موضوع: ناصر و جواد مکارم
تاریخ سند: 18 مرداد 1343
موضوع: ناصر و جواد مکارم
متن سند:
تاریخ: 18 /5 /1343گزارش اطلاعات داخلی
موضوع: ناصر و جواد مکارم
پیرو گزارش‌های قبلی درباره دارالتبلیغ اسلامی و استفاده از وجود نویسندگان و گویندگان مشهور این شهر و قم نظیر آقای خسروشاهی1 و علامه طباطبایی2 و ناصر مکارم در گفتگوهایی که در زمینه آمد و رفت و علما به مشهد در سنوات اخیر روی داده است آقای ناصر مکارم نیز که از نویسندگان مشهور قم است و در مکتب تشیع و مکتب اسلام مقالاتی می‌نویسند به اتفاق آقای جواد مکارم پسرعموی خود که دبیر دبیرستان‌های شیراز است مدت یک هفته است به مشهد آمده‌اند و ما دیروز بعدازظهر به اتفاق این آقایان به خواجه‌ربیع رفتیم و تا آنجا که توانستم مطالب زیر را از ایشان در همان برخورد اول که هنوز دوستی ما خیلی عمیق نشده است درک نمودم.
آقای مکارم می‌گفتند ما در طی مذاکرات خود و همچنین صحبت‌های دیگران نتایج بسیار خوبی گرفته‌ایم که بطور خلاصه می‌توان گفت نتیجه آن (هدف واحد . روش3 آینده و اتفاق کامل) چه در کارهای تبلیغاتی و امور مذهبی است و چه در تاریخ مبارزاتی می‌باشد زیرا تاکنون هر یکی از علما و صاحبان تقلید روش خاصی داشتند و حتی حوزه‌های علمیه قم . مشهد و نجف کارهای مذهبی که انجام می‌داده‌اند متفاوت از دو سلیقه مختلف سرچشمه می‌گرفته. ما از کار مشهد و مشهدی‌ها از کار ما اطلاع نداشتند. در واقع کار ما را دو مرحله تشکیل می‌دهد اول ایجاد نظم و ترتیب و هماهنگی بین خودمان و در این مدت مبارزه با دولت هم می‌کنیم تنها بطور مخفی و کم و در ضمن گسترش کارهای خود را از جهت آمادگی بین مردم نیز در همین دوره خواهیم داد و شاید ایجاد یک چاپخانه منظم هم در این مدت در تهران عملی گردد زیرا قم و مشهد محیط کوچک است و زود کشف خواهد شد و دوم مرحله مبارزه علنی و حساب شده با دولت خواهد بود. در این مرحله هم سعی میشود4 تنها به نیروی دینی متکی نباشیم و به وسیله مجامعی که در زمان حیات آقای بروجردی در اروپا و آمریکا ایجاد شده است با اروپا و افکار مردم آن آشنا شده و خود را به آنها نزدیک کنیم و افکار خود را به آنها بگوییم و بفهمانیم.
آقای مکارم می‌گفتند آقای میلانی5 معتقدند که مبارزه باید روی برنامه باشد نه اینکه بدون زمینه و مقدمه شروع شود و بعد با یک کشتار دسته‌‌جمعی ختم شود. باید مردم را آماده ساخت و آنها را با متد مبارزه با دولت آشنا نمود و برای مقابله با هر خطری اعم از زندان و سربازی و غیره آماده کرد ولو اینکه این دوره آمادگی 10 سال طول بکشد نتیجه‌بخش خواهد بود. ایشان می‌گفتند آقای خمینی و شریعتمداری و نجفی6 هم دارند تز آقای میلانی را می‌پذیرند ولی باید برای همین توقف‌ها مخصوصاً مسئله بودجه برای اینکه با بن‌بست مواجه نشود سنجیده کار نمود. قرار است روز سه‌شنبه ساعت 6 بعدازظهر در منزل آقای جواد مکارم واقع در بازارچه حاج‌آقاجان مجدداً یکدیگر را ملاقات کنیم.7
پی‌نوشت تیمسار ریاست . به مرکز گزارش شود. وسیله شهربانی به او ابلاغ شود خود را به این سازمان معرفی نماید.8
توضیحات سند:
1. اصل: خسرو شاهانی، حجت‌الاسلام سیدهادى خسروشاهى، فرزند آیتالله سیدمرتضی در سال 1317 ﻫ ش در شهر تبریز متولد شد. مقدمات دروس را در زادگاه خود به پایان رسانید سپس عازم حوزه علمیه قم شد و از محضر اساتیدی چون آیتالله العظمی بروجردی، امام خمینی (ه) و علامه طباطبایی بهره‌مند شد. با آغاز نهضت امام خمینی (ره) در مسیر مبارزه قرار گرفته و چندین بار بازداشت، زندانی و تبعید گردید. آخرین بار به سه سال تبعید در انارک یزد محکوم گردید که با پیروزی انقلاب اسلامی خاتمه یافت. ایشان در کنار تحصیل به تألیف و ترجمه و تحقیق مشغول شد. تألیفات و ترجمه‌هاى ایشان افزون از شصت مجلد مى‌باشد که از سالهاى 1340 تاکنون به عنوان کتب ارزشمند مورد استقبال نسل جوان قرار گرفته و امروز به عنوان منابع و مأخذ انقلاب اسلامى مى‌باشد. حجت‌الاسلام خسروشاهى از سال 1362 به مدت پنج سال نماینده ایران در واتیکان بود. پس از بازگشت فصل‌نامه فرهنگ و تاریخ معاصر ایران را منتشر نمود. ایشان در سال 1352 «مرکز بررسی‌های اسلامی قم» را تأسیس و به ثبت رساند که تاکنون ده‌ها اثر ارزشمند را منتشر ساخته است. از آثار ایشان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 1ـ اسلام و صلح جهانى 2ـ ما چه مى‌گوییم 3ـ گفتارى در باب استعمار 4ـ امام على (ع) صداى عدالت انسانیت 5ـ شخصیت موعود(عج) 6ـ انقلاب اسلام / کلیم صدیقى 7ـ فدائیان اسلام 8ـ امام موسى صدر 9ـ آیت‌اللّه‌‌کاشانى10ـ شیخ محمد خیابانى. ایشان هم‌اکنون به امر تحقیق و پژوهش اشتغال دارد.2. علامه سیدمحمدحسین طباطبایی از نوادگان عبدالوهاب تبریزی در سال 1281 ﻫ ش در تبریز به دنیا آمد. در پنج سالگی مادر و در 9 سالگی پدر خود را از دست داد. تحصیلات ابتدایی شامل قرآن و کتب ادبیات فارسی را تا سال 1296 فرا گرفت و سپس تا سال 1304 دروس فلسفه و عرفان را به پایان رساند. علامه طباطبایی بعد از تحصیل در مدرسه طالبیه تبریز همراه برادرش «سیدمحمدحسن» عازم نجف اشرف شد و به تحصیل علوم دینی مشغول گردید. ریاضی را نزد سیدابوالقاسم خوانساری و فقه و اصول را از محضر آیتالله نائینی و محمدحسین غروی اصفهانی فرا گرفت. در فلسفه استاد ایشان آقا سیدحسین بادکوبه‌ای و در معارف الهیه و اخلاق و فقه الحدیث استاد وی آیتالله سیدعلی قاضی طباطبایی بود. علامه طباطبایی پس از ده سال اقامت در نجف به دلیل تنگی معیشت به زادگاهش برگشت و به مدت 10 سال در قریه شادآباد تبریز به زراعت و کشاورزی مشغول شد. در سال 1325 به حوزه علمیه قم رفت و در آنجا به تدریس «اسفار» و «شفا» پرداخت. علامه طباطبایی در تهران نیز جلساتی راجع به فلسفه‌ی اسلامی و شیعی با هانری کربن و بسیاری از اساتید برجسته ایرانی فلسفه داشت که بسیار مورد توجه قرار می‌گرفت. استاد علامه طباطبایی سرانجام پس از یک عمر تلاش پی‌گیر در عرصه علم و دیانت در 24 آبان 1360 هجری شمسی روی در نقاب خاک کشید و در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد. از آثار وی می‌توان به تفسیر المیزان، اصول فلسفه و روش رئالیسم، شیعه در اسلام و سنن النبی اشاره کرد.
3. اصل: روشن
4. اصل: شود
5. آیتالله العظمى سیدمحمدهادى میلانى از مراجع تقلید در 9 تیر 1274 ﻫ ش در خاندان بزرگ علمى در نجف به دنیا آمد. پدرش آیتالله سیدجعفر میلانى بود. آیتالله میلانى در سنین کودکى پدرش را از دست داد. ایشان تا 12 سالگى مقدمات معارف دینى را نزد میرزا ابراهیم همدانى و ملاحسن تبریزى و دیگران خواند. دوره سطح را نزد شیخ ابراهیم سالیانى، سیدجعفر اردبیلى، حاج میرزا على ایروانى و شیخ ابوالقاسم ممقانى فرا گرفت. آنگاه به درس خارج فقه و اصول آیات عظام شریعت اصفهانى، نائینى، محمدحسین اصفهانى و آقا ضیاءالدین عراقى حاضر گردید و به مرتبه اجتهاد نایل آمد. همچنین فلسفه و کلام را از محضر محمدحسین اصفهانى و شیخ جواد بلاغى آموخت. از جمله مشایخ اجازه روایت آیتالله میلانى، آیات سیدحسن صدر، سیدعبدالحسین شرف‌الدین، شیخ عباس قمى و آقا بزرگ تهرانى مى‌باشند. ایشان سالهاى متمادى در حوزه‌هاى علمیه نجف و کربلا به تدریس پرداخت. در 1332 به مقصد زیارت مرقد حضرت امام رضا (ع) به مشهد سفر کرد و بر اثر درخواست مردم و روحانیان خراسانى در این شهر اقامت گزید و حوزه درس خود را دایر کرد و تا زمان رحلت، هزاران نفر از طلاب علوم دینى از محضر ایشان بهره‌مند شدند و به تدریج به مرتبه مرجعیت رسید.
مبارزه سیاسى آیتالله میلانى با مخالفت با لوایح شش‌گانه شروع شد و در ماجراى قیام 15 خرداد به اوج خود رسید. ایشان با انتشار اعلامیه تندى رژیم را به سبب کشتار مردم در روز 15 خرداد 1342 و دستگیرى حضرت امام (ره) مورد انتقاد قرار داد و به رغم محدودیت‌هایى که رژیم براى ایشان ایجاد کرده بود، جهت آزادى امام (ره) به تهران سفر کرد. آیتالله میلانى سرانجام پس از پنج ماه بیمارى روز جمعه 17 مرداد 1354 در مشهد دار فانى را وداع گفت و به سراى باقى شتافت. علاوه بر آثار خیریه، چندین کتاب از ایشان به جاى مانده است که برخى از آنها هنوز طبع نشده‌اند.
ر.ک: آیتالله العظمی سیدمحمد هادی میلانی به روایت اسناد ساواک، 3 جلد، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی
6. آیت‌‌الله‌العظمى سیدشهاب‌الدین مرعشى نجفى فرزند سیدمحمود در سال 1276 ش در نجف اشرف متولد گردید. نسب شریف او با 29 واسطه به حضرت امام سجاد (علیه‌السلام) مى‌رسد. تحصیلات ابتدایى و مقدمات علوم را نزد پدر فرا گرفت و پس از ادامه تحصیل در محضر اساتید بزرگ آن زمان، در علوم گوناگون از جمله رجال، فقه، کلام، ادیان، انساب، حدیث و علم حروف سرآمد شد. وى در ادبیات، علم طب و هیأت نیز صاحب نظر بود.
آیتالله مرعشى در جوانى به مقام اجتهاد نائل آمد و مدرسان مشهوری همچون آیات عظام: ضیاءالدین عراقى، فشارکى، یثربى کاشانى، شیخ عبدالکریم حائرى یزدى و میرزا محمدحسین نائینى به وى اجازه روایت و اجتهاد دادند. ایشان پس از فوت آیتالله العظمى بروجردى به عنوان یکى از مراجع مطرح شد. از جمله اقدامات فرهنگى و علمى مهم وى، تأسیس یک کتابخانه با بیش از 90000 جلد کتاب است که 25000 جلد آن به صورت خطى و بعضاً کمیاب مى‌باشد و به عنوان یکى از گنجینه‌هاى کم‌نظیر و ارزنده اسلامى به حساب مى‌آید. از آیتالله مرعشى 70 اثر نفیس علمى در زمینه‌هاى مختلف به جاى مانده و از دیگر خدمات ایشان بناى مساجد، حسینیه‌ها و مراکز درمانى در داخل و خارج کشور مى‌باشد. فعالیت سیاسى ایشان از سال 1341 آغاز شد. وى مانند بیشتر علماى مشهور قم با لایحه انجمنهاى ایالتى و ولایتى مخالفت کرد. در ماجراى قیام 15 خرداد و حوادث پس از آن از طریق انتشار اعلامیه رژیم را نسبت به اقدامات ضداسلامى و خشونت بار مورد انتقاد قرار مى‌داد. با اوج‌گیرى انقلاب اسلامى در سالهاى 1356 و 1357 ایشان با اعلامیه‌هاى متعدد به رفتار دولت اعتراض مى‌کرد. پس از پیروزى انقلاب اسلامى نیز همواره از نظام اسلامى حمایت مى‌نمود.
آیتالله مرعشى نجفى در روز 8 شهریور 1369 بر اثر سکته قلبى در سن 96 سالگى به رحمت ایزدى پیوست و در محل کتابخانه خویش به خاک سپرده شد.
7. ساواک خراسان عین این گزارش را طی شماره 8360 /9 ﻫ – 7 /6 /43 برای اداره کل سوم ارسال نموده است. بخش ضمائم
8. براساس این دستور طی شماره 8422/ 9 ﻫ – 31 /5 /43 به شهربانی خراسان نوشته شد: «دستور فرمایند به نامبرده بالا که اخیراً به مشهد وارد و در بالاخیابان بالاتر از کوچه زردی کوچه حیطه ملا... سکونت دارد ابلاغ نمایند خود را به این سازمان معرفی نماید.» بخش ضمائم که شهربانی نیز طی شماره 2- 383- 3- 5 – 4 /6 /43 پاسخ داد: «به نامبرده بالا... ابلاغ گردید خود را به ساواک معرفی نماید.» بخش ضمائم