موضوع: مذاکرات جلسه علنى مجلس سنا
تاریخ سند: 26 فروردین 1344
موضوع: مذاکرات جلسه علنى مجلس سنا
متن سند:
شماره: 181 /322 تاریخ: 26 /1 /44 13440126موضوع: مذاکرات جلسه علنى مجلس سنا
مجلس سنا روز چهارشنبه 25 /1 /44 جلسه علنى داشت و در این جلسه سناتورها از حادثه کاخ مرمر شدیدا اظهار تأسف کردند و در این زمینه مطالبى از طرف آقاى هویدا نخست‌وزیر به استحضار نمایندگان رسید. این جلسه که ریاست آن با آقاى مهندس شریف‌امامى1 بود از ساعت ده و پانزده دقیقه آغاز شد و در ابتداى آن رئیس مجلس سنا چنین اظهار داشت:
در موضوع حادثه غیر منتظره و سهمگین بیست و یکم فروردینماه کاخ مرمر که الحمدالله بخیر گذشت عده کثیرى از نمایندگان محترم مجلس سنا می‌خواستند امروز قبل از دستور احساسات پرشور و واقعى و مکنونات هیجان انگیز قلبى و درونى خود را ظاهر سازند ولى چون در یک جلسه بلکه چند جلسه پى در پى نوبت بهمه نمی‌رسد از این جهت مصلحت و مقتضى دانستند که من از طرف سناتورهاى محترم و بنمایندگى عموم آنان چند کلمه که مبین احساسات همگان و از دل و زبان ایشان باشد به عرض برسانم (سناتورها گفتند صحیح است) واقعاً بر هر فردى از افراد ملت لازم و واجب است که در مقابل عظمت و قدرت و رحمت بى‌منتهاى خداوند بزرگ و پروردگار رحیم که در این حادثه غیر قابل تصور باز قدرت عظیم و شگفت‌آور خود را ظاهر ساخت و ملت ایران را در حقیقت غرق رحمت و مکرمت و بزرگى و قدرت لایزال خود قرارداد با نهایت خضوع سر تعظیم و تکریم فرود آورد و سجده شکر بى‌اندازه و قیاس بدرگاه اعلایش ایثار کند (سناتورها گفتند صحیح است) ستایش بدرگاه او سزا است که باراده توانا و خارق‌العاده و معجزآساى خود نخواست کاخ سعادت و استقلال و امنیت و آسایش ملتى را که بیش از دو هزار و پانصد سال است با سربلندى و سرافرازى به حیات ملى و با شرافت خود ادامه می‌دهد در هم بشکند و این ملت نجیب و شریف را با سرنوشتى شوم و غیرمعلوم که حتى تعبیرى براى آن در قاموس فکر و خیال پیدا نمی‌شود و تصویر نتایج وحشتناک آن دلها و تنها را بسختى و شدت می‌لرزاند مواجه و دچار بدبختى و سیه‌روزى و اشگ و خون سازد.
ما اگر صحنه این حادثه چند ثانیه‌اى را درست در جلوى چشم مجسم سازیم به رموز و اسرار قدرت و عظمت خداوند کریم و اثر نیت پاک و با صفاى شاهنشاه با ایمان و دعاى قلبى ملت ایران بهتر پى مى‌بریم و میبینیم که رفع این خطر عظیم به علت توجه و عنایت پروردگار توانا و باطن مصفاى شاه و رحمت خدا به بیست و دو میلیون جمعیت زن و مرد ایران بوده است و بدون تردید دعاى خیر مردم حافظ جان شاه فداکار و دلسوز آنها شده است چه خدا نخواست این ملت شریف و این جمعیت کثیر که با کمال آرامش و امید در راه سعادت خود گام برمی‌دارد دچار سقوط و متلاشى گردد و از نعمتها و برکاتى که براى آنها مهیا و آماده شده محروم و بى‌نصیب بماند. اینک با عرض هزاران بار شکر و سپاس مجدد ازاین همه موهبت الهى از خداوند مسئلت می‌نماید که وجود شهریار محبوب ما را از گزند حوادث مصون و محفوظ بدارد و بمعظم‌له توفیق دهد تا اصول انقلاب ما را به نتیجه و ثمر برساند.
مطلبى که بر واقع بینان و علاقمندان پوشیده نیست اینست که چون اصول انقلاب ما با مراقبت و توجهات مداوم و دقیق شاهنشاه پیش می‌رود و بتدریج بهدف اصلى که اعتلاء کشور و ارتقاء ملت بمقامى بالاتر است نزدیک می‌شود و هر روز تحولات و پیشرفتهاى ما در امور اجتماعى و اقتصادى و فرهنگى محسوستر میکردهاند حس حسادت بداندیشان و کوته‌بینان که عده‌اى انگشت شمار بیش نیستند بیشتر تحریک میکردهاند و می‌خواهند بهر وسیله شده مانع و عایقى در راه سعادت ملت ایران ایجاد نمایند و چرخ این تحول عظیم را که در مسیر طبیعى افتاده با اعمال شیطانى و غیرانسانى خود از حرکت باز دارند غافل از این که مردم حقیقى و قاطبه ملت ایران راه خوشبختى و بهبود زندگى خود را تشخیص داده و با اطمینان کامل و ایمان راسخ خطى را که شاهنشاه براى نیل بهدف‌هاى عالى و آرمانهاى ملى ترسیم فرموده‌اند سریعتر و قاطعتر تعقیب می‌نمایند زیرا گذشته از تحولات داخلى بخوبى می‌دانند موقعیت ممتاز بین‌المللى که در نتیجه واقع بینى و دوراندیشى شاهنشاه مدبر و خردمند و فداکار ما به دست آمده در کمتر دوره‌اى از ادوار تاریخ ایران سابقه و نظیر داشته و دول معظم جهان این اندازه احترام و امتیاز و ارزش که موجب بالا رفتن شخصیت بین‌المللى ما شده براى کشور ایران قائل بوده‌اند به همین جهت است که باید علاوه کنم که حادثه سهمگین اخیر ملت ایران را بیدار ساخته و براى مقابله با دشمنان آب و خاک مهیاتر و آماده‌تر نموده است و با قاطعیت و عزمى راسختر از این پس راه خود را تعقیب می‌نمایند (سناتورها گفتند صحیح است ـ احسنت).
پس از پایان سخنان مهندس شریف امامى گزارش هیئت نظارت درباره انتخاب اعضاى کمیسیونهاى دوازده‌گانه سنا خوانده شده و بعد آقاى هویدا نخست‌وزیر1 پشت تریبون قرار گرفتند و اظهار داشتند همان طوری که مقام ریاست مجلس سنا در ابتداى جلسه امروز یادآورى فرمودند روز شنبه گذشته حادثه ناگوارى رخ داد که خوشبختانه با عنایت خاص پروردگار که آن را باید اجابت دعاى تمام مردم ایران دانست از ذات مبارک شاهنشاه رفع خطر و بلیه گردید. در این باره آقایان سناتورهاى محترم قطعا با قاطبه مردم ایران و هیئت دولت در شکرگزارى از درگاه ایزد متعال که جان گرامى شاهنشاه ما را از هر گزندى محفوظ و مصون نگاهمی‌دارد همصدا هستند.
اینجانب امیدوارم که در پناه حمایت خاص باریتعالى وجود مقدسشان سالیان دراز در مقام سلطنت رهبرى کلیه خدمتگزاران و وطن پرستان را در راه ترقى و اعتلاء وطن بعهده داشته باشند و خدمتگزاران را در راه اجراى اوامر ایشان که در راه خیر و صلاح جامعه ایران صادر می‌شود موفق خواهند ساخت.پس از پایان سخنان آقاى هویدا نخست‌وزیر براى انتخاب دو نفر نامزد در شورایعالى نفت راى گرفتند و خزیمه علم و تجدد بار دیگر بسمت ناظران مجلس سنا در شورایعالى نفت برگزیده شدند.
آنگاه لایحه مربوط به موافقتنامه دولت شاهنشاهى ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروى سوسیالیستى در مورد همکارى اقتصادى و فنى مطرح گردید.
پیرامون این لایحه نبیل سمیعى ـ دکتر رعدى ـ پروفسور اعلم و سپهبد جهانبانى سخن گفتند و مسعودى مخبر کمیسیون خارجه و میرفندرسکى معاون پارلمانى وزارت امورخارجه لایحه را تشریح کردند.
پس از آن به لایحه با ورقه راى گرفتند و با 43 راى موافق از 45 نفر عده حاضر بتصویب رسید و بدولت ابلاغ گردید. در ساعت 1200 جلسه علنى مجلس سنا پایان یافت.
توضیحات سند:
1 - جعفر شریف‌امامى، فرزند حاج محمدحسین نظام‌الاسلام، در 27 خرداد 1291 ش در تهران متولد شد. پدر او، از روحانیون تهران در دوران متأخر قاجاریه بود که از ناصرالدین شاه لقب «معتمدالشریعه» و از مظفرالدینشاه لقب «نظام الاسلام» دریافت داشت. جعفر شریف‌امامى تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رسانید و براى ادامه تحصیل به سوئد و آلمان رفت و در این کشور آخرین مدرک تحصیلى خود را در رشته برق کسب نمود. او در ایران، در راه‌آهن دولتى شاغل بود و به معاونت این سازمان رسید. در سال 1324 به مدیرعاملى بنگاه آبیارى رسید. در تیر و اسفند 1329 در دولت رزم‌آرا به وزارت راه رسید، جعفر شریف‌امامى در دولت سپهبد فضل‌اللّه زاهدى مدیریت عامل سازمان برنامه را به دست گرفت و در سال 1333 به سناتورى تهران انتخاب شد. شریف‌امامى در دولت دکتر منوچهر اقبال وزیر صنایع و معادن شد و در شهریور 1339به نخست‌وزیرى رسید. دولت مستعجل شریف‌امامى ثمره یک دوره تنشهاى جدّى در روابط ایران و آمریکا بود. تشدید فعالیت جناحهاى وابسته به «حزب دمکرات» آمریکا در ایران به اعتصاب معلمین و شهادت دکتر ابوالحسن خانعلى و سرانجام سقوط دولت شریف امامى، در اردیبهشت 1340 انجامید. او در سال 1342 مقام شامخ ریاست مجلس سنا را به دست گرفت و تا آستانه انقلاب اسلامى ایران، به مدت 15 سال، در این سمت بود.جعفر شریف‌امامى در مرداد 1346 به ریاست مجلس مؤسسان سوم رسید که وظیفه داشت نیابت سلطنت فرح پهلوى را تسجیل کند. با آغاز امواج انقلاب اسلامى ایران، محمدرضا پهلوى در یکى از واپسین تلاشهاى خود به فراماسونرى و استاد اعظم آن، جعفر شریف‌امامى متوسل شد و وى را در نقش دیرینش، به عنوان محور تفاهم و «آشتى» سیاستهاى بیگانه مؤثر در ایران به صدارت رسانید. باید افزود که برخلاف تصور شاه، هر چند شریف‌امامى طى دوران «شیخوخیت» خود، به عنوان سمبل «آشتى» و «تفاهم» کانونهاى قدرت بیگانه وجهه‌اى اندوخته بود و لذا مى‌توانست نمادى از «آشتى بین‌المللى» به شمار رود، ولى او هیچ گاه نتوانست در سطح مردم به عنوان یک چهره «وجیه الملّه» مطرح شود. جعفر شریف‌امامى در تاریخ 14 /8 /1357 از صدارت استعفا داد و جاى خود را به دولت نظامى ارتشبد غلامرضا ازهارى سپرد.
از کتاب ظهور و سقوط سلطنت پهلوى، مؤسسه مطالعات و ژوهشهاى سیاسى، جلد دوم، ص 399 تا 422
2 - پرونده ادارى امیرعباس هویدا با مدرک تحصیلى او آغاز مى‌شود. دانشنامه علوم سیاسى از دانشگاه آزاد بروکسل مورخ 28 ژوئیه 1941، وى در سن 24 سالگى در شهریورماه 1322 به استخدام وزارت امورخارجه درآمد. هویدا در مهرماه 1323 در وزارت خارجه به عنوان عضو اداره اطلاعات به کار پرداخت و از 12 بهمن 1323 به اداره سوم سیاسى منتقل شد. در اول مردادماه 1324 به عنوان وابسته سفارت ایران در پاریس عازم فرانسه شد و در اول آبان 1325 کارمند اداره حفاظت منافع ایران در آلمان نیز گردید.
امیر عباس هویدا در 1 /1 /28 با سمت کنسولیار به سرکنسولگرى ایران در اشتوتکارت منصوب شد. در اسفند 1329، در دولت حسین علاء، عبداللّه انتظام وزیر امورخارجه شد و امیرعباس هویدا به عنوان منشى مخصوص وزیر به کار پرداخت. با تغییر کابینه، باقر کاظمى، وزیر خارجه دولت مصدق، امیرعباس هویدا را به معاونت اداره سوم سیاسى منصوب کرد. ولى هویدا در تهران ماندگار نشد و مدت کوتاهى بعد، در 29 /7 /1329 به دعوت کمیساریاى عالى پناهندگان سازمان ملل به این کمیساریا مأمور شد. بدینسان، امیرعباس هویدا به مدت 5 سال در تشکیلات سازمان ملل در ژنو به کار پرداخت. در اسفند 1335، رجبعلى منصور که در این زمان سفارت ایران در ترکیه را به عهده داشت، از علیقلى اردلان، وزیرخارجه وقت، درخواست کرد که امیرعباس هویدا را با عنوان «رایزن» به آنکارا منتقل کند. و وزارت خارجه در تاریخ 13 /12 /1335 با ارتقاء هویدا به مقام رایزنى سفارت موافقت کرد. در اواخر سال 1336، عبداللّه انتظام در رأس «شرکت ملى نفت ایران» قرار گرفت و وى پس از تصویب شاه تقاضاى مأموریت هویدا به شرکت نفت را نمود. هویدا تا زمانى که در دولت حسنعلى منصور به وزارت دارائى رسید، به عنوان کادر مأمور وزارت امورخارجه در شرکت نفت اشغال داشت.
دومین مرحله زندگى امیرعباس هویدا دوران فعالیت 6 ساله او (1337-1342)رادرشرکت‌نفت در بر مى‌گیرد. در این زمان، هویدا عضو هیئت مدیره شرکت ملى نفت، یکى از همکاران پنهان ساواک بختیار بود. مدتى پس از استخدام هویدا در ساواک، در اواخر سال 1338، شاهد انتشار نشریه‌اى به نام کاوش توسط او هستیم.دردولت حسنعلى منصور هویدا وزیر دارائى‌شد.وى‌در7 /11 /1343 به نخست‌وزیرى رسید و در تاریخ15 /5 /1356 از نخست وزیرى برکنار شد و در منصب محترمانه وزارت دربار قرار گرفت. با اوجگیرى امواج انقلاب، محمدرضا پهلوى مذبوحانه امتیازات بیشتر و بیشترى داد و از جمله در 17 آبان 1357 دستور بازداشت هویدا را، به همراه بلند پایگانى چون ارتشبد نعمت‌اللّه نصیرى رئیس ساواک، صادر نمود. با پیروزى انقلاب اسلامى، امیر عباس هویدا در دادگاه انقلاب به طور علنى محاکمه شد و در 18 فروردین 1358 اعدام شد.
ظهور و سقوط سلطنت پهلوى، مؤسسه مطالعات و پژوهشهاى سیاسى، جلد دوم، ص 367 تا 397