موضوع : توزیع رونوشت تلگراف آقای میلانی توسط جامعه سوسیالیستها
تاریخ سند: 26 آبان 1343
موضوع : توزیع رونوشت تلگراف آقای میلانی توسط جامعه سوسیالیستها
متن سند:
شماره : 18494 /20 الف اخیرا از طرف جامعه سوسیالیستهای نهضت ملی ایران1 (نیروی سوم) دستور داده شده است که رونوشت تلگراف آقای میلانی را نیز مانند اعلامیه آقای خمینی توزیع نمایند یک نسخه از رونوشت تلگراف مذکور به پیوست ایفاد می گردد نظریه : ساواک تهران عناصر فعال جامعه مزبور را احضار تذکرات لازمه را به آنها خواهد داد رونوشت برابر اصل است ـ اصل در ح ـ 149 در اجرای اوامر مدیریت کل رونوشت اطلاعیه و فتوکپی اعلامیه مورد بحث جهت اقدام به اداره دوم (بخش 321) ارسال می گردد رئیس بخش 321 ـ زالتاش در پرونده آیت الله میلانی بایگانی شود صابری 30 /8 تعداد نسخه : 5 گیرندگان : اداره کل سوم (325) 2 نسخه.توضیحات سند:
1ـ همزمان با تشکیل جبهه ملی دوم، جامعه سوسیالیستهای نهضت ملی ایران رسما شروع به فعالیت کرد و اولین کنگره آن در آبان 1340 در تهران برگزار گردید.این سازمان شاخه ای بود متشکل از گروهی از روشنفکران عضو حزب توده ایران، که به دلیل وابستگی علنی حزب مزبور به دولت اتحاد جماهیر شوروی و انحراف سازمان رهبری از اصول حزبی، انشعاب کردند.
انشعابیون که در رأس آنها خلیل ملکی تئوریسین نامدار و یکی از رهبران حزب توده بود، طی اعلامیه ای که در آذر ماه 1326 منتشر شد علت جدایی از حزب توده را اعلام کردند.
ملکی در دوران نخست وزیر مصدق همراه با دکتر مظفر بقایی که او نیز سابقه فعالیت سیاسی و نمایندگی مجلس شورای ملی را در دوره های 15 و 16 و 17 داشت «حزب زحمتکشان ملت ایران را تأسیس کردند.
که در مدت کوتاهی رشد و توسعه یافت و از نهضت ملی و جبهه ملی پشتیبانی می کرد و نیز از تز ملی شدن صنعت نفت و دکتر مصدق جانبداری می کرد و با حزب توده مخالف بود...
خلیل ملکی و مظفر بقایی تا اوایل مرداد 1331 رهبری حزب زحمتکشان ملت ایران را به عهده داشتند ولی پس از فاش شدن ملاقات پنهانی دکتر عیسی سپهبدی (یکی از دوستان دکتر بقایی) با قوام السلطنه در دوره زمامداری پنج روزه اش، پس از استعفای مصدق در 26 تیر 1331، بین خلیل ملکی و همفکران او با مظفر بقایی اختلاف نظر شدید بروز کرد و منجر به دو پاره شدن حزب زحمتکشان گردید، یکی به نام حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم) به رهبری خلیل ملکی و یارانش و دیگری حزب زحمتکشان ملت ایران به رهبری مظفر بقایی و رهبرانش...
دلیل نامگذاری حزب زحمتکشان نیروی سوم به عقیده خلیل ملکی آن بود که در برابر دو ابر قدرت آمریکا و شوروی (نیروی سوسیالیستی و سرمایه داری) نیروی دیگری که می تواند مستقل از آن دو ابرقدرت عمل کند نیروی سوم است.
ر.ک : غلامرضا نجاتی، تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، صص 163 ـ 156