اظهارات ناصر مکارم شیرازی
تاریخ سند: 19 شهریور 1354
اظهارات ناصر مکارم شیرازی
متن سند:
[تاریخ:] 19 /6 /1354اظهارات ناصر مکارم شیرازی
ساعت 1300 روز 19 /6 /1354 ناصر مکارم شیرازی بعد از خاتمه سخنرانی خود در مسجد ارک در پاسخ یکی از حاضرین که چرا امسال چهره‌های جوان و دانشجویان در مساجد ظاهر نمی‌شوند اظهار داشته است:
جوانان و دانشجویان ما را به طرق مختلف منجمله مبارزه با گران‌فروشی از طریق حزب، شرکت در اردوگاه‌های عمرانی ملی، جشن و هنر شیراز1، ورزش و مخصوصاً فوتبال سرگرم کرده‌اند.
ارزیابی. امکان صحت خبر وجود دارد.
دایره عملیات. گزارش روزانه 26 /6
در گزارش وقایع روزانه درج شد. 5 /7 /54
توضیحات سند:
________1. جشن هنر شیراز، مراسم مستهجنی بود که رژیم شاهنشاهی پهلوی در دهه‌ی پایانی عمر سیاسی خود، هر ساله در شهر شیراز برگزار کرد. این جشن، از القائات فکری غرب بود که در داخل کشور با محوریت فرح پهلوی برگزار شد. در نیمه اول سال 1346ش، در زمانی که دولت ایران خود را برای برگزاری جشن پرهزینه تاجگذاری شاه آماده می‌کرد، برنامه جشن هنر شیراز در دستور کار قرار گرفت و نخستین اجرای آن، در 20 شهریور 1346 آغاز شد و به مدت ده روز ادامه یافت.
هدف از برگزاری این جشن، استحاله فرهنگ اسلامی مردم و بازکردن راه نفوذ فرهنگ غرب به داخل کشور بود. کسانی که به عنوان «هنرمند» از آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی برای شرکت در جشن هنر شیراز به ایران دعوت شده بودند، شامل: رقاصه‌ها، خوانندگان و بازیگران فیلم‌های غیراخلاقی سینماهای غربی بودند. به همین دلیل بود که این برنامه‌‌ها، باوجود هزینه‌های گزاف و سر و صدایی که داشت، نتوانست با مردم ایران ارتباط برقرار کند.
اگر چه برپایی این جشن تا سال 1355ش مستهجن و خلاف اخلاق عمومی بود، ولی اوج ابتذالِ آن، در سال 1356ش و در ماه مبارک رمضان صورت گرفت. در جشن هنر این سال، رژیم پهلوی ماهیت ضددینی خود را آشکارتر ساخت و اجازه اجرای نمایشی تحت عنوانِ «خوک. بچه. آتش» را صادر نمود، که آنتونی پارسونز (سفیر وقت انگلیس در ایران) در خاطرات خود، در کتاب غرور و سقوط، از آن به عنوان یکی از نخستین جرقه‌های انقلاب ایران یاد نمود.
مشارالیه شرح ماجرای نمایش فوق را این گونه بیان می‌دارد: «جشن هنر سال 1356 شیراز، از نظر کثرت صحنه‌های اهانت‌آمیز به ارزش‌های اخلاقی ایرانیان، از جشن هنر پیشین فراتر رفته بود. به عنوان مثال یک شاهد عینی، صحنه‌هایی از نمایشی را که ترتیب داده بودند، یک باب مغازه را در یکی از خیابان‌های پر رفت و آمد شیراز اجاره کرده و ظاهراً می‌خواستند برنامه خود را کاملاً طبیعی در کنار خیابان اجرا کنند، صحنه نمایش نیمی در داخل مغازه و نیمی در پیاده‌رو مقابل آن بود. یکی از صحنه‌هایی که در پیاده‌رو اجرا می‌شد، تجاوز به عنف بود که به طور کامل (نه به طور نمایشی و وانمودسازی) به وسیله یک مرد (کاملاً عریان یا بدون شلوار، درست به خاطر ندارم) با یک زن که پیراهنش به وسیله مرد متجاوز چاک داده می‌شد، در مقابل چشم همه صورت گرفت. ولی موضوع به شیراز محدود نشد و توفان اعتراض که علیه این نمایش برخاست، به مطبوعات و تلویزیون هم رسید. من به این خاطر موضوع را با شاه در میان گذاشته و به او گفتم اگر چنین نمایشی به طور مثال در شهر منچستر انگلیس اجرا می‌شد، کارگردان و هنرپیشگان آن جان سالم بدر نمی‌بردند. شاه مدتی خندید و چیزی نگفت.»
اولین اعتراض جدی در این رابطه، توسط روحانیون مبارز شیراز از جمله: شهید آیت‌الله حاج سیدعبدالحسین دستغیب(ره) و آیت‌الله حاج شیخ بهاءالدین محلاتی (ره) صورت گرفت که طی سخنانی جشن هنر شیراز را محکوم و نسبت به اهانت به مقدسات دینی شدیداً اعتراض نمودند.
این هتک حرمت و اعتراض نسبت به آن، به گونه‌ای بود که سازمان امنیت شاه، نسبت به مسئله حساس شد و پیگیری آن را دستور کار خود قرار داد و در گزارشی که پیرامون آن تهیه کرد، نوشت: «در یازدهمین جشن هنر شیراز، نمایشنامه‌ای با عنوان خوک. بچه. آتش در مغازه‌ای واقع در خیابان فردوسی شیراز به اجرا درآمد که اجرای آن مورد انتقاد و اعتراض روحانیون و متعصبین مذهبی آن شهرستان قرار گرفته و تقاضا نموده‌اند که از سال آینده از اجرای جشن هنر در شیراز خودداری شود و تصمیم گرفته‌اند که از صبح روز جاری (5 /6 /2536) از حضور در مساجد و برقراری نماز جماعت خودداری نمایند؛ اما با اقدامات انجام شده از تصمیم خود منصرف شده‌اند و وضعیت عادی است. ضمناً دو نفر از روحانیون اصفهان به اسامی روضاتی و رهبر، ضمن تماس تلفنی با سیدعبدالحسین دستغیب، پشتیبانی خود را از روحانیون شیراز اعلام نموده‌اند.»
اسناد جشن هنر شیراز در کتاب با عنوان «جشن هنر شیراز به روایت اسناد ساواک» به چاپ رسیده است.