موضوع : مرحوم حسین علاء
تاریخ سند: 30 تیر 1343
موضوع : مرحوم حسین علاء
متن سند:
شماره : 1300 /326 پرفسور «آرتور پوپ»1 رئیس پیشین انستیتوی آسیا2 طی نامه ای که به روزنامه نیویورک تایمز نوشته مرحوم حسین علاء نخست وزیر پیشین ایران را به عنوان یکی از بانیان ایران نوین و مؤسسین این کشور خوانده اند.پرفسور پوپ در نامه خود خاطرنشان ساخته است که حسین علاء3 مرد رشید و بلندقامتی نبود و فقط دو سانت و نیم بلندتر از ناپلئون بود لکن او با اخلاق و صفات پسندیده و نیکو هر مجلسی را تحت الشعاع قرار میداد و خصوصیات اخلاقی بارز و ارزنده خود را بمنصه ظهور میرساند و شخصیت خود را بهمه ثابت میکرد.
عینا جهت اقدام به اداره 322 ارسال میگردد شماره 3 /4 رحمت اللّه علیه در پرونده مرحوم حسین علاء ضمیمه و بایگانی شود 668 ـ 4 ـ 5 بخش 322 31 /4
توضیحات سند:
1ـ آرتور پوپ مستشرق آمریکایی و کارشناس معروف هنر ایرانی در 1881 م متولد شد.تحصیلات خود را در دانشگاه براون بپایان رسانید و بعدا در آنجا و در دانشگاه کالیفرنیا تدریس نمود.
از 1925 م به بعد سرپرستی بیت هیئت اعزامی پویشی در ایران را به عهده داشته و در این مدت در مراحل مختلف هنر ایرانی تحقیقات فراوانی کرده است.
از 1925 م مشاور هنری افتخاری دولت ایران بوده و در 1928 به سمت مشاور هنر ایرانی موزه پنسیلوانیا انتخاب شد و بین سالهای 1925 م تا 1935 م مشاور مؤسسه هنر اسلامی شیکاگو بود.
وی همچنین مدیر یا سازمان دهنده سه نمایشگاه بین المللی هنر ایرانی در فیلادلفیا 1926 م، لندن 1931 م و لنینگراد 1935 م بود.
از 1936 م (1315 ش) استاد افتخاری تاریخ هنر ایرانی دانشگاه تهران شد و در سالهای 1947 م تا 1953 م (1326 ش تا 1332 ش) رئیس انستیتوی آسیایی بود و از طرف دولت های وقت ایران نشان تاج و نشان علمی درجه اول به او اعطا شده بود.
از آثار وی می توان به «نظری به هنر ایران از زمانهای ماقبل تاریخ تاکنون در 6 جلد»، «قالیهای قدیم شرقی»، «مقدمه ای بر هنر ایران» و «شاهکارهای هنر ایران» و ...
نام برد.
(دائره المعارف فارسی، غلامحسین مصاحب، ج اول، ص 561 دائره المعارف مصاحب نام آرتور پوپ را «آرثر آپم پوپ» ثبت کرده است.
تلفظ آرتر آپم پوپ àrt_fr àp_fm põp 2ـ انستیتو آسیایی انجمن سلطنتی آسیایی، انجمنی است که بمنظور تحقیق در باب زبانها و آداب و رسوم و تمدن شرقی در ماه مارس 1823 میلادی در لندن تأسیس گردید.
از مؤسسین انجمن می توان به ه.
ت.
کولبروک، سرجورج ستانتن و سرجان ملکم اشاره کرد.
پس از تشکیل رسمی انجمن، شاه انگلستان ریاست افتخاری آنرا قبول کرد.
نخستین گزارش انجمن در 1827 میلادی و هفت سال بعد مجله «انجمن سلطنتی آسیایی» انتشار یافت.
بسیاری از دانشمندان و مستشرقین بزرگ و نیز عده زیادی از رجال عضو این انجمن بوده اند.
انجمن متون و ترجمه عده ای از کتابهای فارسی را طبع و منتشر کرده است.
(دائره المعارف مصاحب، ج اول، ص 262) 3ـ حسین علاء فرزند میرزا محمدعلی خان علاءالسلطنه در سال 1262 ش در تهران متولد شد.
چهار سال بیشتر نداشت که به اروپا سفر کرد و در لندن پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در دانشگاه کمبریج به تحصیلات خود پایان داد و پس از آن در سال 1282 ش به ایران بازگشت و در وزارت خارجه مشغول به کار شد.
وی در خلال جنگ جهانی اول رئیس دفتر وزارت امور خارجه بود.
در سال 7 ـ 1296 وزیر تجارت و فواید عامه شد.
وی عضو هیأت نمایندگی ایران در کنفرانس صلح پاریس بود و در سالهای 3ـ1301 وزیر مختار ایران در آمریکا بود.
در دوره پنجم مجلس شورای ملی وکیل مردم تهران و در سال 1306 وزیر مختار ایران در پاریس شد.
مدتی بعد وزارت فواید عامه و ریاست بانک ملی ایران را به عهده گرفت.
در سال 1312 عضو هیأت نمایندگی ایران در مذاکرات مربوط به قرارداد نفت بود و در همین سال به مقام وزیر مختاری ایران در لندن برگزیده شد در سالهای 18 ـ 1314 رئیس اداره کل تجارت در کابینه محمود جم و بعد وزیر تجارت بود.
در سال 1320 مدیرکل بانک ملی ایران شد در همین سال ریاست انجمن ملی تربیت بدنی ایران را هم بر عهده داشت در سالهای22ـ1321 وزیر دربار بود و در سالهای 29 ـ 1324 به عنوان سفیر ایران در آمریکا منصوب شد.
سپس در سال 1329 در کابینه علی منصور وزیر امور خارجه بود و در همان سال نخست وزیر شد.
در سال 1330 مجددا وزیر دربار شد و در سال 1324 دوباره به نخست وزیری برگزیده شد، در سال 1336 باز به وزارت دربار رسید تا اینکه در سال 1342 به سناتوری انتخاب گردید.
وی را همچنین از اعضاء لژ فراماسونری در ایران معرفی کرده اند.
سرانجام حسین علاء در 21 تیر 1343 از دنیا رفت.
(خرداد ش 952، سال 42 ؛ اعزام محصل به خارج از کشور، ج 1، سال 72)