موضوع : پرونده 28 مرداد1 و وقایع قبل از آن
تاریخ سند: 5 آذر 1347
موضوع : پرونده 28 مرداد1 و وقایع قبل از آن
متن سند:
از : 20 ه 5 به : 312 شماره : 29438 /20 ه 5 شخصی که در زمان مصدق از جمله مخالفین و به نفع سیاست فعلی مملکت فعالیتی داشته و در آن زمان به علت همیاری با سپهبد زاهدی زندانی گردیده در یک صحبت کاملاً خصوصی اظهار داشته در اواخر حکومت مصدق و سقوط وی و قبل از مراجعت شاهنشاه آریامهر به وطن به دستور مصدق قرار بود تعدادی از پرونده های موجود در بایگانی شهربانی معدوم گردد.گوینده اضافه نمود.
پس از آنکه سپهبد زاهدی به نخست وزیری منصوب می گردد طرفداران وی به شهربانی می روند تا زندانیان مخالف مصدق را آزاد نمایند در همین اثنا یکی از بایگانهای شهربانی پرونده قطوری مربوط به فرمانداری نظامی مصدق را به اینجانب تحویل و از شهربانی خارج نمودم پس از مراجعت شاهنشاه به کشور مقرر می فرمایند سوابق زندانیان و پرونده 28 مرداد به حضورشان برده شود.
تیمسار آزموده2 رئیس شهربانی و فرمانداری نظامی پرونده ای درباره چگونگی 28 مرداد و روزهای 25 تا 27 را تهیه و حضور شاهنشاه تقدیم می دارند نامبرده اضافه نمود تعدادی از امراء ارتش که سابقا مصادر خدمت بوده اند از وی تقاضا می نمایند که پرونده مزبور را در اختیار مقامات ذیصلاح بگذارند ولی مشارالیه از دادن پرونده خودداری تا اینکه چند سال قبل آقای معینیان رئیس فعلی دفتر مخصوص شاهنشاه آریامهر به وی اظهار می دارد من شنیده ام چنین پرونده ای نزد شما است و چون من احتیاج به آن دارم برای مدتی در اختیار من بگذارند[ید] نویسنده اضافه نمود پرونده را در اختیار آقای معینیان گذارده و آقای معینیان از محتویات پرونده مزبور کتابی تحت عنوان قیام در راه سلطنت انتشار می دهد که باعث پیشرفت و ترقی وی می گردد.
در چند روز قبل نویسنده به آقای معینیان مراجعه و تقاضای استرداد پرونده مزبور را نموده و اظهار می دارد من می خواهم پرونده را به حضور شاهنشاه تقدیم کنم آقای معینیان در پاسخ می گوید من خودم پرونده را به حضور شاهنشاه تقدیم می کنم ولی نمی خواهم رأسا این کار را بکنم بهتر است شاهنشاه از طریق دیگر مستحضر شوند که این پرونده نزد من است و به بنده امر فرمایند تا پرونده حضور مبارکشان تقدیم شود.
گوینده برگ بازجویی که از وی به عمل آمده و از محتویات همان پرونده استنتاج شده تسلیم نموده است توضیح و نظریه.
1ـ اظهارات گوینده قابل تعمق و بررسی است.
2ـ گزارش عملیاتی خبر همراه دو برگ بازجوئی متعاقبا تقدیم می گردد.
3ـ هرگونه اظهار و اعلامی به آقای معینیان باعث شناسائی منبع خواهد شد.
از درجه سری خارج بایگانی شود.
آقای...
از نظر اهمیت موضوع بررسی گردد.
7 /9 /47
توضیحات سند:
1ـ کودتای آمریکائی انگلیسی 28 مرداد 1332 (19 اوت 1953) و بازگرداندن محمدرضا پهلوی از رُم به ایران، سرآغاز ظهور رژیم استبدادی برای اجرای مقاصد سیاسی و اقتصادی ایالات متحده آمریکا و متحدین غربی او بود و انجام این امر، ابتدا به عهده فضل اللّه زاهدی (که پس از کودتا سپهبد شد)، نخست وزیر منتخب آمریکا و انگلیس واگذار گردید.زیرا شایستگی و صلاحیت محمدرضا پهلوی پس از کودتای 28 مرداد و فرار شتابزده اش به بغداد و سپس به رُم، مورد تردید لندن و واشنگتن قرار گرفته بود.
«رابرت گراهام»، نقش سازمان سیا در طراحی کودتای 28 مرداد را چنین می نویسد: «شاه که در عرض چند ماه گذشته خود را برای احتمال فرار از کشور آماده کرده بود، دقیقا همین کار را کرد.
اول به بغداد گریخت و بعد به رُم، روز بعد مجسمه های شاه در تهران سرنگون شد، امّا در عرض سه روز مسیر حوادث علیه مصدق برگردانده شد.
ترکیبی از کمک خارجی در صورت سیا، نیروهای وفادار داخلی و اوباشی که با پول استخدام شده بودند، تهران را با استفاده از حالت شک و گیجی که بر اثر فشار شاه سابق ایجاد شده بود تحت کنترل درآوردند.
شاه سابق از حالت تبعیدی که در رُم زنش را همراهی می کرد و در بوتیک های آنجا خرید می کرد به تهران به صورت یک فاتح برگشت.
» 2ـ حسین آزموده فرزند محمود در سال 1287 ش در تهران به دنیا آمد تحصیلات ابتدائی و متوسطه را در تهران طی کرد و در سال 1306 ش از مدرسه دارالمعلمین دیپلم گرفت و همان سال به دانشکده افسری راه یافت و با درجه ستوان دومی در رشته مهندسی فارغ التحصیل شد.
مشارالیه که پس از تحصیل در دانشگاه جنگ، موفق به دریافت لیسانس از دانشکده حقوق دانشگاه تهران شده بود، از سال 1323 ش به خدمت قضایی ارتش در آمد و دادگاه تجدیدنظر شماره 2 به کار اشتغال یافت.
او که در سال 1326 ش به معاونت دادستانی رسیده بود، در سال 1330 ش به درجه سرتیپی رسید و مدتی به ریاست اداره مهندسی ارتش برگزیده شد.
آزموده که یک روز پس از کودتای ننگین 28 مرداد 1332 به دادستانی ارتش منصوب شده بود، در 24 شهریور همان سال پس از تشکیل اولین جلسه بازپرسی از دکتر مصدق قرار بازداشت وی را صادر کرد.
جرم دکتر مصدق در دادگاه سوءقصد علیه حکومت و برهم زدن اساس حکومت و ترتیب تاج و تخت و تحریض مردم به مسلح شدن بر ضد قدرت سلطنت اعلام شد.
آزموده پس از برگزاری 35 جلسه دادگاه، رای خود را صادر کرد و دکتر مصدق به دو سال حبس مجرد محکوم شد.
در این جلسات برخوردهای لفظی فراوان بین دکتر مصدق و آزموده پیش آمد که باعث ایجاد نفرت مردم نسبت به وی شد.
از دیگر محاکمی که آزموده دادستانی آن را به عهده داشت، محاکمه دکتر فاطمی در سال 1333 بود.
وی همچنین دادستانی دادگاه افسران سازمان نظامی حزب توده را نیز عهده دار بود و در مراسم اعدام این افسران شرکت کرد.
آزموده به پاس خدماتش به حاکمیت پهلوی در مهر 1334 به درجه سرلشکری ارتقا یافت و در دی ماه همان سال حکم اعدام سیدمجتبی نواب صفوی، ذوالقدر، و سیدمحمد واحدی را صادر کرد.
آزموده همچنین در تیر 1337 سرلشکر محمدولی قرنی، معاون ستاد ارتش را به اتهام طراحی کودتای نافرجام به سه سال حبس و اخراج از ارتش محکوم کرد.
حسین آزموده در مهر 1339 به درجه سپهبدی ارتقا یافت.
در سال 1340 دولت دکتر امینی به منظور فراهم کردن زمینه لازم برای پذیرش اصلاحات ارضی، عده ای از امرای ارتش را به اتهام سوءاستفاده از مقام و حیف و میل اموال دولتی دستگیر کرد.
آزموده در مقام دادستان ارتش به این دستگیریها اعتراض کرد و در 17 خرداد 1340 به تقاضای خود بازنشسته شد.
پس از آن علیه دولت دکتر امینی به علت بازداشت امرای ارتش که آن را غیرقانونی می دانست.
اعلام جرم نمود.
در 29 خرداد 1340 بازداشت شد.
دستگیری او با توجه به عملکردش در دوره دادستانی ارتش با استقبال مردم روبرو گردید و القابی چون «آیشمن ایران» و «دراکولای ایران» به وی داده شد.
اما دستگیری او مدت زیادی طول نکشید و آزاد شد.
آزموده در سال 1357 با اوجگیری نهضت اسلامی، از ایران گریخت و به فرانسه رفت و در مهر 1377 در آنجا درگذشت.
در مورد حسین آزموده معروف است که می گویند هیچ دادستانی در تاریخ قضایی ایران تا سال 1228 ش به اندازه سپهبد آزموده تا روز دستگیری اش (در سال 1340 ش به دستور دکتر علی امینی )قانون اساسی ارتش که مربوط به مجازات اعدام و تیرباران است استفاده نکرده و هر متهمی که پرونده اش زیر دست آزموده می رفت یقین داشت که یا می میرد و یا به حبس ابد محکوم می شود و در اکثر ادعانامه های خود برای متهمین تقاضای اعدام می کرد.
»