موضوع: تظاهرات روز عاشورا در ماکو
تاریخ سند: 20 آذر 1357
موضوع: تظاهرات روز عاشورا در ماکو
متن سند:
از: 15 /4 ﻫ 1 تاریخ:20 /9 /1357به: 312 شماره: 5556/ه
موضوع: تظاهرات روز عاشورا در ماکو
پیرو: 5523/ه - 20 /9 /57 و 5555/ه - 24 /9 /57
در ساعت 1100 مورخه 20 /9 /57 حدود 300 نفر از اهالی ماکو به رهبری حاجی میر اسلام هاشمی فرزند سید حسن و حسن آقا بیگ‌زاده کلیسا کندی فرزند جعفر علی شروع به تظاهرات نموده، پس از خروج از مسجد در میدان شهرداری میرزا حسن حسین‌زادگان فرزند حیدر شغل واعظ و دبیر که از قبل عده‌ای از فرهنگیان را در آنجا جمع‌آوری نموده بود پس از ادای نماز سخنان بسیار محرک و اهانت‌آمیزی نسبت به شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بیان و سپس به صورت گروهی از خیابان قاسم‌آباد حرکت و در میدان یادبود خود را به دسته قمه‌زن مخلوط (برخلاف میل قمه‌زنان) و در پشت سر آنها در مسیر خیابان پهلوی حرکت و در تمام طول راه ضمن اهانت به شخص اول مملکت و بیان مطالب ضد ملی در مقابل بن بست نیکفر به دستور میر اسلام مردم به زمین نشسته و با بلندگو شروع به دادن شعارهای مخالف نموده و اضافه کرد هیچ مسلمانی هیچ وقت با این یزید بیعت نخواهد کرد. گرچه به قرآن مجید هم قسم خورده باشد و هنگام عبور از فلکه مجسمه با تف کردن نسبت به پیکره همایونی اهانت و آنگاه از طریق خیابان‌های فردوسی و شاهپور به مسجد جامع مراجعت کرده و متفرق شدند. بعدازظهر عاشورا نیز همین عده از مسجد جامع تظاهرات را شروع و به مسجد محله تازه رفتند، در آنجا اهالی محل به آنها اجازه ورود به مسجد را ندادند، در اینجا چهار نفر آخوند مورد بحث (میر اسلام، میر سجاد حسینی سنگری، میرزا حسن حسین‌زادگان و شیخ قباد منصوری) از دسته جدا و بقیه که گروهی زن و دختر در پیشاپیش آنها حرکت می‌کردند به طرف مسجد حضرت رقیه در خیابان بانی حرکت کردند و در داخل مسجد عده‌ای از اهالی و زنان با پرتاب نمودن سنگ و استکان سه نفر از آنها را مجروح و بقیه به طرف مسجد محله بشگوز رفتند و در مسجد مزبور نیز زنان محل به خانم‌های تظاهرکننده حمله و یکی از آنها را مجروح و بقیه متواری می‌گردند. دسته مخالفین در شب روز مزبور ساعت 22:30 دسته جمعی به رهبری حاجی میر اسلام وارد مسجد جامع شده و شروع به دادن شعارهای مخالف نمودند که شعر این شعارها توسط اسداله علی محمدی دانشجوی پزشکی قبلاً آماده شده بود در این مسجد خانم‌های تظاهرکننده به داخل مسجد نیامدند.1
نظریه شنبه: خبر صحت دارد و اکثراً اعضا و رهبران این گروه که به دسته جوانان مشهور شده تمایلات کمونیستی دارند و انگیزه آنها عزاداری نبوده بلکه سعی در تحریک مردم و پیشبرد مرام و هدف خود داشتند.
نظریه دوشنبه: متن خبر و نظریه شنبه مورد تأیید است و اسامی تظاهرکنندگان و محرکین در گزارش شماره پیروی مندرج می‌باشد و اسامی تعدادی که در روز عاشورا به آنها اضافه شده‌اند به شرح ذیل می‌باشد که مشخصات کامل آنها تهیه و تقدیم خواهد شد.
الف ـ خانم‌ها: ناهید وهابلو فرزند ابراهیم شماره شناسنامه 1448 صادره تهران متولد 1341 شغل محصل دبیرستان پروین، لادن بیات ماکو فرزند دکتر ندیم شماره شناسنامه 278 صادره ماکو متولد 1339 ماکو شغل محصل، لاله بیات ماکو فرزند دکتر ندیم محصل دبیرستان پهلوی، اعظم بهبودی فرزند حاجی حسن شماره شناسنامه 243 ماکو متولد 1340 ماکو شغل محصل، سیمین بهبودی فرزند حاجی حسن شغل محصل، اکرم عبداله‌پور فرزند مشهدی یحیی دانش‌آموز دبیرستان راهنمایی، اکرم حسین‌زاده فرزند شیخ حسن، نرگس ابراهیم‌پور، شهین، شهلا و ثریا جعفری، ژیلا آقا بیگ‌زاده کلیسا کندی فرزند جعفر علی شغل آموزگار، خانم حسن آقا بیگ‌زاده، فریده ولیزاده خواهر رئیس دبستان کوروش، سکینه قوجازاده فرزند داداش شغل محصل، منیژه قنبرپور فرزند حاجی عبدالعلی معاون دانشسرا (پخش‌کننده اعلامیه در منازل) ملائیکه دامادی فرزند محمدحسین شغل آموزگار (علاوه بر شرکت در توزیع اعلامیه در منازل نیز دست داشته) خواهر اسدالله علی محمدی فرزند احمد، پروین اصغرنژاد خواهر پاسبان اخراجی، اسفندیار اصغرنژاد و مادر همین پاسبان.
ب ـ آقایان: کمال عابدین‌زاده فرزند عزیز شغل دبیر، نادر شکوری فرزند محبوب شغل محصل، ناصر شکوری فرزند محبوب شغل محصل، عبداله نجف‌زاده سرپرست مخابرات پلدشت، صالح اله یارلو فرزند حاجی حسین محصل، محمد حسن‌زادگان کارمند گمرک، هوشنگ گوزل‌زاده، خیراله زمانی فرزند شهباز رئیس دبیرستان شاه‌‌آباد، محمد اسماعیل شغل دکاندار، بیوک احمدی خوئی شغل دانشجو، ابراهیم صالحی، حسن صادقی، احد ابراهیم‌زاده، خالد نهنگی، شیخ عباس ابراهیمی شغل واعظ، میرزا فضلعلی اسماعیل‌زاده شغل روضه‌خوان، منوچهر ابراهیمی فرزند نصراله شغل قهوه‌چی در بازرگان، میرزا محمود اسماعیل‌زاده شغل روضه‌خوان، عزیز نصرتی. قیصر
نظریه 15/ه: نظریه دوشنبه مورد تأیید است.
نظریه چهارشنبه: نظریه 15/ه مورد تأیید است.
نظریه جمعه: نظریه چهارشنبه تأیید می‌شود.