بازجویی از آقای نیکخواه تاریخ 3/2/44
تاریخ سند: 3 اردیبهشت 1344
بازجویی از آقای نیکخواه تاریخ 3/2/44
متن سند:
س ـ هویت کامل خود را بیان کنید ج ـ پرویز، فرزند حسن، نیکخواه، شناسنامه 302، صادره از تهران، متولد سال 1318، ساکن تهران، خیابان ژاله، خیابان حریرچیان، کاشی شماره 20، مجرد، دبیر دانشکده صنعتی، لیسانسیه فیزیک، مسلمان، تبعه ایران س ـ در چه تاریخی برای تحصیل به انگلستان رفته و چه مدت در انگلستان تحصیل کرده و در کدام یک از دانشگاههای انگلستان مشغول تحصیل بودید.هزینه تحصیل شما از چه محلی تأمین می شده است؟ ج ـ در تاریخ دسامبر 1957 عازم انگلستان شدم و مدت پنج سال و شش ماه در آنجا به تحصیل مشغول بودم.
ابتدا در شبانه روزی در Herne Bay (هرن بی)، سپس در West Minster College of com (کالج وستمینستر) در لندن.
بعدا عازم منچستر شدم و در دانشکده تکنولوژی دانشگاه منچستر به مطالعه فیزیک پرداختم، پس از اتمام دوره فیزیک به لندن رفتم و در امپریال کالج برای اخذ درجه بالاتر در رشته فیزیک به مطالعه پرداختم.
این قسمت ناتمام ماند.
هزینه تحصیلی از طرف خانواده ام تأمین می شده است.
س ـ موقعی که در ایران تحصیل می کردم فعالیت حزبی و سیاسی داشته اید یا خیر.
در صورت اول...
.
و موقعیت خود را...
تشریح نمایید ؟ ج ـ خیر س ـ در هنگامی که در انگلستان تحصیل می کردید فعالیت خود را تشریح کرده و میزان و حدود موقعیت خود را دقیقا بنویسید؟ ج ـ فعالیت بنده در انگلستان در داخل سازمان دانشجویی لندن شروع شد.
موقعی که به منچستر رفتم انجمن دانشجویان ایرانی در کالج تکنولوژی تأسیس شد و من مدت سه سال عضو هیأت رئیسه انجمن بودم (منشی، نماینده انجمن در فدراسیون انجمنهای دانشجویی در بریتانیا) در هیأت مدیره فدراسیون انجمنهای دانشجویان ایرانی عضویت پیدا کردم.
سپس به سمت نماینده فدراسیون در کنگره های دانشجویی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در خارجه انتخاب شدم.
در هیأت مدیره فدراسیون شغل منشی گری داشتم و در سال قبل از مراجعت به ایران به سمت رئیس انجمن دانشجویان ایرانی مقیم انگلستان انتخاب شدم.
س ـ نشریات و روزنامه هایی که از طریق شما چاپ و منتشر می شده است نام ببرید؟ و توضیح دهید.
نشریات مذکور برای چه افراد فرستاده می شده است؟ ج ـ در انگلستان نشریه پاد ارگان فدراسیون انجمنهای دانشجویی ایرانی چاپ می شده است و برای تمام اعضای فدراسیون و سایر انجمنهای دانشجویی در کشورهای دیگر اروپایی و آمریکا فرستاده می شده.
به علاوه در مورد مسایل روز نیز اعلامیه های (تا جایی که مربوط به سازمان دانشجویان بوده است) چاپ می شده است و به همه دانشجویان فرستاده می شده.
س ـ نحوه فعالیت و نوع اقداماتی را که به هنگام تحصیل در انگلستان در زمینه انجمنهای دانشجویی ایران با توجه به حدود مسئولیت خود انجام داده اید تشریح کنید؟ ج ـ فعالیتهای ما در زمینه های اجتماعی و درسی دور می زد.
در زمینه های اجتماعی فعالیت برای تمدید پاسپورت دانشجویان ایرانی در...
.
.
، اعتراض به کشتار دانشجویان دانشگاه تهران، برای آزادی انتخابات و...
نظیر آن بود.
در زمینه های درسی و صرفا دانشجویی برای گردهم آوردن دانشجویان، آشنا نگهداشتن آنها به فرهنگ و روحیات ملی ایران، بالا بردن سواد اجتماعی و معلومات عمومی آنها، وادار کردن آنها به مطالعه، ترتیب گردشهای دسته جمعی و گروههای ورزشی، فعالیت می کرده ایم من به عنوان عضو فعال این انجمن ها همیشه در اتخاذ تصمیم ها شرکت می کرده ام.
س - علاوه بر فعالیت فرهنگی که احصاء کردید شما فعالیتی نیز درباره اعتقادات و اعتراض به مسائلی که در زمینه کارهای درسی شما...
است انجام داده اید لازم است این قسمت از سئوال را که مربوط به فعالیتهای غیرفرهنگی شماست به طور مفصل پاسخ دهید؟ ج ـ 1ـ عدم تمدید گذرنامه دانشجویان ایرانی در آمریکا.
برای این کار هیأت دبیران فدراسیون در داخل سفارت و جلوی سفارت دست به تظاهرات زد.
در داخل سفارت اعتصاب نشسته ترتیب داد.
که سرانجام به وسیله دخالت پلیس انگلستان خاتمه یافت.
2ـ ترتیب میتینگ و دمونستراسیون در (هاید پارک مرکز) به مناسبت همدردی با دانشجویان ایرانی در ایران برای انجام انتخابات 3ـ میتینگ اعتراضیه علیه دخالت پلیس ایران در دانشگاه تهران 4ـ میتینگ شب عید (سه سال قبل) در داخل سفارت ایران س ـ پس از اتمام تحصیلات در انگلستان و مراجعت به ایران روابط شما با فدراسیون انجمن دانشجویی ایرانی حفظ شده است یا خیر و چنانچه این ارتباط برقرار است بیان کنید آیا شما باز هم مسئول و رئیس و بقول خود منشی این انجمن هستید؟ ج ـ پس از مراجعت به ایران و موفق نشدن به بازگشت به انگلستان، بنده از سمت ریاست انجمن دانشجویان ایرانی استعفا کردم و در ایران ماندم.
در نتیجه رابطه ام با فدراسیون کاملاً قطع شد.
س ـ آیا رابطه شما از لحاظ مسئولیت ریاست انجمن قطع شده است یا اینکه از طریق مکاتبه و اعلام نظر خود و استعلام از وضعیت دانشجویان ایرانی در انگلیس ادامه دارد؟ ج ـ رابطه من با فدراسیون از هر لحاظ قطع شده است هم از لحاظ مسئولیت یا تبادل نظر.
س ـ هنگام اقامت در انگلستان در زمینه فعالیت انجمن دانشجویان ایرانی به کدامیک از کشورها مسافرت نمودید و هدف از این مسافرت ها چه بوده است.
ج ـ پاریس (برای شرکت در کنگره کنفدراسیون، نماینده فدراسیون) لوزان (برای شرکت در کنگره کنفدراسیون، به عنوان نماینده فدراسیون) آلمان برای شرکت در کنگره مشورتی دوسلدورف (کنگره مقدماتی کنگره لندن، به عنوان نماینده فدراسیون) س - پس از مراجعت به ایران به جانشین شما چه کسی انتخاب شده است.
ج ـ پس از مراجعت به ایران ظاهرا آقای جداری به سمت رئیس انجمن انتخاب شده است.
س ـ مشخصات آقای جداری را در صورتی که می دانید بنویسید؟ ج ـ تا جایی که بنده مطلع هستم آقای جداری یکی از دانشجویان ایرانی عضو دانشگاه لندن است و به در رشته علوم اجتماعی مطالعه می کند.
س ـ پس از مراجعت به ایران فعالیتهای خود را در زمینه مسائل سیاسی توضیح نمائید؟ ج ـ پس از مراجعت به ایران فعالیتهای سیاسی بنده در ایران جنبه تحقیقی کامل و مطالعاتی داشته است.
س ـ لطفا به صراحت اعلام دارید منظور از فعالیت سیاسی «که جنبه تحقیقی و مطالعاتی داشته است» چه می باشد آیا نتیجه تحقیق و مطالعات خود را برای دیگران نیز بازگو کرده و امروز دیگری را در مسیر این نوع فعالیت قرار می داده اید؟ ج ـ فعالیت سیاسی ای که جنبه تحقیق دارد، فعالیت برای بدست آوردن دانش سیاسی، اجتماعی، اقتصادی از طریق کتب موجود می باشد.
این فعالیت علی الاصول جنبه فردی داشته است.
معهذا با دوستان، آشنایان بی آنکه تمامی نظریاتم را به آنها بگویم تبادل نظر می کرده ام، در واقع با هرکس که آدم صالحی در این زمینه به نظر می رسید با دوستی در خارج به طور اخص تبادل نظر صریح می کرده ام.
س ـ ممکن است نام دوستان خود را که طالب این نوع تحقیقات و فعالیت هستند بنویسید بخصوص دوستی را که در خارج از ایران می باشد؟ ج ـ با این دوست من از طریق انجمن دانشجویان آسیایی و آفریقایی آشنا شدم و مقارن آمدن من به ایران بود.
چون نظریات او را مشابه نظریات خود دیدم قرار گذاشتیم که موقعی که من به ایران می روم از وضع ایران و برداشت خود از جامعه ایران برای او بنویسم.
در ایران با غالب دانشجویانی که از خارج بازگشته اند، از قبیل آقایان مهندس عقیقی، منصوری، شیروانلو و عده ای از روشنفکران که شبها در کافه تهران پالاس جمع می شوند به طور عمومی درباره همه مسایل منجمله مسایل سیاسی بحث می کرده ایم.
س ـ اجتماع افراد روشنفکر در شبها در کافه تهران پالاس می باشد یا محلهای دیگری نیز برای تبادل نظریات وجود دارد؟ و بیان کنید برای اجتماع در این آن که قبلاً دستوری صادر شده یا بدون دستور و مقرراتی این اجتماع برگزار می شود به هر حال نحوه تشکیل این اجتماع و مواردی که به عنوان موضوع از طریق مجتمعین عنوان می شود و طرز اداره جلسات و تصویب و یا تکذیب موارد مطروحه و سایر مسایل و موضوعاتی را که مورد نظر...
می باشد به طور مفصل و مشروح بنویسید.
ج ـ در مورد اجتماع همه افراد روشنفکر بنده اطلاعی ندارم، چون ما چند نفر روشنفکر بیشتر سر و کار ندارم که اینک شبها در تهران پالاس جمع میشویم و به تبادل نظر می پردازیم.
بدیهی است هر محلی می تواند محل تبادل نظر باشد.
اعم از کافه، خیابان و محل کار.
در مورد گردهم آیی ما در تهران پالاس در حقیقت از روی ناچاری است.
بعد از پایان کار، به علت بیکاری آنجا جمع می شویم و هرکس هر موقع بیکار شد به آنجا می آید و بعضی از دیگران را آنجا ملاقات می کند.
شخص می تواند مطمئن باشد که لااقل یک نفر آشنا را در آنجا ملاقات خواهد کرد...
...
فقط گردهم آیی است و بدیهی درباره هر مسأله ای شعر، هنر، فلسفه، علم، زندگی خصوصی، امکانات علمی از نظر غنی شدن ایران به طور کلی کتابی که خوانده شده، ترجمه شده، مقدمه ای که در روزنامه ای نوشته شده، حوادث جهانی، صحبت می شود و در واقع تبادل نظری در همه این زمینه ها می شود.
در انگلستان، درباره دوگل، سیاست و شخصیت او، درباره...
خبرها در ویتنام، درباره گلوواتر، درباره وضع آمریکا، چکار می کند و غیرو.
درباره ایران، قبل از هر چیز مسأله نظام وظیفه، بعد، قرارداد نفت، نوع برنامه هایی که می تواند اجرا گردد، مسایل فنی مربوط به این پروژه ها و غیرو.
س ـ در بازرسی بدنی از شما مدارکی کشف شده است توضیح دهید این مدارک چه بوده است.
ج ـ 1ـ نامه تایپ شده در مورد بررسی اوضاع ایران 2ـ نامه خطی رونویس نامه تایپ شده 3ـ نامه خطی در پیرامون نامه تایپ شده 4ـ نامه خصوصی از دکتر حمید نیکوکاری 5ـ کارت تبریک و غیره س ـ توضیح دهید این پنج متر «4 متر صحیح است» نامه برای چه کسی نوشته شده است.
موضوع آن ها چه بوده است.
ج ـ نامه تایپ شده در مورد بررسی جامعه ایران از نظر سیاسی، اجتماعی، ترکیب طبقاتی و رشد طبقات در ایران، نقش نیروهای خارجی، دخالت سیاستهای خارجی در ایران، چگونگی بدست آوردن استقلال کامل ایران در این مرحله تاریخی بحث می کند.
این نامه در اثر بررسیهای کلی که بنده بعد از بازگشت به ایران انجام دادم و بر اساس عقاید فلسفی و سیاسی خود من نوشته شد.
هدف از نوشتن این نامه تهیه مقدمات تنظیم شده ای برای مطالعه عمیق تر درباره مسایل اقتصادی، اجتماعی، سیاسی ایران بوده است.
نسخه یا نسخی از این برای هیأت ایرانی به خارج فرستاده شده.
نامه خطی ای که در پیرامون این نامه تایپ شده تحریر گشته حاوی نظریات بنده در مورد وقایع سیاسی اخیر در ایران و همچنین اصلاح بعضی نکات نادرست در نامه تایپ شده است و در واقع قدمی برای عمیق تر کردن آن نظریات سیاسی است.
این نامه نیز برای آن دوستی که در خارج است و بنده از طریق انجمن دانشجویان آسیایی ـ آفریقایی ـ با او آشنا شده ام قرار بوده است که فرستاده شود.
نامه خصوصی از جانب یکی از دوستان قدیمی بنده است که سال پیش از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شد و در قبل از عید در مشهد مطب باز کرده است و اکنون بکار طبابت می پردازد.
هدف او از نوشتن این نامه جویا شدن درباره انتشار کتبی است که از شرکت...
«مک گروهیل» است و کتب علوم به زبان ساده است.
دو تا از این کتابها را همسر ایشان که نامه شوهرش را برای من آورد، ترجمه کرده است.
س ـ نام و مشخصات دقیق افرادی که نامه به آنها ارسال شده و به طور کلی عقاید و نظریات سیاسی خود را برای آنان می فرستاده اید بنویسید؟ ج ـ من فقط با یک نفر در خارج مکاتبه می کرده ام و همان طور که شرح داده ام، مقارن آمدن من به ایران در کنگره انجمن آسیایی ـ آفریقایی با او آشنا شدم و او بهتر دانست که من نام او را ندانم، چون به ایران می آمدم.
منهم در این مورد اصراری نکردم و به سخن دوست آفریقایی که او را به من معرفی کرده بود اعتماد کردم.
س ـ شما که یک فرد تحصیل کرده هستید و از پنج سال قبل در انجمنها و مجامع سیاسی شرکت داشته اید و خودتان رئیس یا منشی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی بوده اید چگونه با فردی که او را نشناخته و مشخصات او را نمی دانید مکاتبه می کنید این پاسخ شما ابدا صحیح نیست و شما از بیان حقیقت خودداری می کنید لازم است با توجه به سئوال مشخصات دقیق دوست مورد نظر را بیان کنید.
ج ـ این باین علت بود که من به ایران می آمدم و آن دوست ایرانی ترجیح داد تا موقعی که من در ایران هستم هویت مشخص او را ندانم تا برگردم، و چون من نتوانستم بگردم روابط با[ناخوانا] کرده اید آیا به کشور شوروی و سایر ممالک اروپای شرقی مسافرت نموده اید یا خیر...
...
این مسافرت ها چه بوده است.
آیا به همراه چه کسی مسافرت نموده اید و چه مدت و در کجاها متوقف بودید و با چه افرادی ملاقات و مذاکره داشتید؟ پاسخ این سؤالات را به طور کامل شرح بدهید.
ج ـ بنا به دعوت I.
U.
S ای.
یو.
اس از کنفدراسیون بین المللی دانشجویان ایران (اتحادیه بین المللی دانشجویان) هیأت مدیره کنفدراسیون تصمیم گرفت که دو نفر به عنوان نماینده به جلسه عمومی دانشجویی که در مسکو برگزار می شد بفرستد.
(دکتر منوچهر ثابتیان، دکتر عنایت، محسن رضوانی).
بنده و آقای محامدی به سمت نمایندگان فدراسیون در این جلسه عمومی دانشجویی شرکت کردیم.
دیر به جلسه عمومی رسیدیم و بنابراین فقط متن ناظر داده شده.
گزارش کار را به سمع هیأت مدیره فدراسیون انگلستان در آن زمان رساندیم که چاپ شد.
کار ما منحصرا شرکت در جلسه عمومی دانشجویی بود و درباره شرایط عضویت کنفدراسیون در اتحادیه بین المللی دانشجویان و همچنین شرکت در کنگره های آن سازمان به عنوان ناظر تا قبل از عضویت کامل با رؤسای (اتحادیه بین المللی دانشجویان) به طور اخص با پلیکان صحبت کردم.
س ـ تاریخ این مسافرت را دقیقا بنویسید.
در ضمن بیان کنید ویزا از چه طریقی برای این مسافرت بدست آوردید آید در گذرنامه شما این مسافرت مندرج است؟ در مسکو کجا زندگی کردید و با چه اشخاصی تماس گرفتید.
هزینه مسافرت و اقامت در مسکو از کجا تأمین می شده است و علاوه بر مسکو به کدامیک از شهرهای شوروی مسافرت نمودید.
افرادی که در این کنفدراسیون شرکت نموده بودند از کدام ممالک بودند علاوه بر شما چند نفر ایرانی و از کدام کشور شرکت نموده بود.
به کلیه این سئوالها پاسخ کافی بدهید که نیاز به سئوال مجدد نباشد.
در تابستان 1960 با هواپیما از طریق بروکسل به مسکو پرواز کردیم.
به این علت که موقع حرکت ها دیر بود و بلیط هواپیما از اتحادیه بین المللی دانشجویان دیر فرستاده شده بود قرار شد ویزا را در فرودگاه مسکو بما بدهند و به اتفاق عده دیگری از دانشجویان آفریقایی به ما روی ورقه هایی روادید دادند که تا پایان اقامت ما در مسکو معتبر بود.
در مسکو به اتفاق سایر نمایندگان شرکت کننده در هتل بزرگ مسکو (اوکراین هتل) اقامت کردیم.
در مسکو ارتباط ما صرفا با نمایندگان سازمانهای دانشجویی دیگر بالاخص دانشجویان آفریقایی و آسیایی بود.
هزینه مسافرت و اقامت در مسکو را اتحادیه بین المللی دانشجویان می پرداخت.
علاوه بر مسکو در اتمام کار کنگره به اتفاق هیأتهای نمایندگی دیگر دانشجویی به استالین گراد رفتیم.
این گردش جنبه تفریحی داشت.
کسانی که در اتحادیه بین المللی دانشجویی شرکت کرده بودند از حدود 85 کشور جهان بودند.
ما علاوه بر خود هیچ ایرانی دیگر را در مسکو ملاقات نکردیم.
مدت سه هفته جمعا در روسیه.
هشت روز در مسکو (تقریبا) الباقی در استالینگراد.
س ـ نامه ای که به شما ارائه می شود و...
به یکی از دوستان خود در انگلستان نوشته ام آیا این شخص عضو یا مسئولیت دیگری در کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در انگلیس دارد یا خیر؟ ج ـ این شخص نباید در فدراسیون مسئولیتی داشته باشد.
اما گمان می رود که به عنوان یک دانشجوی ساده عضو فدراسیون باشد.
وی بیشتر به سازمانهای آسیایی ـ آفریقایی علاقمند بود.
س ـ به چه وسیله نامه به دست دوست شما می رسد منظورم آدرسی را که شما بدان وسیله نامه می نوشتید بنویسید.
ج ـ نامه از طریق منشی عمومی اتحادیه دانشجویی آسیایی ـ آفریقایی در دانشگاه منچستر A.
A.
S.
S.
University of M/C.
Manchester.
ENGLAND س ـ با توجه به اینکه شما آدرس مستقیم او را تعیین نمی کنید و نامه را مرتبط به رابط یا شخص ثالث به عنوان گیرنده ارسال می کنید.
این استنباط حاصل می شود که عمل شما یک امر پنهانی و شخصی بوده است توضیح دهید برای چه مشخصات دوست خود را کتمان می کنید و حاضر به معرفی او نیستید؟ ج ـ این استنباط که فرستادن نامه من به دوستم از طریق انجمن دانشجویان آفریقایی ـ آسیایی می تواند به طور مستقیم یک امر مخفی باشد و در نتیجه در صورت اطلاع یافتن سازمان امنیت از وجود من و وجود نامه هویت وی برملا نشود کاملاً صحیح است.
هدف نیز جلوگیری از چنین پیش آمدی بوده است و اینکه آن شخص حساب می کرد که ممکن است سازمان امنیت از من و نامه هایم اطلاع یابد و در نتیجه او نیز شناخته شود و نتواند به ایران مراجعت کند.
س ـ با توجه به پاسخ شما معلوم می شود جنابعالی به طور کامل از وضعیت و زندگی و فعالیت دوست خود با اطلاع هستید و به منظور اینکه دستگاههای انتظامی به هویت وی پی نبرند از افشای مشخصات او خودداری می کند و این می رساند که تعصب در عدم بیان و تشریح حقایق دارید با توجه به این مطلب که اظهار عقیده می کند در صورت شناسایی دستگاههای انتظامی او می تواند به ایران مراجعت کند توضیح دهید این شخص چه اعمالی انجام می دهد که موجب جلای وطن بود و در ازاء آن نتواند به ایران مراجعت کند؟ ج ـ از پاسخ من این چنین بر نمی آید که من به طور کامل از وضعیت و زندگی فعالیت دوست خود مطلع هستم.
فقط این برمی آید که از قبل پیش بینی شده است که چون هرکس که دارای این عقاید باشد مورد پی گیری سازمان امنیت قرار می گیرد و از طریق او دیگری هم ممکن است مورد پیگرد قرار گیرد این قرارداد صرفا وضع کنونی بنده را پیش بینی می کرده.
س ـ جواب شما مطابق سئوال نیست من می خواهم بدانم شما که یک فرد تحصیل کرده هستید ارزیابی شما درباره دوست خود که اگر هویت او کشف شود نتواند به ایران مراجعت کند روی چه اصلی است که...
.
مرتکب چه اعمالی شده است که این فکر در شما بوجود آمد.
با توجه به اینکه جنابعالی مدت پنج سال در انگلستان فعالیت سیاسی و حتی به کشور شوروی مسافرت نموده اید که این مسافرت را در گذرنامه تان درج ننموده اید پس از ورود به ایران کمترین ناراحتی برای شما تولید شده و حالیه در دانشگاه به عنوان دبیر تدریس می کنید پس دوست شما بایستی دارای مسئولیتی بالاتر از مسئولیت شما بوده که یک چنین وضع را در آینده نسبت به ایشان پیش بینی کنید لازم است حقیقت امر را بنویسید و توجه داشته باشید که خلاف گویی روشن می شود و آن وقت امکان مساعدت و کمک از طریق مقامات انتظامی درباره شما منتفی می شود؟ ج ـ او ممکن است از این نظر نتواند به ایران مراجعت کند که دارای عقاید سیاسی خاصی است در ایران لازم نیست که انسان کاری انجام داده باشد تا مورد پی گردی قرار گیرد تفکر سیاسی خارج از چهارچوبی که مجاز دانسته شده نیز ظاهرا گناه محسوب می شود.
مدت پنج سال و نیمی که من در انگلستان اقامت داشته ام فعالیت سیاسی شدید نداشته ام و همه فعالیتهای فعالیت [؟] در کادر سازمانهای دانشجویی بوده و مسافرت به مسکو نیز یک جنبه سیاسی بلکه صرفا یک جنبه دانشجویی داشته است.
ناراحتی برای من تولید نشده بود تا اینکه به عقاید من پی نبرده بودند به محض این که به عقاید من پی بردند بنده را توقیف کردند.
بنابراین همین پی بردن به عقایدی که داشتنش از نظر سازمان های امنیتی گناه است خود می تواند عامل مهمی برای دستگیری کس دیگری شود.
س ـ آشنایی و ارتباط خود را به مهندس احمد منصوری تهرانی مقدم بنویسید؟ ج ـ سال اول دانشکده در منچستر با یکدیگر آشنا شدیم و چون در ابتدا هم منزل هم بودیم ارتباط ما نزدیک تر شد.
ما تا پایان دوره تحصیلی در دانشگاه منچستر با هم دوست بودیم و پس از آنکه به ایران آمدیم ارتباط و دوستی خود را حفظ کردیم.
س ـ مهندس احمد منصوری تهرانی مقدم در فدراسیون دانشجویان ایرانی مقیم انگلستان چه سمتی داشته است؟ ج ـ تا جایی که من بخاطر دارم مهندس منصوری در فدراسیون فقط نماینده انجمن بوده است.
س ـ منظور از نماینده انجمن را روشن نمائید آیا نماینده انجمن به معنای عضو انجمن است یا اینکه در موقعیت بالاتری از عضو قرار گرفته است به هر حال ترتیب و موقعیت آقای مهندس منصوری تهرانی مقدم را تشریح نمایید.
ج ـ هر انجمن بنا بر تعداد اعضایش نماینده یا نمایندگانی به هیأت مدیره فدراسیون می فرستاده است.
نماینده انجمن یعنی عضو هیأت مدیره فدراسیون س ـ نامبرده از طرف کدام انجمن نماینده در هیأت مدیره فدراسیون بوده است و آیا علاوه بر عضویت در هیأت مدیره سمت دیگری نیز داشته است.
ج ـ از طرف اتحادیه دانشجویان شرکت نفت نماینده بوده است و معمولاً کسانی که عضو هیأت مدیره فدراسیون بودند در داخل هیأت مدیره مسئولیتهایی نیز می داشتند.
سمت های منصوری را دقیقا به خاطر ندارم.
س ـ هزینه تحصیل و معیشت منصوری از چه طریق تأمین می شده است؟ ج ـ منصوری تا تقریبا سال قبل از مراجعت به ایران دانشجوی شرکت نفت بود که ماهی 50 لیره (تا جایی که من می دانم) به وی می دادند سپس بورسیه او قطع شد و تا آخر با پس انداز و کمک دوستان دیگرش (که غالبا دانشجویان شرکت نفت بودند) و همچنین کمک قلیل بنده توانست تا قبل از مراجعت به ایران در آنجا بماند.
س ـ چطور شده بود که هزینه تحصیل منصوری قطع گردید.
ج ـ فکر کنم به علت فعالیتهای دانشجویی و شرکت در فدراسیون س ـ مگر فعالیت های دانشجویی مانع از پرداخت هزینه تحصیل از طرف شرکت نفط [نفت] می شده است به طور صراحت جهت فعالیت مهندس منصوری را از لحاظ سیاسی روشن کنید و معلوم دارید فعالیت این فرد چه بوده است که شرکت نفط [نفت] در نتیجه آن هزینه تحصیل او را قطع کرد...
است؟ ج ـ ظاهرا شده است.
منصوری نه دارای ایدئولوژی سیاسی و نه فعالیت سیاسی بوده است و بهترین دلیل بر این مدعی مطالب مجله دانشجویان شرکت هنگام ریاست او بر آن اتحادیه است.
س ـ فکر نمی کنم به صرف فعالیت در امر دانشجویی حقی را از کسی سلب کنند.
مگر اینکه آن فعالیت مخالف رژیم و حداقل منافی با مصالح عالیه کشورش باشد بهتر است فعالیت دانشجویی و شرکت در فدراسیون دانشجویان ایران را به طور آشکار و ...
بنویسید و مسیر این فعالیت را در حمایت مختلف سیاسی روشن سازید؟ ج ـ خوب، این نظر شما است شرکت ملی نفت ایران می تواند درباره چگونگی امر توضیح دهد.
بنده معتقدم که فدراسیون هیچگاه جهت سیاسی خاصی را اتخاذ نکرد.
چون محتوی آن از همه نوع آدم بود و منصوری نیز در آن زمان اصولاً نظر سیاسی صریحی نداشت.
س ـ بقیه مدتی را که منصوری...
کمک تحصیل از شرکت نفط [نفت] در انگلستان بود چند ماه بوده است آیا مساعدتی که شما به ایشان کردید در قبال رسید و یا چند سند و غیره بوده است؟ پس از مراجعت به ایران چه سطح و میزان از این بدهی خود را پرداخت کرده است.
س ـ برای چندمین بار از شما خواسته می شود هویت و مشخصات فردی را که این نامه (ارائه شد) را برای مقامات انتظامی معرفی کنید.
بدیهی است عدم معرفی گیرنده نامه از طرف شما دلیلی بر سوءنیت شما خواهد بود؟ ج ـ همان طور که قبلاً شرح داده ام هویت گیرنده نام بر من نامعلوم است و هنگامی که نامعلوم است نمی توانم ببینم که چگونه می تواند دلال بر سوء نیت من شود.
س ـ نامه در حدود 160 سطر با قلم نوشته شده که مطالب آن داستان نیست بلکه موضوعاتی است که دانستن آن برای یک عده اشخاص که در جهت مشخص سیاسی فکر می کنند ضروری است حال جنابعالی که یک فرد مهندس هستید چطور قبول می کنید این مطالب را به شخصی ارسال کنید که عاجز از هویت و مشخصات او باشید آیا شما چه خیالی درباره او دارید فکر دوستی او را می کنید؟ یا خصومت.
در هر حال از لحاظ بازجو «اینجانب» قابل قبول نیست که یک فرد ندانسته و نشناخته 160 سطر موضوع و مطالب مهم سیاسی را به دیگری اعلام نماید.
عدم شناسایی و عدم معرفی گریز از ناحیه جنابعالی دلیل بر سوءنیت شماست مگر اینکه...
نکرده کار عبث و بیهوده ای از طرف شما انجام گرفته باشد؟ ج ـ این درست است که در حدود 160 سطر است و با قلم هم نوشته شده و مطالب آن داستان نیست.
اما این واقعیت، اظهارات بنده را نفی نمی کند.
س ـ برای واقعیت اظهارات شما هیچگونه دلیل و مدرک عقل پسند وجود ندارد.
جنابعالی ضمن توجیه عمل خود انتساب آن را به یک وضعیت غیرقابل قبول از لحاظ منطق سوق می دهید و با علم به حقیقت اظهارات بازجو یک دنده و بی جهت مبادرت به پاسخی نکنید که اصولاً قابل قبول نیست به هر حال چنانچه جوابی در این باره ندارید صراحتا بنویسید که من گیرنده نامه را معرفی نکرده و یا معذور از معرفی گیرنده هستم؟ ج ـ من به این علت که گیرنده نامه را نمی شناسم نمی توانم او را معرفی کنم.
س ـ این نامه که به شما ارائه می شود آیا به خط جنابعالی است.
در چه تاریخی آن را نوشته اید.
ج ـ بله این نامه به خط من است و در تاریخ 22 آوریل نوشته شده.
س ـ چرا نام خودت در ذیل یعنی در پایان نامه ننوشته اید و اکتفاء به کلمه «با سلام» نمود و نامه را پایان داده اید؟ ج ـ نام خود را بدین سبب ننوشته ام که در صورت اینکه اداره پست آن را بررسی کند.
نام من فاش نشود.
«با سلام» را من در زیر همه نامه هایم اعم از خصوصی خانوادگی یا نامه به دوستانم می نویسم.
س ـ پس اعتراف دارید مضامین نامه شما از نظر خودتان نیز با توجه به مقررات و قوانین موضوعه در کشور ایران قابل عرضه نبوده است و بدان جهت اقدام به تعیین اسم رمز بنام...
نموده اید؟ ج ـ مضامین نامه من قابل عرضه کردن هست.
معهذا سازمان امنیت بحث در این باره را جایز نمی شمارد اسم رمز هم نبوده بلکه آدرس غیرمستقیم بوده است.
س ـ چنانچه مضامین نامه شما قابل عرضه کردن است چرا آن را چاپ و منتشر نمی کنید و از طرفی چطور شد که شما از دوستتان تقاضا نموده اید که نامه های واصله از طرف او در صورت امکان با وسیله دیگری فرستاده شود اصولاً عدم معرفی گیرنده نامه.
عدم امضاء و تعیین مشخصات نویسنده «که جنابعالی هستید» و توجه به توصیه شما نسبت به دوستان در ارسال نامه ها دلایلی است که مفاد و مضامین نامه شما از حدود یک نامه عادی خارج بوده و نمی توانسته است که به افکار و آراء عمومی عرضه شود.
البته در جزء جزء مطالب آن بعدا توضیح لازم از شما اخذ خواهد شد.
ج ـ بدین جهت که سازمان امنیت نوشتن، نشر و در معرض عقاید عمومی گذاشتن این نامه را جایز نمی داند و کسانی را که صاحب این عقاید باشند یا عقاید خود را ابراز دارند مجازات می کند.
س ـ مگر عقاید شما چیست لازم است عقاید و افکار خود را به طور صریح و روشن اعلام کنید.
ج ـ عقاید من درباره مسایل ایران به طور صریح و روشن در این نامه و نامه تایپ شده آمده است.
س ـ شما برای چه منظوری در این نامه اشاره به سوء قصد به حیات اعلیحضرت همایون شاهنشاه از طرف...
.
نموده و در این قسمت تفسیر و تغییراتی نموده اید لازم است ضمن تصحیح مطلب منابع این تغییرها و علت آن را روشن کنید؟ ج ـ برای اینکه این مسأله سیاسی روز است و نامه در موقعی نوشته می شده که این مسایل مطرح بوده س ـ این مسأله روز چه ارتباطی با شما و اعلام خبر از ناحیه شما به دوست ناشناخته خود بوده است؟ ج ـ این مسأله به همه منجمله به من مربوط است و به عنوان یک مسأله سیاسی روز می تواند مطرح شود.
نوشتن این خبر به دوستم به خاطر تفسیر سیاسی است که من در این موارد کرده ام.
س ـ مگر شما مفسر سیاسی هستید؟ و اصولاً کسی یا نوشته ای که این تفسیرهای شما را خریداری می کند کیست و چیست.
معرفی کنید؟ ج ـ هر کسی می تواند مفسر سیاسی باشد، هر کس درباره سیاست صحبت می کند.
آن را تفسیر می کند بنده مفسر سیاسی حرفه ای نیستم و بنابراین کارم فروش این تفسیرها نیست.
س ـ توضیح دهید منظور شما از قید این عبارت «عده ای دستگیر شده اند و ما برای حفظ حد فاصل خود مجبور به عقب نشینی شده ایم یعنی ارتباطهایمان به طور موقت قطع شده است» در نامه چه بوده است.
عده دستگیر شده را معرفی کنید.
افرادی که در اثر جبر عقب نشینی کرده اند.
کی ها بوده اند ارتباط موقت چه افرادی قطع شده است به طور کلی پاسخ لازم و کافی در این باره داده و مراتب را روشن سازید؟ ج ـ «عده ای دستگیر شده اند»...
و هم نتیجه منطقی و ناگزیر کاری که شمس آبادی مرتکب شده ما برای حفظ ارتباطهایمان مجبور بعقب نشینی شده ایم» اشاره به ملاقات ها و دیدارهایی که من با دوستانم داشته ام.
چون در یک چنین شرایط دستگاه امنیتی به جستجو می پردازند.
هر ارتباطی و هر دیداری ممکن است برای آنها باین قضیه مربوط شود و این برای پیشبرد کار مطالعاتی و تحقیقی درست زمینه های اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مضر بوده است.
از «عده ای که دستگیر شده اند» بنده به طور مشخص اطلاعی ندارم.
افرادی که در اثر اوضاع کنونی خوب بود عقب نشینی می کردند و ارتباط هایشان را قطع می کردند خود بنده، منصوری، عقیقی، محامدی و همچنین متوقف کردن و رفتن به تهران پالاس، ادامه گردهم آیی در آنجا بوده است.
ارتباط، قطع نشد و به همین سبب هم توقیف هستیم.
س ـ «سپس در صدد است رخنه ای یابد و از آن رخنه به زیر زمین راه یابد» این قسمت از مضامین نامه شما استخراج شده یعنی عینا نوشته شما در سطر 7 نامه می باشد توضیح دهید منظور از رخنه چیست و راه یافتن به زیر زمین چه می باشد این مطالب را که به صورت رمز نوشته شده تشریح کنید؟ ج ـ این عبارت بدین معنی است که در شرایط کنونی که امکان گشایش دسته ها و احزاب سیاسی که مخالف نظریه سیاسی دولتی است وجود ندارد و بر اثر احتیاجات عینی جامعه حتما و الزاما دسته های سیاسی وجود دارند و اینک که بر اثر اتفاق این حادثه مقامات سازمان امنیت در تکاپو هستند ممکن است تصادفا به این اشخاص و دستجات سیاسی دست پیدا کنند و در نتیجه به فعالیت های پنهانی این اشخاص و دستجات پی برند.
س - پاسخ شما دلیل بر این حقیقت است که شما از وجود دسته های سیاسی در این کشور با اطلاع هستید و اینکه به دوست خود می نویسید پلیس در صدد است رخنه ای بیابد و از آن بزیرزمین راه یابد دلیل دیگری است از اطلاع شما بر وجود منابع زیرزمینی فعال، به هر حال با توجه به سئوال قبلی لازم است این دستجات را معرفی کنید و فعالیت آنها را روشن سازید.
ج ـ آگاهی من بر دسته های سیاسی نه بطور مشخص است بلکه از برسی شرایط کنونی جامعه ایران استنتاج می گردد.
س ـ شما پاسخ را مطابق معمول نمی نویسید و از صراحت به ابهام و اجمال می پردازید.
سئوال اینست.
چطور شما این خبر را به دوست خود می دهید که پلیس در تلاش بدست آوردن رخنه بوده و از آن رخنه به زیر زمین راه خواهد یافت در حالی که حالیه در مقابل پاسخ به سئوال واقعی بازجو مبادرت به ارائه پاسخ به طور نظری می نمائید لازم است حقیقت امر را روشن کنید و از موضوع اصلی خارج نشوید؟ ج ـ عرض کردم که پلیس برای کشف علل چنین واقعه ای به تکاپو خواهد افتاد و در نتیجه ای ممکن است در اثر این تکاپو به سازمان ها، گروهها، افراد سیاسی دست یابد.
س ـ تعویض مسلسلهای نگهبانان کاخ به تفنگ چه نقشی در تعبیر و تفسیر جنابعالی داشته است اگر پاسخ در این باره از روی فلسفه و موضوعات انتزاعی و ذهنی خارج باشد بنویسید تا قضیه اعلام این خبر به دوست شما معلوم گردد؟ ج ـ اینکه مسلسل های نگهبانان را با تفنگ تعویض کردند و خبر آن در تهران شایع شد به عقیده من به علت وحشت بوده است که دستگاه امنیتی را فرا گرفته است.
س ـ «از همه افسران گارد بازجویی شد» که قسمتی از مطالب نامه شماست برای چه منظور نوشته شده در این باره توضیح دهید؟ ج ـ این نیز شایعه ای قوی بوده است که من آن را نوشته ام و بدان جهت که نشان دهم دستگاه امنیتی چگونه از همه طرف حتی از داخل خود گارد نیز مشغول تحقیق است.
س ـ مگر جنابعالی خبردهنده بودید که شایعات...
از طرفی اگر شما شایعه می نوشتید بهتر بود شایعات مربوط به طلاق الیزابت تیلور و سایر مسائلی را که ارتباطی با امنیت کشور نداشته است عنوان می کردید مگر اینکه در نوشتن این مطالب قصد و منظور خاصی داشته و از طرفی خود را که برای اینجانب معرفی نکردید و نمی کنید از موضوعاتی که دانستن آن خارج از حدود صلاحیت آن بوده است به آن مطالب آشنا ساخته و بدین طریق اقدام به نوعی عمل جاسوسی نموده اید زیرا اخبار و اطلاعاتی که با مصالح عالیه مملکت ارتباط دارد در اختیار بیگانگان قرار داده اید لازم است هر توضیحی در این باره دارید بیان کنید؟ ج ـ بنده خبر دهنده شایعات نیستم و اصولاً هدف از نوشتن این نامه طویل هم بررسی شایعات نبوده است.
بلکه این مسأله اخص به خاطر بحرانی که در جریان طبیعی سیاسی در ایران پیش می آورده است.
حائز اهمیت بوده است.
بنده به هیچ وجه تکرار می کنم به هیچ وجه نه مبادرت به عمل جاسوسی کرده ام و نه می کنم.
س ـ شما این نامه طویل را به چه مقام یا مؤسسه نوشته اید تا زمانی که آن مقام و یا مؤسسه برای دستگاه انتظامی روشن نشود.
اتهام اقدام به عمل جاسوسی بر عهده شما خواهد بود زیرا نه از نویسنده اسم برده شده و نه از گیرنده و نه موضوعات آن ارتباطی با کار شما که مهندس فیزیک هستید مربوط می شود بهتر است حقیقت را روشن کنید و پرونده خود را بیش از پیش در بوته اجمال و ابهام قرار ندهید؟ ج ـ این نامه برای یک دوست ایرانی در انگلستان نوشته شده است که شخصی است علاقمند به مسایل ایران و نحوه تفکر من در ارزیابی از این مسایل.
این شخص به هیچ وجه جاسوس نیست بلکه یک دانشجوی ایرانی است که در تلاش به دست آوردن دید روشن تری از مسایل سیاسی ایران است.
س ـ تصور نمی کنم خبر بازجویی از افراد گارد شاهنشاهی و تعویض اسلحه نگهبانان کاخ ارتباط با مسائل سیاسی مورد نظر دوست شما باشد و دید سیاسی دوست ناشناخته شما را روشن تر سازد توجه کنید این موضوعات وابستگی تام و کامل با امنیت و مصالح عالیه مملکت داشته و اطلاع به این مسایل در اختیار و عهده هر شخصی نمی تواند باشد مگر در این راه تلاش کرده و در تحصیل این اخبار سعی نموده باشد.
ج ـ اهمیت خبر بازجویی از افراد گارد شاهنشاهی و تعویض اسلحه نگهبانان در فقدان استنتاج منطقی دستگاههای امنیتی از واقعه ای است که روی داده.
چون علی الاصول به نظر من کار باطلی بوده است و این مسأله برای من نه از نقطه نظر عملی بلکه از نقطه نظر برخورد سیاسی با مسایلی که روی می دهد اهمیت دارد و من خواسته ام در این نکته نحوه درست تجزیه و تحلیل سیاسی را شرح دهم.
س ـ معنی و مفهوم استنتاج منطقی از وقوع یک حادثه برای شما شاید این طور باشد که جواب دادید لکن توجه کنید در مفهوم قانون و مقررات موضوعه کشور ایران عمل شما یعنی استطلاع افرادی که هویت آن برای دستگاههای انتظامی معین و مشخص نیست و این افراد صلاحیت آن را ندارند که واقف به این مطالب باشند جرم است و همین جاسوسی نامیده می شود و اتهام شما در این باره جاسوسی است خواه شما استنتاج منطقی از حادثه سیاسی کنید خواه از روی فلسفه تعبیر کنید؟ به هر حال شما مرتکب عمل جاسوسی شده اید هر پاسخ دارید بنویسید؟ ج ـ بنده به هیچ وجه مرتکب عمل جاسوسی نشده ام.
س ـ در صفحه 4 نامه شما در بند 25 عنوانی به شرح زیر است : «انقلاب ایران و وظایف فوری کمونیستهای ایران» توضیح دهید انقلاب ایران چیست و منظور از وظایف فوری چه می باشد و کمونیستهای ایران را نیز معرفی کنید.
ج ـ انقلاب ایران انقلاب ضد امپریالیستی و ضد فئودالی است.
منظور از وظایف فوری، فوری ترین کاری است که در مقابل آنها قرار دارد.
این مطلب برای کمونیست های ایران بطور اعم نوشته شده نه برای کمونیست هایی در ایران به طور اخص.
س ـ تشریح کنید انقلاب ضد امپریالیستی و ضد فئودالی چه می باشد؟ از نظر شما آیا انقلاب1 ششم بهمن شاه و ملت مورد تأیید است یا خیر؟ به طور کلی انقلاب ششم بهمن را چه نوع انقلابی می دانید؟ ج ـ انقلاب ضد امپریالیستی انقلابی است که ضربه اصلی آن متوجه نفوذ و سلطه امپریالیسم باشد.
انقلاب ضد فئودالی انقلابی است که در صدد برانداختن سلطه فئودالیسم باشد.
از نظر بنده در ششم بهمن انقلابی رخ نداده است بلکه شش لایحه از طرف دولت به مورد اجرا گذاشته شده.
در مورد اینکه...
.
لوایح پشتیبانی می کنم یا خیر.
1ـ لایحه واگذاری کارخانجات دولتی سرمایه های ملی در جهت پراکنده کردن سرمایه های ملی است و در نتیجه سطح تولید را تنزل می دهد.
بنده در شرایط کنونی که ایران نیازمند به اقتصاد تولیدی متمرکز است و فقط از طریق تمرکز صنایع تولیدی، سطح تولید می تواند بالا رود، با این لایحه موافقت ندارم.
2ـ لایحه ملی کردن جنگلها فقط به طریقی می تواند به حال مردم جنگل نشین مفید واقع شود که آن ها بهره جنگلها سود برند در غیر این صورت معلوم نیست چه می شود.
بدین مناسبت که در زمینه فعالیت دولت در مورد این لایحه اطلاعاتی ندارم، اظهارنظر بیشتری نمی توانم بکنم.
3ـ لایحه دادن حق رأی به زنان علی الاصول مترقی است به شرطی که بتوان از این حق رأی استفاده کرد و آزادی سیاسی در ایران برقرار باشد.
4ـ لایحه سهیم کردن کارگران در بهره کارخانجات فقط در صورتی می تواند پیشرو و مترقی باشد که به مقدار تولید صدمه ای نزند.
5ـ لایحه سپاه دانش نیز که در اصل از برنامه سازمان دانشجویان ایرانی در بریتانیا گرفته شده است فقط در صورتی می تواند مثمرثمر واقع گردد که این سپاه درست اداره شود و نیازمندی دهقانان در زمینه های اجتماعی و اقتصادی نیز در حال برطرف شدن باشد.
6ـ لایحه تقسیم اراضی.
اگر بدان نحو اجرا گردد که شرکت های تعاون روستایی پدید آیند و روستایی ها بعد از بدست آوردن زمین از ثروت متمرکز نیز بهره مند شوند و در نتیجه و مهمتر از همه سطح تولید کشاورزی بالا رود نتایج خوبی به بار خواهد آورد.
اما اگر به طور نیم بند و غیرکاملی اجرا گردد، آن وقت باعث خواهد شد که سطح تولیدات کشاورزی تغییر یابد.
محصول...
تکافوی ساکنین روستا را نکند و مجبور شویم از خارج غله وارد کنیم این باعث خسارت رسیدن به اقتصاد ملی کشور است.
س ـ به طور صریح جواب دهید آیا [ناخوانا] انقلاب شاه و ملت که در ششم بهمن مورد تصویب اکثریت ملت قرار گرفته است [ناخوانا ]موافق دارید یا مخالف؟ ج ـ براساس توضیحاتی که در سئوال قبل شده هرگاه در مجموع به رشد اقتصاد ملی و ارتقاء سطح تولید کمک کند موافقم والا خیر.
س ـ شما در صفحه 4 نامه خود چنین می نویسید «پس فوری ترین وظیفه کمونیست ها و گروههای کمونیستی تشکیل حزب کمونیست می باشد» در این باره توضیح دهید آیا شما تشکیل حزب کمونیست را در ایران تجویز می کنید؟ و اصولاً معتقد به اصول و مرام کمونیزم هستید و مروج این عقیده و مرام یا نیستید؟ ج ـ بله، بنده تشکیل حزب کمونیست را در ایران با تکیه کامل و مطلق بر نیروهای کارگری در داخل ایران تجهیز می کنم و معتقد به فلسفه مارکسیسم ـ لنینیسم هستم.
س ـ شما در ترویج مرام کمونیسم تا چه اندازه فعالیت دارید توضیح دهید.
ج ـ بنده در شرایط کنونی به خاطر مشخص نشدن کامل برخورد صحیح با مسایل اخص ایران کمتر به ترویج فلسفه مارکسیسم ـ لنینیسم نمی پردازم تا به بدست آوردن یک نظریه درست مارکسیستی ـ لنینیستی براساس شرایط اخص جامعه ایران.
س ـ شما در صفحه 4 نامه خود صراحتا نوشته اید «برای ادامه حیات حزب کمونیست نفوذ به روستا و استقرار در آنجا ضروری است» و اضافه کرده اید کوشش برای بدست آوردن پایگاههایی در روستاها باید بی وقفه و در حد امکانات ادامه یابد که با این ترتیب تشکیل حزب کمونیست و نفوذ و استقرار آن را کاملاً معین کرده اید لازم است توضیح لازم در این باره بدهید؟ ج ـ این از نظر تئوریک درست است.
س ـ این دستورالعمل و یا نظریاتی است که به دوست خود می نویسید و حال این نظریه را در شرایط کنونی تأیید می کنید؟ یعنی با انجام اصلاحات ارضی لزوم شرایط تشکیل حزب کمونیست...
از لحاظ شما یک امر ضروری می باشد.
ج ـ حزب کمونیست دارای اساس طبقاتی است.
بنابراین تا مادامی که طبقات زحمتکش موجود هستند حزب کمونیست به عنوان حزب حافظ منافع آنها ضروری است.
س ـ با انجام اصلاحاتی که در ایران به وقوع پیوسته و طبقات زحمتکش «طبقه کشاورز» دارای زمین شده و اصولاً رژیم ارباب و رعیتی الغاء شده است به نظر شما این اصلاحات کافی برای سعادت طبقه کشاورز نمی باشد و بایستی حزب کمونیست ایجاد شده و تغییراتی در این راه بدهد؟ ج ـ اینکه همه کشاورزان صاحب زمین شده اند و اینکه سطح تولید محصول کشاورزی بالا رفته است و کشور ما دیگر به غله خارجی نیازمند نیست جای شک است.
اما مادامی که تضاد بین نیروهای زحمتکش و نیروهای سرمایه، تضاد بین شهر و ده حل نشده است به نظر بنده حزب کمونیست لازم است.
س ـ به طور صراحت اعلام کنید به نظر شما وجود و تشکیل حزب کمونیست در ایران به خصوص در روستاها ضروری است یا خیر؟ ج ـ به نظر بنده تشکیل حزب کمونیست در ایران برای بیرون شدن از بن بست اقتصادی کنونی، ضروری است.
س ـ به نظر شما حزب منحله توده در ایران منشأ چه آثاری اعم از خوب و بد بوده است و اصولاً نظر شما درباره حزب منحله توده چگونه است آیا موافق برنامه و اصولی که از طرف...
.
.
حزب اعلام شده و رویه ای که اعمال کردند هستید یا خیر؟ ج ـ به نظر بنده از آنجا که حزب توده ایران براساس تضادهای واقعی اجتماع ایران قرار نگرفته در زمینه طرح مسایل سیاسی دچار اشتباه شده است و تزهای صحیح سیاسی ارائه نداده است.
بنده با نحوه عمل حزب توده ایران که پیروی کامل از مشی سیاست اتحاد شوروی در مورد ایران است.