موضوع: اظهارات دکتر احسان نراقى1 درباره وضع کشور شوروى
تاریخ سند: 11 تیر 1345
موضوع: اظهارات دکتر احسان نراقى1 درباره وضع کشور شوروى
متن سند:
از: 300/ الف تاریخ: 11 /4 /45به: بخش 311 شماره: 367ـ 300/ الف
موضوع: اظهارات دکتر احسان نراقى1 درباره وضع کشور شوروى
روز گذشته دکتر احسان نراقى رئیس مؤسسه تحقیقات اجتماعى دانشگاه که اخیراً از مسافرت به کشور شوروى مراجعت کرده در منزل سید جلال تهرانى2 سناتور ضمن صحبت درباره مسافرت اخیر خود به کشور شوروى مى‌گفت.
بطور کلى وضع روسیه با آمد و رفت‌هاى چند ساله اخیر فرق کرده و آن مسأله تبلیغ کمونیستى که در سابق بوده دیگر نیست و اصلاً در وضع مردم یک نوع گرایش به طرف تمدن غربى محسوس است و جوانان به روش غرب در پارکهاى عمومى رفتار مى‌کنند و آن محدودیت که در گذشته جرأت اظهار نظر و عقیده نداشتند وجود ندارد حتى من خودم از یک دانشجوى دختر که زبان انگلیسى مى‌خواند سئوال کردم شما دلتان مى‌خواهد به خارج مسافرت کنید پاسخ داد که من خیال دارم پس از خاتمه تحصیل به انگلستان بروم در ادبیات انگلیسى تحقیق کنم در صورتى که در ده سال قبل ابداً چنین اظهارى را نمى‌توانستند بکنند.
از وضع تحصیلى مردم و جوانان صحبت شد و دکتر نراقى اظهار نمود تدریس زبان خارجى به قدرى خوب و عالى صورت مى‌گیرد که اکثر دانشگاههاى آمریکا به روسیه نمى‌رسد و در روسیه به ما دانشگاهى را نشان دادند که یک طفل اگر از روز تولد بخواهد هر روز در یک اطاق این دانشگاه زندگى کند در آخرین اطاق داراى 63 سال سن خواهد بود.
در مورد استالین دکتر نراقى گفت جوانان روسى در مورد استالین گیج هستند نمى‌توانند چکار کنند و حتى روى قبر او که در کنار دیوار کاخ کرملین قرار گرفته سنگ نگذاشته‌اند و اگر انسان روسیه را نبیند خیال مى‌کند این گفتارهاى تبلیغاتى کمونیست واقعاً درست است درست در صورتى که واقعیت به کلى با این حرفها فرق دارد و آنهایى که دنیاى کمونیست را بهشت مى‌دانند سخت در اشتباه هستند و از نظر تحصیلات عمومى برنامه تحصیلات در روسیه فرق دارد و عده‌اى خاص از سال سوم متوسطه به دانشگاهها مى‌روند و براى هدف و منظور خاص تربیت مى‌شوند ولى سطح تحصیلات عادى به پایه آمریکا نمى‌رسد درست است که از نظر تحقیقات قضائى شش ماه از آمریکا جلو هستند ولى از نظر کشاورزى نتوانسته‌اند خوراک گندم مردم خود را تأمین کنند و در شوروى حداقل معیشت براى عموم مردم موجود است و کسى از بابت خوراک و زندگى حداقل در مضیقه نیست البته افراد طبقه بالا از مزایاى بیشترى برخوردار هستند مثلاً ما دیدیم که بعضى از استادان و مردم داراى ویلاهائى در کنار دریا و به اصطلاح ییلاقات هستند که مردم عادى ندارند اما دارا بودن این ویلاها تا زمانى که شخص زنده است از آن استفاده مى‌کند و وقتى که مرد ویلا متعلق به دولت مى‌شود.
در مورد دین و مذهب دکتر نراقى گفت ما دیدیم که در کلیساها و مساجد مردم فرائض مذهبى را به جا مى‌آورند و کسى متعرض آنها نیست اما همه این افراد مردمى مسن بودند و جوانان خیلى بندرت به کلیسا و مسجد مى‌رفتند. ه
توضیحات سند:
1ـ احسان نراقى ـ فرزند حسن ـ متولد 1305 کاشان نامبرده در سال 1326 جهت ادامه تحصیل به سوئیس عزیمت و در دانشگاه ژنو که وابسته به کمونیستهاى یهودى بوده در رشته علوم اجتماعى به تحصیل پرداخت و در مدت تحصیل و اقامت در سوئیس به عنوان یکى از عناصر فعال در فعالیتهاى کمونیستى شهرت یافت. وى در سال 1328 در فستیوال جوانان کمونیست در بوداپست شرکت نمود و در سال 1330 نیز ریاست هیئت ایرانى شرکت کننده در برلین شرقى را به عهده داشت. او پس از فراغت از تحصیل، به عنوان کارشناس خاورمیانه و ایران در یونسکو مشغول کار شد و ضمن اعلام انزجار از نظرات و عقاید توده‌اى و کمونیستى خود، اعلام نمود که ترویج مرام کمونیستى در ایران ممکن نیست و بهترین حکومت در ایران مشروطه سلطنتى است. نراقى پس از مراجعت و اقامت در کشور به تناوب در اداره آمار عمومى، شوراى عالى فرهنگى، مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعى، فعالیت داشته و نیز عضو انجمن شوراى عالى اقتصاد ـ کمیته عالى انقلاب ادارى و نیز عضو انجمن بین‌المللى جامعه‌شناسى و انجمن بین‌المللى مطالعات علمى در ایران بوده و همچنین در سال 1344 در ساواک به تدریس اشتغال داشته است. او همچنین در داخل کشور با اعضاء، حزب ملت ایران و در خارج با عناصر جبهه ملى سوم مرتبط بوده است.احسان نراقى مشاور وقت و کنونى یونسکو که به عنوان واسطى میان شاه و ملیون عمل مى‌کرد در یکى از ملاقاتها پیام خیلى محرمانه رهبرى جبهه ملى را به شاه انتقال داد. وى در این جلسه اظهار داشت: «دولت قدیمى من داریوش فروهر که سخنگوى جبهه ملى است خواهش کرد تا به صورت خیلى محرمانه این پیام را به شما برسانم. با آنکه تا به حال مقدار زیادى از راه به همراه انقلابیون مذهبى و غیر مذهبى پیموده‌ایم معذلک بخش عمده‌اى از جبهه ملى گذشته از همه چیز حاضر است که رژیم شاه و حتى پسرتان را مورد حمایت قرار دهد. مشروطه براینکه شما با وضوح تمام اعلام کنید که مطابق قانون اساسى کشور، حقوق مردم را محترم مى‌شمارید.» براى اطلاعات بیشتر از کاخ شاه تا زندانهاى اوین نوشته احسان نراقى، ترجمه سعید آذرى تهران: رسا 1373 مراجعه شود.
(اسناد ساواک، پرونده‌هاى انفرادى)