رونوشت اطلاعیه شماره 596/311 س ـ ن 31/2/40
تاریخ سند: 31 اردیبهشت 1340
رونوشت اطلاعیه شماره 596/311 س ـ ن 31/2/40
متن سند:
اخیرا در تهران جمعیت آزادی ایران که به اصطلاح جناح تندرو جبهه ملی هستند تأسیس شده که در بین آنان افراد سابقه دار زیر شناخته شده اند.1ـ سیدمحمود طالقانی واعظ مسجد خیابان اسلامبول 2ـ مهندس مهدی بازرگان1 استاد دانشگاه 3ـ دکتر یداللّه سحابی2 استاد دانشگاه 4ـ مهندس منصور عطایی که زندانی بوده است 5ـ حسن نزیه3 قاضی دادگستری که در خیابان رامسر دفتر وکالت دارد.
6ـ رحیم عطایی اخیرا زندانی بوده است.
7ـ عباس سمیعی اخیرا زندانی بوده است.
8ـ سیدرضا یا سید صادق فیروزآبادی ساکن خیابان هدایت خیابان خیام کوچه درویش شماره 31 9ـ آیت الله زنجانی که بعد از 28 مرداد مدتها نهضت مقاومت را اداره می کرد.
عده فوق اکثرا مؤسس این جمعیت نیز می باشند و اعلامیه های پیوست را نیز توزیع نموده اند.
رونوشت برابر اصل است اصل در پرونده ج ـ 432 (جمعیت آزادی مردم ایران) مظفری پرونده سیدمحمود طالقانی ضمیمه گردد
توضیحات سند:
1ـ مهندس بازرگان، استاد دانشکده فنّی دانشگاه تهران، در ماههای اوّل خلع ید از شرکت نفت ایران و انگلیس، با دکتر محمّد مصدّق، همکاری کرد؛ سپس این همکاری را، به دلایلی قطع کرد و در ماههای آخر حکومت دکتر مصدّق، به پیشنهاد مهندس احمد زنگنه، رئیس وقت سازمان برنامه، با اشاره مصدّق، به سمت مدیر کلّی آب تهران منصوب شد و با سقوط حکومت مصدّق و روی کار آمدن کابینه کودتا، در استعفا نامه خود به تیمسار سرتیپ جهانبانی، معاون وقت وزارت کشور، نوشت: «به عرض می رساند : روز پنجشنبه 8 /11 /1332، این جانب را احضار و ابلاغ فرمودید که بنا به دستور جناب آقای نخست وزیر، لازم است در صورت تمایل به ادامه خدمت در سازمان لوله کشی آب تهران، از فعّالیتهای انتخاباتی و سیاسی ـ که احیانا علیه دولت تعبیر شد ـ خودداری نمایم و مقرّر فرمودید، تا روز شنبه، نظر قطعی را به استحضار آن جناب برسانم.این جانب، روز شنبه 10 /11 /1332، حضورا توضیح دادم و تصریح نمودم که در اداره و با وسایل اداری، مانند کارمند وظیفه شناس و با انضباطی، وظایف محوّله را از روی علاقه و کوشش تمام و بدون مخالفت با نظرات دولت متبوع، انجام خواهم داد؛ ولی در خارج اداره و در غیر ساعت اداری، حق آزادی را ـ تا حدودی که، قانون برای افراد کشور مقرّر و مجاز دانسته ـ برای خود محفوظ می شناسد.
آن جناب، تصمیم در این امر را، موکول به طرح موضوع، در هیئت وزیران فرمودید و روز یکشنبه 11 /11 /1332، تلفنی توصیه فرمودید که مقتضی اداری و مصلحت شخصی این جانب، در کناره گیری از مدیریّت کلّ سازمان لوله کشی آب تهران می باشد.
اینک، با توجّه به اینکه از ناحیه خود، ناتوانی یا عدم علاقه ای در ادامه خدمت بزرگ آب تهران ـ که موجب استعفا باشد ـ نمی بیند و طبق لایحه قانونی مصوب 21 /6 /1330، تغییر مدیر کلّ لوله کشی، با پیشنهاد شهردار تهران و موافقت وزارت کشور و تصویب هیئت وزیران صورت می گیرد، مع ذلک، نظر به اینکه عدم هماهنگی و همکاری مقامات عالیه با مسئولین ادارات و سازمانها، عملاً موجب رکود کار و زیان مردم می شود، بدین وسیله آمادگی خود را، برای کناره گیری از مدیریّت کلّ لوله کشی آب تهران، اعلام می دارد.
از این تاریخ که وظایف خود را تحویل آقای مهندس روحانی، معاون سازمان نموده است، از حضور در اداره خودداری می نماید.
در خاتمه، از حسن ظن و پشتیبانی جناب آقای نخست وزیر و آن جناب ـ که در مدّت پنج ماه و چند روز گذشته، نسبت به سازمان لوله کشی و شخص این جانب ابراز شده ـ موجب پیشرفت مطلوب کار می نماید.
با تقدیم احترامات، مهندس بازرگان.
» مهندس بازرگان، پس از کناره گیری از سازمان آب، به دانشگاه بازگشت و به کار تدریس پرداخت، ولی به علّت انتشار نامه ای که انعقاد قرارداد نفت را محکوم نمود ـ که مهندس بازرگان، یکی از امضاکنندگان آن نامه بود ـ از کار در دانشگاه نیز، برکنار شد.
حدود شش ماه از بیکاری مهندس بازرگان نمی گذشت که با اعلام فعّالیت نهضت مقاومت ملّی و انتشار خبر آن، طی بیانیّه ای در سال 1333، به دستور حسین علا بازداشت و پس از چند روز، رفع بازداشت شد.
مهندس بازرگان، از سال 1339، با جبهه ملّی دوم، شروع به همکاری کرد؛ ولی پس از چندی، با اختلافاتی که بین او و سران جبهه ملّی ایجاد شد، از همکاری با آن جبهه، خودداری کرد؛ تا اینکه در سال 1340، بار دیگر فعّالیت نهضت آزادی را اعلام نمود.
وی، در بهمن ماه 1341، به اتّفاق آقایان دکتر یداللّه سحابی، آیت الله سیّدمحمود طالقانی، مهندس عزّت اللّه سحابی، دکتر عبّاس شیبانی، احمد علی بابائی، ابوالفضل حکیمی و...
در زمان کابینه علم، بازداشت و پس از محاکمه به ده سال زندان محکوم شد.
در طول مدّت بازداشت و محاکمه و زندان ایشان، به تناوب، تلگرافها و بیانیه هائی از علما و مراجع تقلید، مبنی بر حمایت از دستگیرشدگان و اعتراض به رژیم شاه صادر شد.
در اسناد مربوط به تلگرافها و اعلامیّه های حضرت آیت الله میلانی، از جمله در سخنان حضرت امام خمینی در فروردین 1343 به مناسبت دستگیری ایشان آمده است: «از زندانی بودن آقای طالقانی و مهندس بازرگان افسرده نباشید.
تا این چیزها نباشد، کارها درست نمی شود.
تا زندان رفتنها نباشد، پیروزی به دست نمی آید.
هدف، بزرگتر از آزاد شدن عدّه ای، از زندان است.
هدف، اسلام است؛ طرد عمّال اسرائیل است؛ اتّحاد با کشورهای اسلامی است؛ و پس از اینکه محاکمه آقایان تمام شد.
امام خمینی (ره)، طی اعلامیّه ای فرمودند : «من خوف داشتم اگر در موضوع بیدادگری نسبت به حجّت الاسلام آقای طالقانی و جناب مهندس بازرگان و سایر دوستان، کلمه ای بنویسم، موجب تشدید امر آنها شود و ده سال زندان، به پانزده سال تبدیل گردد.
» مهندس بازرگان، پس از آزادی از زندان (بدون طی کردن مدّت محکومیّت)، فعّالیتهای خود را ادامه داد.
پس از عزیمت امام خمینی (ره) به پاریس، وی، به نمایندگی از رهبر انقلاب اسلامی، سفرهائی به خوزستان و فارس انجام داد.
سپس در پاریس، به ملاقات امام مشرّف شد و از اعضای اوّلیه شورای انقلاب، و بنا به پیشنهاد شورای انقلاب، اوّلین نخست وزیر جمهوری اسلامی شد و امام خمینی (ره) او را به این مسئولیّت منصوب کرد.
گرچه حضرت امام خمینی تأکید کرد که اعضای دولت از عناصر، غیرحزبی باشند، ولی مهندس بازرگان، وزیران خود را عموما از جبهه ملّی و نهضت آزادی انتخاب نمود و در طی 275 روز، نه تنها غیرانقلابی که بعضا به دلیل دیدگاههای خاص خود، با اهداف و مقاصد انقلاب همراهی ننمودند.
سرانجام به دلیل ملاقات با سیاستمداران امریکائی و اعتراض دانشجویان پیرو خط امام در تسخیر لانه جاسوسی آمریکا، مجبور به استعفا گردید.
بازرگان پس از استعفا، به کار سیاسی و سامان دادن نهضت آزادی پرداخت و همواره در برابر انقلاب و رهبری امام خمینی، به تبلیغ ملّی گرائی و تکیه بر نگرشهای غربی می پرداخت.
وی، در 30ام دیماه 1373، درگذشت.
(احمد سمیعی، سی و هفت سال، چاپ شباویز، صص 190 تا 195 به نقل از مدافعات مهندس بازرگان در دادگاه تجدیدنظر غیر صالح نظامی، صص 146 تا 150 و خط سازش، مجتبی سلطانی، جلد 1، سازمان تبلیغات اسلامی) 2ـ دکتر یداللّه سحابی، در سال 1284 ه .
ش.
، به دنیا آمد.
پس از طی دوران مقدّماتی آموزش و ورود به دانشگاه، در رشته علوم طبیعی، فارغ التّحصیل شد و به تدریس در برخی از دبیرستانهای تهران مشغول گردید.
یداللّه سحابی، در سال 1311، برای ادامه تحصیل، به خارج از کشور رفت و در رشته زمین شناسی، تا اخذ درجه دکترا، ادامه تحصیل داد.
دکتر سحابی، اوّلین اعلامیّه سیاسی خود را، پس از سقوط دولت دکتر مصدّق، در سال 1332 منتشر کرد و پس از آن، «در نهضت مقاومت ملّی»، فعّالیتهای سیاسی خود را دنبال کرد.
وی، پس از غیرقانونی اعلام شدن نهضت آزادی ایران، به همراه یارانش، به زندان افتاد.
دکتر سحابی، نماینده تهران در اوّلین دوره مجلس شورای اسلامی بود.
3ـ حسن نزیه، فرزند محمّدعلی، در سال 1300، در تبریز متولّد شد.
تحصیلات، خود را، تا لیسانس حقوق ادامه داد.
وی، در طول خدمت خود، رئیس بازرسی وزارت سازمان بیمه های اجتماعی، بازرسی هیئت مدیره سازمان بیمه های اجتماعی و رئیس اداره حقوقی آن و ...
شد.
طبق سند بیوگرافیک ساواک، نامبرده از طرفداران آقای دکتر مصدّق بوده و در تاریخ 16 /8 /1332، طبق ماده پنجم فرمانداری نظامی بازداشت و منزلش مورد بازرسی واقع شده و هیچگونه مدرک مضرّه ای به دست نیاورده اند و متهم مذکور، به علّت ابتلا به بیماری سل ریوی، ضمن سپردن تعّهد کتبی، مبنی بر خارج نشدن از حوزه قضائی تهران، آزاد گردیده است.
مشارالیه، پس از تجدید فعّالیت جبهه ملّی، با سمت عضو شورای مرکزی جبهه، شدیدا فعّالیت می کرد و از امضاکنندگان اعلامیّه شورا و اعلام جرم علیه انتخابات دوره بیستم مجلس شورای ملّی بوده است.
مشارالیه، در تاریخ 29 /4 /40، با قرار بازپرس نظامی، به اتّهام اقدام علیه مصالح مملکت، بازداشت شد و تحت پیگرد قرار گرفت.
نامبرده، پس از تجدید فعّالیت تشکیلات جبهه به اتفاق برخی از هواداران آن جبهه از جمله مهندس مهدی بازرگان، مبادرت به تاسیس جمعیّت نهضت آزادی ایران نمود.
در ماههای آخر عمر رژیم پهلوی و اوجگیری انقلاب اسلامی وی با دکتر علی امینی دیدار کرد که متعاقب آن، جبهه ملّی، تصدی نخست وزیری را به ایشان پیشنهاد کرد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دولت موقّت بازرگان، وی، اوّلین رئیس شرکت ملّی نفت ایران بود.
او را، حزب جمهوری خلق مسلمانان، برای مجلس خبرگان کاندید کرد امّا نامزدی خود را پس گرفت.
با اشغال لانه جاسوسی امریکا و انتشار اسناد مربوط وی ـ که نشانگر وابستگی او به بیگانگان بود ـ به امریکا پناهنده شد.