تیمسار معظم سپهبد یزدان‌پناه رئیس محترم شورای عالی تاجگذاری
تیمسار معظم سپهبد یزدان‌پناه رئیس محترم شورای عالی تاجگذاری
متن سند:
تیمسار معظم سپهبد یزدان‌پناه رئیس محترم شورای عالی تاجگذاریدر تعقیب و شرح مورخ 7 شهریور و ضمائم آن در پاسخ مرقومه شماره 144 مورخ 2 /6 /1346 شورای عالی تاجگذاری به حضور شریف ایفاد شد با تجدید مزاحمت توجه عالی را به موضوعی که ذیلاً عرض می‌شود معطوف می‌دارد:
پس از آن که نامه مورخ 7 شهریور ارادتمند و شرح منظم به آن به ماشین نویسی داده شد به سبب عجله‌ای که جهت تقدیم آن به حضور شریف در کار بوده است مجالی به دست نیامد که به دقت برای آخرین بار در هر دو متن مرور کنم ـ دیروز (جمعه) که مختصر فرصتی داشتم ضمن بایگانی رونوشت آن دو شرح بی آنکه هنوز توانسته باشم سرتاسر آن را از نو بخوانم تصادفاً چشمم به دو اشتباه ماشینی که ذیلاً خاطر نشان می‌شود افتاد:
1ـ با آن که چندین بار هنگام غلط گیری از ماشین نویسی دیباچه هر جا که کلمه تاجگذاری با «ز» ماشین شده بود آن [را] تصحیح کرده و گویا در حاشیه یکی از نسخه‌های تقدیمی نوشته ام که هر جا تاجگذاری با ذال نوشته شود نه باز متأسفانه در متن ماشین نویسی شده نامه مورخ 7 شهریور ارادتمند و بر خلاف پیش نویس آن همه جا کلمه تاجگذاری باز ماشین شده است و از این جا حدس می‌زنم که شاید در متن ماشین شده دیباچه هم که معجلاً به حضور شریف تقدیم گردیده ممکن است در بعضی جاها این غلط موجود باشد لذا خواهشمندم مقرر فرمایند اولاً این توضیح در پرونده جهت رفع اشتباه ماشینی نامه مخلص درج و ثانیاً هنگام چاپ دیباچه توجه شود که همه جا تاجگذاری با ذال چیده شود (بر خلاف برگزاری که باید با ز باشد)
2ـ در اول صفحه 7 آخرین متن ماشین شده دیباچه شماره ترتیب عنوان فرعی (ادامه بسیاری از رسوم درباری 1 الخ) 6 باید باشد نه 7 و به این ترتیب تا اول بخش دوم شماره عنوان‌های فرعی یک رقم کمتر خواهد شد. امیدوارم اگر دیباچه به مطبعه داده شده باشد رعایت این تغییر در شماره گذاری بشود.
3ـ چنانچه حضوراً عرض کردم برای اینکه حتی المقدور متن دیباچه بی غلط چاپ شود با کمال میل حاضرم آخرین نمونه چاپخانه را شخصا به بینم.[ببینم] در خاتمه با استفاده از این فرصت نسخه نطق مرحوم فروغی1 نخست وزیر اسبق هنگام تاجگذاری اعلیحضرت رضا شاه کبیر که به اشاره آن تیمسار معظم از یکی از جراید آن زمان استخراج شده در ضمیمه ایفاد می‌گردد. از این تصدیع معذرت می‌خواهم.
با احترامات.
دکتر رعدی
رونوشت برابر اصل است.
توضیحات سند:
_1ـ محمدعلی فروغی فرزند محمد حسین فروغی اصفهانی (ذکاءالملک) در سال 1254 ش در تهران متولد شد. برای این که آشنایی اجمالی به محیط پرورشی وی بیندازیم ابتداء در مورد پدر او مطالبی را از نظرتان می‌گذرانیم. محمد حسین فروغی اصفهانی که به میرزای فروغی نامبردار بود در سال 1255 هجری قمری [1217 ه ش]در اصفهان به دنیا آمد و در سال 1325 هجری قمری [1285 ه ش]درگذشت. وی از زیردستان محمد حسن خان اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات دربار ناصری بود. نویسنده و شاعر و مترجم بود. در سال 1311 ه. ق [1272 ه ش]محمد حسن خان اعتماد السلطنه با اصرار زیاد پای نام ذکاء الملک را که به معنی آفتاب مملکت است برای او از شاه گرفت. میرزای فروغی در دوران خودکامگی قاجاریان در چاپلوسی حاضر یراق بود که در وصف شکار ناصرالدین شاه قصیده‌ای و در ستایش پرده نقاشی شاه قطعه‌ای چاپلوسانه دارد و حتی قصیده‌ای در تاریخ زایش پسر کامران میرزا نایب السلطنه سروده است... محمد علی فروغی فرزند چنین کسی است، وی از پنج سالگی تحصیلات خود را نزد پدر آغاز کرد و ظرف مدت هفت سال کلیات زبانهای فارسی، عربی و فرانسه را آموخت و از علوم ریاضیات، فیزیک و شیمی و طبیعیات بهره گرفت. آنگاه به استدعای اعتماد السلطنه وزیر انطباعات و با تصویب ناصرالدین شاه وارد مدرسه دارالفنون شد. ابتدا به تحصیل فن پزشکی و داروسازی مشغول شد و چند سالی در آن رشته تحصیل کرد، لیکن قبل از اتمام رشته به فلسفه و ادبیات گروید و نزد چند تن از علمای آن دوره به تحصیل فلسفه پرداخت... فروغی از تاریخ 11 بهمن 1301 وزیر امور خارجه دولت مستوفی الممالک شد... در 26 خرداد 1302 وزیر مالیه مشیرالدوله شد و در 6 آبان 1302 پس از تشکیل اولین کابینه سردار سپه رضاخان وزیر خارجه او شد... در ترمیم کابینه سردار سپه در 7 شهریور 1303 وزیر مالیه شد و تا انقراض سلسله قاجاریه در همین سمت بود، با روی کار آمدن رضا خان به عنوان شاه ایران، کابینه اول خود را در 28 آذر 1304 تشکیل داد و در سمت کفالت ریاست وزرا به تأسیس مجلس مؤسسان مبادرت کرد و سلطنت را با اصلاح چند اصل متمم قانون اساسی در خانواده پهلوی استوار نمود.... در اردیبهشت 1305 مراسم تاجگذاری رضا شاه برگزار شد و فروغی نخست وزیر به هنگام تاجگذاری نطقی مملو از تملق و مداهنه و چاپلوسی ایراد کرد و نشان داد که در این روش متملقانه هیچ چیز از پدرش کمتر ندارد و از این نظر وارث خوبی برای اوست. نخست وزیری فروغی بیش از شش ماه دوام نیاورد و در تیر 1305 مستوفی الممالک نخست وزیر شد و در هر سه کابینه خود فروغی را وزیر جنگ معرفی کرد. از سال 1307 تا 1309 وزیر وزارتخانه تازه تأسیس شده اقتصاد ملی شد. در 23 اردیبهشت 1309 در همان کابینه به سمت وزیر امور خارجه و کفیل اداره اقتصاد ملی منصوب شد. پس از عزل و توقیف تیمور تاش دامنه فعالیت او بیشتر شد. الغای قرار داد دارسی و انعقاد قرارداد جدید نفت برای مدت شصت سال به کارگردانی او انجام گرفت. در نیمه سال 1312 مخبر السلطنه از ریاست دولت برکنار و فروغی برای بار دوم به نخست وزیری منصوب شد و کابینه خود را در 26 شهریور 1313 تشکیل داد... فروغی در این دوران اعمالی انجام داد که مورد اعتراض و خشم مردم قرار گرفت. تغییر کلاه پهلوی به شاپو، ایجاد محدودیت برای روحانیون و فشار در جهت تغییر لباس آنان، فشار در جهت رفع حجاب از بانوان، کشتار مسجد گوهر شاد... در جریان کشتار مسجد گوهر شاد نایب التولیه آستان قدس رضوی، محمد ولی خان اسدی که با فروغی نسبت داشت (پسر اسدی داماد فروغی بود) به جرم دخالت در قیام گوهر شاد دستگیر و اعدام شد. فروغی به علت شفاعتی که از اسدی نزد شاه کرد از کار برکنار و مستعفی شد... به هر جهت فروغی از آذر 1314 تا شهریور 1320 خانه نشین بود... روز پنجم شهریور 1320 به دنبال حمله ارتش شوروی و انگلیس به ایران منصورالملک نخست وزیر وقت مستعفی و از طرف رضاشاه زمام امور کشور به دست فروغی سپرده شد. البته رضا شاه با اصرار و التماس بسیار موفق شد رضایت فروغی را جلب کند. اشرف پهلوی در خاطرات خود در این باره می‌نویسد: «در این موقع انگلیسیها به طور غیر مستقیم به پدرم فهماندند که فقط با سه نفر از رجال قدیمی و [وابسته به سیستم استعماری انگلیس] ممکن است مذاکره کنند و آن سه تن سید ضیاءالدین طباطبایی قوام السلطنه و ذکاءالملک فروغی بود... پدرم همیشه تحکم می‌کرد و دستور می‌داد، امّا آن شب اصرار او به فروغی به خواهش کشیده شد، وی وقتی که سرانجام فروغی را حاضر به قبول نخست وزیری کرد چنان خوشحال بود که گویی همه چیز را نجات داده است» (!) فروغی کابینه خود را در 5 شهریور1320 تشکیل داد.... اولین اقدام فروغی پس از اشغال پست نخست وزیری اقدام جهت استعفا و اخراج رضا شاه از ایران بود... وی پس از چهارده روز مذاکره با سفیر شوروی و وزیر مختار انگلیس بالاخره رضایت آنها را برای سلطنت محمدرضا پهلوی جلب کرد.. و بعد از کناره گیری از نخست وزیری به وزارت دربار منصوب شد. پس از مدتی به وزارت مختاری آمریکا برگزیده شد، اما قبل از حرکت به سوی محل مأموریت خود روز جمعه 6 آذر 1321 در تهران درگذشت. دفتر زندگی سیاسی این مرد سیاه است. وزیر مالیه دولتی بود که اولتیماتوم روس را که انگلیسیها هم از آن پشتیبانی می‌کردند، پذیرفت ولی مجلس نپذیرفت و مردم نیز خرید کالاهای روسی و انگلیسی را تحریم کردند. دولتی که فروغی وزیر مالیه‌اش بود به همراهی ناصرالملک قره گوزلو که فراماسون و هواخواه سیاست انگلیس بود ـ مجلس دوم را بست تا کار انگلیسها پیش رود. به تصریح یکی از نمایندگان در مجلس شورای ملی به تاریخ 29 و 30 شهریور سال 1305 شمسی میلیونها تومان خسارت ادعایی قرارداد استعماری 1919 م [1298 ش] را پذیرفت که به انگلیس بپردازد. در کابینه‌ای که پس از شهریور بیست به پشتیبانی انگلیسیها تشکیل داد نرخ دلار و لیره را به سود متفقین افزایش داد و با کاهش ارزش ریالی نرخ همه چیز در ایران بالا رفت و مردم ایران را به روز سیاه نشاند... درباره تاجگذاری رضا شاه گفته بود: «وقتی که اعلیحضرت تاج را بسر گذاردند من دیدم نوری از جمال مبارک تلؤلو کرد...» به این جا که رسید رضا شاه روگردانیده و به سخریه گفته: «نور تلؤلو کرد؟!!برو مردیکه!». وی از گردانندگان لژ بیداری ایران در تهران بود. این لژ در تهران با اجازه شرق اعظم فرانسه یعنی گراند اوریانت فرانسه
Grand orient de France))وشورای عالی فراماسونری فرانسه در شب سه شنبه نوزد هم ربیع الاول سال 1326 هجری قمری [1287 ه ش]در تهران بنیان نهاده شد و به دست محمد علی فروغی و عده‌ای دیگر از غرب زدگان مانند سید حسن تقی زاده اداره می‌شد. وی شاه کلید ارتباط با انگلیسیها و دولت‌های ایران به خصوص در زمان حکومت رضاخان و اوایل سلطنت محمدرضا پهلوی بود و در هر واقعه مهم سیاسی و فرهنگی نقش اساسی ایفا کرده است، تغییر سلطنت قاجار به پهلوی، استعمار فرهنگی تغییر لباس و مقدمات کشف حجاب، دفاع از منافع حیاتی اربابان انگلیسی و آمریکایی، کشتار فجیع مسجد گوهر شاد و انتقال سلطنت پدر به پسر همگی در زمان ریاست وزرایی او انجام گرفته است. (ر. ک: زندگی نامه رجال و مشاهیر ایران، حسن مرسلوند جلد 5 صفحه 97 تا 108 و فراماسونری در ایران، محمود کتیرایی صفحات 125 و 129 به بعد و ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، خاطرات ارتشبد فردوست جلد اول صفحات 95 به بعد و جلد دوم صفحات 35 به بعد)