گزارش
تاریخ سند: 26 خرداد 1329
گزارش
متن سند:
تاریخ:26 /3 /1329گزارش
گزارش مأمور ویژه حاکی است که روز گذشته از ساعت ۹ صبح عده[ای] از روحانیون و کسبه بازار منجمله حاج میرزا عبدالله واعظ، سید حسن نوابی واعظ، علی‌اکبر خشنود مدیر روزنامه الله اکبر، مصطفی طوسی ورزشکار و جمعی از روحانیون شمیران برای ملاقات آقای کاشانی به منزل مشارالیه رفته ولی کاشانی تا ظهر منزل نبوده است. از ساعت ۱۷ نیز مجدداً ایاب و ذهاب اشخاص به منزل کاشانی شروع و تا ساعت ۲۰ اتفاق مهمی روی نداده لیکن در حدود ساعت ۲۱ قریب ۱۵۰ نفر از اعضای حزب استقلال(۱) وابسته به عبدالقدیر آزاد به منزل کاشانی آمده ابتدا ابوالفضل آل‌بویه یکی از سران حزب مذکور ورود کاشانی را تبریک گفته و در ضمن شرحی راجع به بدی اوضاع کشور و بحران اقتصادی و فقر و بدبختی مردم ایراد و در خاتمه از سرتیپ صفاری انتقاد نمود. سپس شمس قنات‌آبادی سخنرانی مهیجی راجع به مجاهدات آقای کاشانی در راه اعتلای دین مبین اسلام و علو مقام ایشان ایراد کرد. بعداً شخصی به نام دکتر صالح، اشعاری را که سروده بود، خوانده و در این موقع محمود والانژاد عضو حزب استقلال در نظر داشت صحبت کند ولی از طرف افراد حزب مذکور به علت عدم همکاری والانژاد و خیانت او نسبت به رفقای حزبی مورد اعتراض شدید قرار گرفته و از صحبت او ممانعت به عمل آمد و چون صدای موافقین و مخالفین بلند شده و نزدیک بود منازعاتی روی دهد، آقای کاشانی آنها را ساکت کرده و خود رشته سخن را به دست گرفته، شرحی در تأیید بیانات شمس قنات‌آبادی ایراد و ضمناً اظهار داشت بیگانه‌پرستان، وطن فروشان و خائنین، کشور پهناور ما را به قهقرا و بدبختی و نیستی سوق داده‌اند، به علت عدم توجه هیأت حاکمه بی‌انصاف، روز به روز بر تعداد بیکاران و گرسنگان افزوده می‌شود به طوری که عده‌ای در صدد مهاجرت از ایران برآمده‌اند. در خاتمه نیز شرحی درباره لزوم لغو امتیاز نفت و دعوت مردم به اتحاد و اتفاق و صمیمیت و مردانگی بیان کرده و گفت اگر در مقابل طوفان‌های شدید و موانع مشکل، شهامت و از خودگذشتگی نشان دهید، کارها اصلاح و ایران عزیز وارد شاهراه ترقی و سعادت خواهد شد. پس از خاتمه بیانات کاشانی عبدالقدیر آزاد نیز سخنرانی مختصری درباره فداکاری‌ها و از خودگذشتگی‌های کاشانی و صدمات و زحماتی که در خارج از ایران متحمل شده، ایراد و ضمن سخنان خود مشارالیه را نابغه خطاب نموده است. مقارن ساعت ۱۰:۳۰ مجلس مذکور خاتمه یافته و جمعیت متفرق گردید.
توضیحات سند:
1- حزب استقلال: مؤسس حزب استقلال، عبدالقدیر آزاد بود. عبدالقدیر از آزادیخواهان دوران مشروطه و پس از آن به شمار می‌رفت. در اوایل دوران رضاشاه «روزنامه آزاد» را در مشهد منتشر کرد. در سال ۱۳۱۰ ﻫ ش به جرم ارتباط با «آقابکف» جاسوس شوروی در ایران دستگیر شد و تا شهریور ۱۳۲۰ در زندان ماند. پس از آزادی به همراه «آل بویه» حزب استقلال را بنیان نهاد. آزاد و حزب استقلال در ابتدا هوادار آلمان بودند. حزب استقلال در سال ۱۳۲۳ به همراه احزاب پیکار، آزادیخواهان و میهن‌پرستان، حزب میهن را تشکیل دادند ولی پس از چندی راه خود را از حزب میهن جدا نمود. عبدالقدیر آزاد در دوران صدارت احمد قوام به سوی وی گرایش یافت و در جریان انتخابات مجلس پانزدهم، از سبزوار نامزد نمایندگی مجلس شورای ملی شد و به مجلس راه یافت. پس از افول ستاره قوام و برکناری وی، حزب استقلال بار دیگر فعال شد و تا مدتی «روزنامه بهمن» که صاحب امتیاز آن «حسین علی بهرامی» بود، ارگان حزب استقلال محسوب می‌شد. در این دوران حزب استقلال، به مخالفت با دولت حکیمی برخاست. پس از روی کار آمدن دولت هژیر، عبدالقدیر آزاد، دولت هژیر را به علت توقیف غیر قانونی مطبوعات و اختناق و قیام علیه قانون اساسی، استیضاح کرد. در این زمان آزاد و حزب استقلال به تدریج خود را در صحنه سیاسی کشور به طور جدی و اساسی مطرح کردند و ارتباطاتی نیز میان این حزب و دربار برقرار شد.عبدالقدیر آزاد، از اواخر سال ۱۳۲۷ به آیت‌الله کاشانی نزدیک شد. نامبرده در دوره شانزدهم هم به مجلس شورای ملی راه یافت و در آن جا به دلیل مخالفت با قرارداد الحاقی گس - گلشائیان، اعتبار زیادی کسب کرد و در زمره مؤسسان جبهه ملی قرار گرفت. ولی حزب استقلال و رهبر آن به تدریج از جبهه ملی و مصدق کناره گرفته و سرانجام در صف مخالفان قرار گرفت. آزاد پس از کودتای ۲۸ مرداد، مزد مخالفت با دولت مصدق را دریافت کرد و به ریاست شرکت فرش ایران منصوب شد ولی حزب استقلال چون سایر احزاب، خاموشی گزید و فعالیت آن متوقف گردید.