موضوع: اظهارات یکی از طرفداران نهضت آزادی
تاریخ سند: 8 شهریور 1343
موضوع: اظهارات یکی از طرفداران نهضت آزادی
متن سند:
شماره: 19375 /312 تاریخ:8 /6 /1343موضوع: اظهارات یکی از طرفداران نهضت آزادی
طبق اطلاع واصله یکی از طرفداران نهضت آزادی و آیت‌اله خمینی درباره مبارزات با هیات حاکمه اظهار داشته که روحانیون اخیراً دست از مبارزه منفی برداشته و مبارزات مثبت را شروع کرده‌اند این منظور دستجاتی که تحت رهبری روحانیت مبارزه می‌کردند تماماً حوزه‌ها و جلسات خود را شبیه سازمان‌های حزب منحله توده1 به طور مخفی تشکیل و فعالیت‌هایی می‌نمایند.
اضافه شده هیچ دسته‌ای به تنهایی نمی‌تواند پیش برود مگر آنکه دستجات و احزاب با یکدیگر ائتلاف نمایند.
رونوشت: جهت تحقیق و اعلام نتیجه به ریاست ساواک قزوین ایفاد می‌گردد.
رئیس بخش امور اجتماعی- افضلی (امضاء)
پی نوشت ریاست ساواک:
از مفاد ابلاغیه می‌توان نهضت اسلامی را جزء این فعالیت دانست که فعلاً با دستگیری چند نفر به ظاهر خاموش بوده شاید در باطن فعالیتی بنمایند.
به سابقه ضمیمه و ارائه شود. – 1 /7 /43
رونوشت: برابر اصل است اصل در پرونده 8 /249 بایگانی است – فامیلی 1 /7 /43
توضیحات سند:
1. حزب توده در مهرماه 1320 یک ماه پس از ورود ارتش‌های بیگانه به خاک ایران موجودیت خود را اعلام کرد. موسسان حزب توده از بقایای کمونیست‌هایی بودند که پیش از شهریور 1320 ه.ش مامور اشاعه افکار کمونیستی در ایران شده و در سال 1310 تعدادی از آنها محکوم و تا شهریور 1320 همچنان در زندان و یا در تبعید بودند. افرادی چون سلیمان میرزای اسکندری، دکتر محمد بهرامی، مرتضی یزدی، جعفر پیشه‌وری، تقی مکی‌نژاد و احسان طبری جزو مؤسسان حزب و آزادشدگان از زندان بودند که به اشاره دولت شوروی دست به تشکیل حزب توده زدند. اولین جلسه هیأت مؤسسان حزب توده در مهرماه 1320 در منزل محسن اسکندری با حضور 37 نفر از دسته 53 نفر و کمونیست‌های دیگر و«علی‌اف» که ایرانی‌الاصل و کاردار سفارت شوروی بود، تشکیل شد.در این جلسه اعضای کمیته مرکزی انتخاب شدند و مرامنامه حزب به تصویب رسید. حزب توده از همان آغاز راه منحرف و با طرح مسأله اعطای امتیاز نفت شمال به شوروی نشان داد که نیروی وابسته به امپریالیسم شرق است. بعد از پیدایش فرقه دموکرات، حزب توده به اوج خود رسید و سه وزیر، به کابینه ائتلافی قوام وارد کرد و از نظر کمی و کیفی گسترش زیادی یافت که می‌توان این دوران را دوران طلایی آن دانست. پس از تیراندازی به شاه در 15 بهمن 1327، حزب توده غیرقانونی اعلام شد و بسیاری از اعضای آن دستگیر و یا متواری شدند. در زمان نخست‌وزیری دکتر مصدق با استفاده از شرایط مساعد و آزادی‌های به وجود آمده، یکسری سازمان‌های علنی را ایجاد و با شعار ملی شدن نفت مخالفت کردند. بعد از کودتای 28 مرداد، سازمان نظامی حزب کشف و دوران ورشکستگی آن فرا رسید و مجدداً در خارج از کشور ادامه یافت، و در تمام این دوره که به سال 1357 ختم می‌شود، کار حزب توده در داخل کشور اقدام به سازماندهی حزب و در خارج ستیز ایدئولوژیکی با گروه‌های ملی‌گرا بود. دوران نهایی حزب توده بعد از سال 1357 است برخی از توده‌ای‌ها معتقد بودند که با استقرار عناصر لیبرال می‌توانند در بازی‌های دیپلماسی شرکت کنند. آنها نهضت روحانیت و حکومت اسلامی را بی‌دوام می‌دانستند. گروه دیگری از آنها شکننده بودن نظام اسلامی را حتمی می‌دانستند، اما در ظاهر خود را حامی آن معرفی می‌کردند. ناخدا افضلی و سرهنگ عطاران، سرهنگ کبیری و آذرفر، از کسانی بودند که برای شوروی جاسوسی می‌کردند. در سال 1361 حزب توده به جرم جاسوسی و توطئه منحل و رهبران آن دستگیر شدند. و اعضای کمیته مرکزی نیز فعالیت های جاسوسی خود اعتراف و پایان زندگی این حزب فرا رسید.سیاست و سازمان حزب توده از آغاز تا فروپاشی، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، خاطرات ایرج اسکندری، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و خاطرات نورالدین کیانوری، تهران، دیدگاه، 1374