گزارش
تاریخ سند: 29 مرداد 1330
گزارش
متن سند:
مأمور ویژه گزارش میدهد انتصاب اسماعیل پوروالی بسمت معاونت اداره تبلیغات مورد مخالفت عناصر اصلاح طلب1 واقع گردیده زیرا نامبرده از افراد افراطی حزب توده2 و در زمان فرقه دموکرات3 با عناصر آشوب طلب همکاری و در سالهای 23 و 24 در روزنامه ایران ما4 علیه حکومت وقت و خاندان جلیل سلطنتی مقالاتی درج مینموده فعلاً هم تفضلی مدیر ایران ما حامی و طرفدار مشارالیه می باشد.توده 7 ش 4 اسماعیل پوروالی
توضیحات سند:
1ـ منظور از عناصر اصلاح طلب نیروهای ملی و طرفداران آیت الله کاشانی می باشند.2ـ پس از سقوط رضاشاه و فروپاشی استبداد بیست ساله رضاخانی، فضای باز سیاسی این امکان را بوجود آورد تا مارکسیستهای بازمانده از «حزب کمونیست ایران» به همراه گروه «53 نفر» و عناصر دیگر آزادانه ناشر افکار و اندیشه های دور و دراز خود باشند.
از همین روی در مهرماه1320 در منزل (سلیمان محسن اسکندری) بیش از هفتاد تن از این افراد حزب توده را سامان دهی می کردند و با تأسیس حزب در دهم مهرماه1320 «سلیمان محسن اسکندری»به عنوان رهبر حزب انتخاب گردید.
پس از مرگ «سلیمان محسن اسکندری» تا برگزاری اولین کنگره حزب «نورالدین الموتی» به رهبری حزب رسید ولی اختلافات شدیدی در حزب وجود داشت به حدی که کسی او را به عنوان رهبر حزب قبول نداشت.
در کنگره دوم،اساسنامه ای به تصویب می رسد که طبق مصوبات آن مقام دبیر کلی تصریح و حدودی تعیین می شود.
در این کنگره (رضا رادمنش) به عنوان دبیر کل انتخاب و به مدت بیست سال، یعنی تا (پلنوم چهارم) در این سمت باقی می ماند.
این حزب، به طرفداری شدید از روسها مشهور بوده و سران حزب نیز قبل از کودتای 28 مرداد، همه دستورات خویش را از سفارت روسیه در تهران دریافت می داشتند و پس از کودتا نیز به دامان ارباب خویش فراری شدند تا زمینه را برای طرفداران انگلیس و آمریکا خالی کنند.
پس از خلع (رضا رادمنش) از مقام دبیر کلی، (ایرج اسکندری) به مقام دبیر اولی حزب نائل و تا (پلنوم شانزدهم حزب) در این سمت باقی می ماند.
پس از برگزاری «شانزدهمین پلنوم» کمیته مرکزی حزب توده، سرانجام سکان کشتی به گل نشسته حزب، در اسفند ماه 1357 در دستان لرزان «نورالدین کیانوری» برای مدتی در امواج پر تلاطم انقلاب اسلامی به حرکت در می آید.
اما تمام مسیرش همانند پیشینیان کژراهه بود و پایانش سر در گمی و در هم شکستن! سر انجام بدنبال اعترافات تکان دهنده سران حزب توده، در سال 1362 کارنامه پر اعوجاج و سیاه این حزب پس از 42 سال حیات سیاسی بسته و انحلال آن از زبان اعضای کمیته مرکزی حزب توده ایران اعلام می گردد.
3ـ موقعیت استراتژیکی ایران به عنوان شریان حیاتی منطقه و ((پل پیروزی)) در جنگ جهانی دوم، نزد شوروی ها زمانی اهمیت می یابد که ارتش سرخ ثمره شیرین آن را عملاً در بخشی از خاک ایران تجربه کرده بود.
از این رو الحاق بخش شمالی ایران به آذربایجان شوروی در دستور کار ((باقروف)) قرار می گیرد و احزاب کمونیستی ایران نیز آن را تبلیغ می کنند طرح ((شرکت مختلط نفت شوروی)) در مجلس شورای ملی سناریوی از پیش ساخته ای بود که امکان عملی شدن آن نه تنها برای دولت ایران محال بود، بلکه این مسئله برای شوروی ها به روشنی از پیش معلوم بود.
خوب، چه می توان کرد؟ باید زمینه را فراهم ساخت! هر چه باشد شوروی در ایران تعهداتی دارد.
ایران نه تنها کشور دوست و همسایه است، بلکه تمام شیره حیاتی خود را برای کمک به شوروی در جنگ جهانی دوم نثار نموده است.
پس باید از راهی دیگر بر سر سفره نشست و نمکدان را نشکست! در نتیجه طرح و اجرای نقشه بدین شکل بود که ابتدا می بایست نهضتی ملی در آذربایجان تحقق پذیرد و بدین ترتیب قدرتی در شمال ایران پدید آید که بتواند ((تهران)) را تحت تأثیر و نفوذ خود قرار دهد.
از این رو برای رهبری نهضت، باید چهره ای آشنا و عنصری کار کشته و حرفه ای نامزد شود! با چنین طرح و برنامه ای بود که ((پیشه وری)) مأموریت می یابد تا فرقه دموکرات را در آذربایجان سازماندهی کند.
برای اجرای این برنامه، مستعدترین عامل از میان کمونیستها «سید جعفر پیشه وری» شناخته شده قدیمی بود که برای نخستین بار در باکو جلب افکار کمونیستی و انقلاب بلشویکی می شود و در سال 1918 شمسی، پس از بر برگزاری اولین کنگره ((حزب کمونیست ایران)) در بندر انزلی، به عنوان عضو کمیته مرکزی و یکی از چهار سخنگو و رهبر اصلی حزب انتخاب می شود.
پیشه وری در سال 1304 رابط ((حزب کمونیست ایران)) و کمینترن بود و در سال 1306 در کنگره دوم حزب کمونیست، معروف به کنگره ارومیه که در شهر ((رستوف)) برگزار شده بود مجددا به عنوان دبیر کمیته مرکزی و مسئول تشکیلات حزب در تهران انتخاب می شود.
پیشه وری در مهر ماه 1320 در اجلاسیه هیئت مؤسسان حزب توده شرکت می کند و جزو رهبران اولیه حزب انتخاب می شود و به اتفاق ((ایرج اسکندری)) اولین مرامنامه حزب را تنظیم می کند ولی طولی نمی کشد که به علت اختلافات درون تشکیلاتی از حزب کناره گیری می کند.
پیشه وری در خرداد ماه 1322 روزنامه ((آژیر)) را در تهران انتشار می دهد.
بدنبال توقیف روزنامه ((آژیر)) در مرداد ماه 1324 پیشه وری به آذربایجان می رود و یک ماه بعد در شهریور ماه 1324 ((فرقه دمکرات آذربایجان)) را تأسیس می کند و در آذرماه همان سال با حمایت ((ارتش سرخ)) و گروه ((فدائیان فرقه)) تحت فرماندهی ((دانشیان)) و افسران متواری حزب توده حکومت خود مختار فرقه را در سرتاسر آذربایجان اعلام می کند.
پس از روی کار آمدن دولت ((قوام)) و خروج قوای نظامی شوروی از مناطق اشغالی، فرقه دمکرات در مقابل قوای نظامی دولت تاب مقاومت نیاورد و در آذر ماه 1325 ((فرقه دمکرات)) در داخل کشور به کلی متلاشی و سران فرقه به آذربایجان شوروی می گریزند.
4ـ روزنامه ایران ما با روش سیاسی، اجتماعی، انتقادی و خبری به صاحب امتیازی و مدیر مسؤولی جهانگیر تفضلی و غلامعلی وزیری و سردبیری مرتضی تفضلی، اسماعیل پوروالی، خسرو اقبال، محمود هرمز و دهناد از سال 1322 در تهران منتشر می شد.
این روزنامه وابسته به حزب پیکار و جبهه آزادی بود.
لازم به ذکر است نشریه ناسیونالیستها، از جمله انتشارات این روزنامه بوده است.
راهنمای مطبوعات ایران (1304 ش تا 1357 ش) مؤلف: سید محمد صدر طباطبائی نائینی، ج اول، ص 116)