تاریخ سند: 20 آذر 1357
موضوع: تظاهرات
متن سند:
شماره: 75ـ 58 تاریخ:20 /9 /1357
از: شهربانی قزوین(اطلاعات)
به: فرمانداری نظامی‌منطقه قزوین(کمیته اطلاعات)
موضوع: تظاهرات
طبق اطلاع واصله قرار است روز جاری 20 /9 /57 عاشورای حسینی از قراء اطراف شهر ازجمله آبیک ـ شریف‌آباد تاکستان، بوئین زهرا، شال و اسفرورین اکیپ‌هائی وسیله اتوبوس تا نزدیک شهر آمده و از آنجا به صورت پیاده در حالی که با خود پلاکارت‌هائی حمل می‌نمایند به داخل شهر وارد و تظاهراتی بنمایند و سپس این گروه‌ها در حسینیه (شاهزاده حسین) به هم پیوسته و اجتماع متشکل و انبوهی را با توجه به روز مذکور تشکیل و با گروه‌هایی که در داخل شهر [هستند] حرکت خواهندکرد از ساعت 14 به بعد شروع به راه‌پیمائی و تظاهرات نمایند مراتب جهت استحضار و هرگونه اقدام لازم اعلام می‌گردد.ضمناً اجتماع داخل شهر در مسجد شاه تشکیل خواهند شد.
رئیس شهربانی قزوین ـ سرهنگ فتحعلی دیهیم
گیرنده:
ریاست سازمان اطلاعات و امنیت قزوین جهت استحضار
مورد بررسی و توجه امنیت داخلی قرار گیرد20 /9 /57
بایگانی شود23 /9 /57
توضیحات سند:
* راه‌پیمایى روز عاشورا (20 /9 /57) به گفته شاهدان و نوشته منابع گوناگون عظمت بیشترى نسبت به راه‌پیمایى تاسوعا داشت. تفاوت دیگر، آن بود که «مراسم عزادارى چهره سیاسى تندترى به خود گرفت... جماعت انبوهى از مردم بار دیگر در خیابان‌هاى تهران و شهرهاى دیگر ایران براى شرکت در مراسم مذهبى و همچنین تظاهرات علیه شاه گرد آمدند. چنین تخمین زده مى‌شود که تعداد جماعاتى که در میدان شهیاد [گرد آمدند] حتى از یک میلیون نفرى که دیروز در آنجا بودند، بیشتر بوده است. خبرنگار بى. بى. سى در تهران مى‌گوید که تا چندین کیلومتر هیچ چیز دیده نمى‌شود جز جمعیت و علم و پرچم و اتومبیل. خبرنگار ما مى‌گوید این تظاهرات شدیدتر، خشم‌آلودتر و سرکشانه‌تر از دیروز بود و در‌گیرى‌ها و شعارها تنها مذهبى نبود، بلکه حملات صریح به شاه و ولیعهد بود و بسیارى از آنها خواستار مرگ آنها بودند. هلى‌کوپترهاى نظامى در بالاى سر چرخ مى‌زدند ولى سربازان مانند دیروز، کوشش خود را به مراقبت از حومه شمالى شهر که قصر شاه در آن واقع شده منحصر کرده بودند.» (انقلاب ایران به روایت رادیو بى. بى. سى، ص 288) پیتر شولاتور در کتاب «ایران کانون زمین لرزه» مشاهدات خود را از میدان آزادى مى‌نویسد که در عاشورا «یک بار دیگر بر سند پیروزى انقلاب مهر تایید خورد» (ص 555) خبرگزارى رسمى پارس امروز (20 /9 /57) گزارش نسبتا خنثایى از راه‌پیمایى مردم تهران تهیه کرد و روى تلکس فرستاد. این خبرگزارى تعداد جمعیت راه‌پیمایان امروز را کمتر از روز تاسوعا و با تعبیر «بالغ بر چند صد هزار نفر» ذکر کرد. (بولتن خبرگزارى پارس، ش 266، ص 2) اما «به گزارش خبرنگاران خارجى بیش از سه میلیون نفر در این راه‌پیمایى شرکت کرده بودند و سراسر خیابان شاهرضا از میدان شهیاد تا میدان شهناز (امام حسین) در موج جمعیت بود. چهره تهران در عاشوراى حسینى پر خروش‌تر و گدازنده‌تر از تاسوعا بود. بر خلاف تاسوعا، شعارها و خروشها همه پرهیجان‌تر و تندتر در مخالفت با حکومت و بى پروا و آشکارتر بود. شعارهاى آنان بیشتر با پاى کوبیدن خشمگینانه بر زمین همراه بود.» (کیهان، ش 10605، ص 5) اما در مورد نتایج سیاسى این راه‌پیمایى بزرگ، اظهارات گوناگونى شده است که مهمتر از همه، لغو مشروعیت حکومت شاه، ناتوانى دولت نظامى و نزدیک بودن سقوط شاه بود. آنتونى پارسونز سفیر وقت انگلستان در کتاب «غرور و سقوط» مشاهدات خود را از این راه‌پیمایى، آن هم از داخل سفارت، مشرف بر خیابان فردوسى توضیح مى‌دهد و مى‌نویسد : «نتایج آنى راه‌پیمایى عاشورا بسیار چشمگیر و قاطع بود. ملاهاى تهران که با چنین موفقیتى راه‌پیمایى‌ها را سازماندهى کرده بودند، موضع خود را در رابطه با ملاهاى میانه‌رو و قم و مشهد تقویت کردند. گروههاى سیاسى (نه گروه مذهبى) مخالف که با قطعنامه هفده ماده‌اى مربوط شدند از حمایت توده‌هاى مردم که قبلاً فاقد آن بودند، برخوردار شدند. مهمتر از همه دولت نظامى از آن پس حتى نمى‌توانست تظاهر کند بر این که کنترل ایران را در دست دارد. به مبارزه طلبیدن قدرت آنها آن چنان توده‌اى و همگانى و موفقیت‌آمیز بود که اکنون مى‌توانستند بگویند که اگر حکومتى هم وجود دارد از قدرت توده‌هاى مردم تشکیل مى‌شود و توسط آیت‌الله خمینى از طریق شبکه ساخت مذهبى در سراسر ایران رهبرى مى‌شود.» (ص 279) «تظاهرات تاسوعا و عاشورا.... شاه را متقاعد کرد که اعتبار سیاسى او به پایین‌ترین سطح خود در طول عمرش رسیده است.» (درون انقلاب ایران، ص 216) امروز (20 /9 /57) امام خمینى سه بار مصاحبه کردند و هر بار با پرسش خبرنگاران درباره راه‌پیمایى روزهاى تاسوعا و عاشورا مواجه شدند. امام به خبرنگار رادیو تلویزیون کانادا گفتند که این راه‌پیمایى نشان داد که «تمام ملت رأى دادند که شاه نباید باشد و باید دنیا این معنى را بداند که شاه به هیچ وجه دیگر قانونیت ندارد. قبلاً هم نداشت ولى ملت دیروز و امروز اعلام کردند، اعلام عمومى کردند که شاه باید برود و شاه را نمى‌خواهند.» (صحیفه امام، ج 5، ص 203) امام همین پاسخ را به خبرنگار آمریکایى یو. پى و خبرنگار تلویزیون سى. بى. اس امریکا دادند.
منبع:
کتاب
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، استان قزوین، کتاب 4 صفحه 340
