تدریس در مدرسه «شوکتیه» بود. در سال 1320 به تهران آمد و با همکارى آقاى دکتر سیدجعفر شهیدى مجله فروغ علم را منتشر ساخت. پس از تأسیس دولت پاکستان به سال 1947 میلادى از وى دعوت به عمل آمد تا در مؤتمر اسلامى در کراچى شرکت کند و از آن پس بود که وی سفرهاى متعددى به پاکستان و هندوستان کرد که در نتیجه با آراء و اندیشه‌هاى مرحوم علامه محمد اقبال لاهورى آشنا شد، به طوری که بقیه عمر را در مسیرى که اقبال نمایانده بود یعنى در راه احیاء تفکر دینى در عصر حاضر گام برداشت. وی با تألیف و ترجمه کتب و مقالات متعدد خدمات ارزنده‌اى به عالم اسلام کرده است. از آثار وى که عموماً ترجمه بوده، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عذر تقصیر به پیشگاه محمّد و قرآن، عمّار یاسر، فلسفه و تربیت، اسلام سدّ راه جاهلیّت، پاکستان، خطر جهود براى جهان اسلام و ایران، انقلاب اسلامى، طریق نجات، نقش اسلام در برابر غرب، اقبال‌شناسى، اندیشه‌هاى اقبال، اولین قانون اساسى مکتوب در جهان، پیامبر(ص) در میدان جنگ، بزرگترین مرد تاریخ جهان یا نجات‌دهنده بشر، بیست و چهار ساعت آخر عمر زندگى جمال عبدالنّاصر، پیشرفت سریع اسلام، داستانهایى از زندگى پیامبر (ص) و زندگانى محمّد (ص). استاد سید غلامرضا سعیدى در روز سه شنبه 22 آذرماه 1376 دعوت حق را لبیک و به دیدار معبود شتافت. ر.ک: کیهان فرهنگى، مهرماه سال 1364
5. آیت‌الله علامه محمدتقى جعفرى، فرزند حاج کریم آقا، در مرداد 1304 ش در محله شتربان ـ خیابان شمس تبریزى کنونى ـ تبریز دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایى را در دبستان اعتماد آغاز کرد اما قبل از کلاس ششم ابتدایى، به دلیل فقر مالى، دبستان را رها نمود. پس از روی آوردن به علوم حوزوی، در مدرسه طالبیه تبریز مقدمات علوم دینى را فرا گرفت و در سال 1321ش جهت ادامه تحصیل عازم تهران شد و از استادانى چون: مرحوم میرزا مهدى آشتیانى و آیت‌الله محمدرضا تنکابنى بهره‌هاى بسیار برد. در سال 1323ش به حوزه علمیه قم رفت و پس از یکسال، به علت فوت مادر، به تبریز بازگشت. در این موقع، با اصرار و تشویق آیت‌الله میرزا فتاح شهیدى، به نجف اشرف رهسپار شد و به مدت 12 سال در آنجا سکنی گرفت. در این فاصله اولین اثر خود را که تقریراتى از درس آیت‌الله خویى بود، به نام « الامر بین الامرین» و پس از آن رساله «الرضاع» که تقریر درس‌هاى آیت‌الله سیدعبدالهادى شیرازى بود را انتشار داد. استاد جعفری در حدود سال 1336ش به ایران مراجعت نمود و پس از زمان کوتاهی، دوباره در سال 1337ش به نجف مراجعت کرد. پس از بازگشت مجدد از نجف اشرف، به تهران آمد و با دانشگاهیان ارتباط برقرار نمود و همراه با شخصیت‌هایى چون آیت‌الله شهیداستاد مطهرى و دکتر محمدابراهیم آیتى، به ایراد سخنرانى در دانشگاه‌ها مشغول شد. علامه جعفرى با تحقیق و تألیف و سخنرانى‌هاى خویش همواره در جهت تربیت جوانان پرشور و مستعد تلاش مى‌نمود که نتیجه آن تلاش‌ها و مجاهدت‌ها در مسیر علم و دانش، بیش از 50 کتاب و رساله منتشر شده و دهها کتاب و رساله منتشر نشده مى‌باشد. استاد علامه در سال 1377بنا بر تشخیص پزشکان، برای عمل جراحی به نروژ و سپس به انگلستان اعزام گردید، اما پس از یک عمل جراحى، دچار سکته مغزى شد و در تاریخ 25 /8 /77 دار فانى را وداع گفت و سه روز بعد به مشهد مقدس انتقال یافت و در محل «دارالزهد مبارکه» پیش روى ضریح حضرت رضا علیه السلام و در همسایگى شیخ بهایى مدفون گردید. از آثار علامه مى‌توان به: شرح 15 جلدى مثنوى . تفسیر 27 جلدى نهج البلاغه . جبر و اختیار . مولوى و جهان بینى‌ها . وجدان و ... اشاره داشت. ر.ک: یاران امام به روایت اسناد ساواک، جلد 7، چراغ فروزان.
6. نعمت الله میرزازاده (م . آزرم)، از شاعران عضو کانون نویسندگان بود که در اشعار خود «آزرم» تخلص مى‌کرد. وى از اوایل دهه‌ی 40 به عنوان شاعر و هنرمندى مستقل مطرح بود. نعمت میرزازاده تحت تأثیر حرکت حضرت امام خمینى(ره) سه نامه منظوم به تاریخ شهریور 1343، تیرماه 1349 و آذرماه 1357 براى ایشان ارسال کرده است که تحت عنوان سه نامه به امام خمینى در اسفند ماه 1357 منتشر شد. وی در آغاز دهه‌ی 50 به جریان روشنفکرى غربگرا گرایش یافت و پس از پیروزى انقلاب اسلامى ضمن همکارى با کانون نویسندگان، با سازمان منافقین نیز همکارى داشت. آزرم در سال 1360 به فرانسه پناهنده شد و ضمن همکارى با سازمان منافقین به عنوان مشاور فرهنگى شاپور بختیار نیز فعالیت کرد.
7. حسینیه ارشاد: در سال 1344 حسینیه ارشاد به منظور معرفی اسلام و تبلیغ صحیح آموزش‌ها و معارف دینی به نسل جوان پایه‌گذاری شد و در چهار بخش فعالیت‌های خود را آغاز نمود.
1ـ تبلیغات 2ـ تعلیمات 3ـ تحقیقات 4ـ تعاون و امداد.
حسینیه ارشاد در ابتدا با مشارکت شهید آیت‌الله شهید مرتضی مطهری و مرحوم علامه محمدتقی جعفری تأسیس شد و در مقطع اول حیات این مؤسسه بسیاری از روحانیون اندیشمند و مبارز نظیر شهید دکتر محمدجواد باهنر، حجت‌الاسلام والمسلمین هاشمی رفسنجانی و آیت‌الله مکارم شیرازی در کنار نویسندگان و محققین غیرروحانی مانند دکتر سیدجعفر شهیدی، دکتر علی شریعتی و مرحوم استاد محمدتقی شریعتی با آن همکاری و همفکری داشتند، اما به مرور با گسترش گرفتن عناصری از نهضت آزادی در مدیریت این مؤسسه و کنارزدن روحانیون از عرصه تصمیم‌گیری و سرپرستی آن و اختلاف و تضادهایی در اداره صحیح مؤسسه، به تدریج در دهه 50 حضور و همکاری روحانیت در این مجموع کاهش یافت. پس از کناره‌گیری شهید مطهری و علامه محمد تقی جعفری از فعالیت‌های مؤسسه ارشاد کاسته شد و در اوائل سال 1350 از سوی رژیم به تعطیلی کشانده شد. پیرامون عملکرد و کارنامه و تأثیر حسینیه ارشاد رجوع شود به کتاب: حسینیه ارشاد به روایت اسناد ساواک، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی و کتاب ویژگی‌های علامه شهید مطهری، تهران، مؤسسه ذکر، 1370
8. غلامرضا میرزاجانی متخلص به قدسی، که بعدها نام خود را به قدسی‌نژاد تغییر داد، مشهور به غلامرضا قدسی مشهدی، در سال 1304 در مشهد به دنیا آمد. در دروس ادبی ادیب نیشابوری ثانی شرکت جست و فقه و اصول را نزد آیت‌الله سید هاشم قزوینی فرا گرفت. از شانزده سالگی به سرودن شعر پرداخت و پس از مدتی با همکاری دوستانش به تأسیس انجمن ادبی فردوسی مشهد اقدام نمود. فعالیت سیاسی قدسی از زمان حکومت دکتر مصدق آغاز شد و با زبان شعر از نهضت ملی ایران حمایت نمود. وی پس از کودتای 28 مرداد 32 به مبارزه با رژیم پهلوی پرداخت و در دو نوبت دستگیر و بیش از چهار سال در زندان بود. او پس از رهایی از زندان به ترجمه و تصحیح کتب اشتغال ورزید. استاد قدسی نژاد پس از پیروزی انقلاب به تدریس در دانشکده ادبیات دانشگاه مشهد مشغول بود. یاران پیامبر، شعر امروز و غزل معاصر خراسان از آثار اوست. غلامرضا قدسی سرانجام در 21 آذر 1368 در 64 سالگی درگذشت و در یکی از غرفه‌های حرم مطهر امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.