موضوع: محل فعلی تعدادی از سران فراری توده
تاریخ سند: 14 شهریور 1338
موضوع: محل فعلی تعدادی از سران فراری توده
متن سند:
شماره: 7898 /2 ب2(ف - ب) برابر آخرین اطلاع آرداشس آوانسیان1 در اربیل بغداد و رادمنش و پرویز اکتشافی2 در لبنان و مظفر فیروز3 در پاریس می‌باشند.ضمناً درباره صحت و سقم خبر فوق از مامورین مربوطه استفسار شده است که متعاقباً اعلام می گردد.
رونوشت برابر با اصل است.
ﻫ .
گیرندگان: اداره کل سوم اصل در الف ـ و 94
توضیحات سند:
1 .آرداشس آوانسیان (اردشیر) در سال 1284 ش.
در یک خانواده ارمنی پیشه ور در آذربایجان به دنیا آمد.
دوران کودکی و نوجوانی را در رشت گذرانید و تحصیلات متوسطه را در کالج آمریکایی رشت به پایان برد.
در سال 1302، در سن 18 سالگی، به عضویت حزب کمونیست ایران درآمد.
سپس به شوروی رفت و در دانشگاه کمونیستی «کوتو» به تحصیل پرداخت.
در سال 1305 به ایران بازگشت و به عنوان عضو کمیته مرکزی سازمان جوانان کمونیست به فعالیت پرداخت.
در سال 1310 دستگیر و به 10 سال زندان محکوم و تا شهریور 1320 در زندان بود.
در زندان مناسبات او با سید جعفر پیشه‌وری به شدت خصمانه شد.
در مهر ماه 1320 در تاسیس حزب توده شرکت کرد و به عضویت کمیته مرکزی موقت درآمد.
در انتخابات مجلس چهاردهم به عنوان نماینده ارامنه شمال به مجلس راه یافت و در «فراکسیون توده» به فعالیت پرداخت.
در کنگره اول حزب توده (مرداد 1323) به عضویت کمیته مرکزی انتخاب شد.
در این دوران روابط کین توزانه او با پیشه‌وری ادامه یافت و در جریان تشکیل فرقه دموکرات آذربایجان به مخالفت با پیشه‌وری پرداخت.
لذا از سوی مقامات شوروی به این کشور احضار شد و مدت کوتاهی بعد بازگشت و سیاست حمایت از فرقه را پیش گرفت.
در سال 1324 به علت مشارکت در قتل حاج احتشام در آذربایجان توسط حسین نوری(زولون) به شوروی رفت.
اردشیر در کنگره دوم (اردیبهشت 1327) به عضویت کمیته مرکزی انتخاب نشد.
در پلنوم چهارم (تیر 1336) به عنوان کادر ناظر کمیته مرکزی برگزیده شد و در پلنوم هفتم (دی 1339) مجدداً به عضویت اصلی کمیته مرکزی دست یافت و به عنوان نماینده حزب در هیئت تحریریه مجله مسایل صلح و سوسیالیسم- ارگان احزاب کمونیست- به پراگ رفت.
در پلنوم دوازدهم (خرداد 1347) عضو هیئت اجراییه شد.
در پلنوم چهاردهم (دی 1349) از عضویت هیئت اجراییه کنار گذارده شد و حمید صفری به عنوان نماینده حزب در پراگ تعیین گردید.
اردشیر به عنوان عضو کمیته مرکزی به ایروان رفت و تا پایان عمر در این شهر به سر برد.
او در مهر ماه 1369 در سن 86 سالگی درگذشت.
2 .
پرویز اکتشافی در بیستم بهمن 1289 در رشت متولد شد.
دوره دبستان را در رشت و سیکل دوم را در دبیرستان ایران شهر تهران گذراند.
او پس از اخذ دیپلم متوسطه در سال 1318 وارد دانشکده فنی نیروی هوایی گردیده و در سال 1320 با درجه ستوان دوم نیروی هوایی فارغ التحصیل شد.
در سال 1330 دوره‌ی تحصیلات تخصصی اسلحه‌ی هوایی را در شهر دنور آمریکا به پایان رسانید.
پرویز اکتشافی در بدو تشکیل هسته های نظامی مخفی حزب توده در سال 1322 به آن سازمان وارد شد.
در سال 1324 عضو حوزه‌ی مسئولین شبکه تشکیلات نظامی در نیروی هوایی بود و در سال 1325 مسئول یک حوزه‌ی افسری پنج نفری و بعد مسئول در حوزه‌ی افسری پنج نفری بوده است.
در اواخر شهریور 1332 وارد زندگی مخفی شد و بالاخره در اردیبهشت 1334 از راه رودخانه اترک وارد شوروی گردید و به عنوان پناهنده سیاسی وارد دانشکده برق شد.
در سال 1336 به مسکو منتقل و به مدت بیست سال در این شهر اقامت داشت.
او به عنوان یکی از کادرهای حزب توده ایران در پلنوم وسیع چهارم این حزب که در تیرماه 1336 تشکیل شده بود شرکت داشت و در یک دوره هم عضو کمیته مسئولین حزب توده در شهر مسکو بود.
اکتشافی طی دو دهه به کار ترجمه و فعالیت مطبوعاتی و پژوهشی در چند سازمان فرهنگی و تبلیغاتی مسکو اشتغال داشت.
او در مرداد 1356 با استفاده از فرصت مناسب و به بهانه مرخصی عادی سالانه برای دیدار دخترش که مقیم آلمان شرقی بود و دیدار پسرش به آلمان غربی رفت و در آنجا پناهنده سیاسی شد.
3 .
مظفر فیروز در سال 1285 ش در خانواده‌ای اشرافی متولد شد.
پدر وی نصرت‌الدوله فیروز، فرزند ارشد عبدالحسین میرزا فرمانفرما بود که از خاندان‌های متعلق به سیاست انگلستان شمرده می‌شد.
مظفر در خردسالی (حدود 6 سالگی) به امر پدر برای تحصیل به انگلستان رفت.
در 1306 به ایران مراجعت کرد و در 21 سالگی وارد مشاغل دولتی شد.
در وزارت امور خارجه به کار پرداخت و با سمت نیابت دوم به سفارت ایران در واشنگتن رفت، ولی چندی بعد به دلیل ناسازگاری با وزیر مختار به ایران بازگشت و وکالت را پیشه ساخت.
پس از شهریور 1320 وارد معرکه سیاسی شد و به فعالیت پرداخت.
مظفر فیروز برای دستیابی به اهدافش به دنبال یک همفکر می‌گشت.
لذا عازم فلسطین شد و با دعوت از سید ضیاء‌الدین برای همکاری با خود به تهران بازگشت.
چندی بعد سید ضیاء‌الدین همزمان با انتخابات دوره 14 مجلس شورای ملی به ایران آمد و نمایندگی مردم یزد را به عهده گرفت و با کمک فیروز، حزب وطن و سپس اراده ملی را راه‌اندازی کرد.
در این زمان بود که با قوام آشنا شد.
قوام‌السطنه در 6 بهمن 1324 فرمان نخست‌وزیری را دریافت نمود و در 12 بهمن همان سال فیروز را به عنوان ریاست تبلیغات سیاسی خود برگزید.
در اوایل زمامداری وی، جریان اعتصاب کارگران نفت جنوب پیش آمد و مظفر فیروز به دستور قوام برای رسیدگی به اوضاع کارگران به آبادان رفت.
مظفر فیروز با وساطت عباس میرزا اسکندری، (نماینده دوره 15 مجلس) خود را به حزب توده نزدیک ساخت و در راه برقراری ارتباط قوام‌السلطنه با توده‌ایها فراوان کوشید.
در مسئله آذربایجان از سوی قوام‌السلطنه برای مذاکره با سادچیکف، فرستاده جدید شوروی مأموریت یافت.
قوام‌السلطنه پس از بازگشت به ایران تحت فشار شاه دست به ترمیم کابینه خود زد و در این ترمیم مظفر در 10 فروردین 1325 به وزارت اقتصاد گماشته شد.
در مرداد ماه 1325 در کابینه ائتلافی احمد قوام مسئولیت وزارت جدیدالتأسیس کار را برعهده گرفت.
چندی بعد به علت مخالفت شاه با فیروز، قوام وی را از کابینه خارج و به عنوان سفیر کبیر ایران در مسکو به شوروی فرستاد، اما پس از یک سال در شهریور 1326 از سفارت معزول و راهی اروپا شد.
سرانجام مظفر فیروز در سال 1368 در پاریس درگذشت.