تاریخ سند: 21 اردیبهشت 1343
متن سند:
محترما به استحضار عالی می رساند : پس از آنکه مشخص گردید اقدامات مسئولین و فعالین جمعیت نهضت آزادی در جهت اخلال نظم و برهم زدن امنیت داخلی مملکت و ضدیت با سلطنت مشروطه است در ماههای خرداد و تیر سال 1342 نسبت به دستگیری1 گردانندگان و عناصر مؤثر این جمعیت اقدام و پرونده های مربوطه پس از تکمیل به اداره دادرسی ارتش ارسال شد.نظر به اینکه این متهمین از لحاظ فعالیت و مسئولیت در یک طراز نبودند بدوا پرونده 9 نفر سران و فعالین درجه 1 این جمعیت از طریق اداره دادرسی ارتش به دادگاه احاله و هم اکنون پرونده مزبور در دادگاه تجدید نظر ویژه نظامی مطرح رسیدگی است و خلاصه گزارش جریان دادگاه بطور مستمر تقدیم می گردد.
آن عده از متهمین وابسته به این جمعیت که نسبت به دسته اول دارای فعالیت و مسئولیت کمتری بوده اند از طرف اداره دادرسی ارتش تا تعیین تکلیف دسته اول با قرارهای لازم مرخص گردیدند چون با بررسیهای معموله و اطلاعات مکتسبه فعالیت پنج تن از عده اخیر پس از آزادی از زندان محرز و مسلم شده بود در 1 /2 /43 اقدام به دستگیری و تعقیب آنان گردید ذیلاً خلاصه ای از وضع فعالیت این پنج نفر را از لحاظ مبارک می گذارند : 1ـ عباس رادنیا فرزند حسن قبل از بازداشت از اعضاء فعال و مؤثر بوده و در زمینه تبلیغات و انتشارات نهضت آزادی فعالیت می کرده و پس از آزادی از زندان مجددا تلاشهای سابق را شدیدا ادامه داده و در پخش و توزیع نشریات این جمعیت دخالت مستقیم داشته و ضمن شرکت در دادگاه اولین دسته متهمین فوق الذکر و ملاقات با آنان فعالیتهایی می نماید.
2ـ محمد بسته نگار فرزند علی.
پس از آزادی از زندان کماکان به فعالیتهای سابق ادامه داده و ضمن شرکت در دادگاه بعنوان تماشاچی با سران زندانی نهضت آزادی تماسهایی برقرار می نموده در یکی از جلسات دادگاه هنگامی که یادداشتهای عباس شیبانی2 (یکی از متهمین) را برای خارج کردن از دادگاه تحویل می گرفته بوسیله مأمورین انتظامات از عمل او جلوگیری شده است نامبرده در ایام نوروز در قم با چند نفر تماس حاصل و اظهاراتی پیرامون فعالیتهای نهضت آزادی و روحانیون نموده است.
3ـ سید مصطفی مفیدی فرزند سید ابراهیم.
پس از استخلاص از زندان فعالیتهایی در زمینه توزیع نشریات نهضت آزادی داشته و ضمن آن با چند تن از اعضای جمعیت مزبور تماسهایی می گرفته.
4ـ عنایت اله ربانی فرزند غلامحسین.
پس از استخلاص از زندان تماس مجدد خود را با همفکرانش برقرار و ضمن شرکت در دادگاه سران نهضت آزادی بعضا به ملاقات آنان رفته است.
5ـ حسام الدین انتظاری فرزند مرتضی، اگر چه فعالیتی پس از آزادی از زندان روی پرونده این شخص منعکس نیست لیکن با توجه به سابقه و ایمان او نسبت به جمعیت نهضت آزادی تصور نمی رود که دست از فعالیت برداشته باشد جهت جمع آوری مدارک فعالیت او اقدام لازم بعمل آمده است.
تهیه کننده : عطارپور ـ 21 /2 /43
توضیحات سند:
1ـ ماجرا و تاریخ دستگیری رهبران نهضت آزادی، دادگاه و محاکمه آنان و....
: انتشار اعلامیه «ایران در آستانه یک انقلاب بزرگ» در سوم بهمن 1341 که در آن انقلاب سفید شاه بعنوان توطئه ای بوسیله بیگانگان علیه ملت ایران توصیف شده بود با عکس العمل فوری رژیم روبرو شد.
فردای آن روز ابتدا، آیت الله سید محمود طالقانی و سپس مهندس بازرگان، دکتر یداللّه سحابی، مهندس عزت اللّه سحابی، دکتر عباس شیبانی، احمد علی بابایی، مهندس ابوالفضل حکیمی، سید محمد مهدی جعفری، پرویز عدالت منش و چند تن از فعالان نهضت دستگیر و در زندانهای قزل قلعه و قصر محبوس شدند.
روز 30 مهر 1342 سران و فعالان نهضت، به اتهام «اقدام بر ضدیت امنیت کشور و ضدیت با سلطنت مشروطه و اهانتهای گستاخانه نسبت به مقام شامخ سلطنت» در دادگاه ویژه نظامی به محاکمه کشیده شدند.
دادگاه بدوی به ریاست سرتیپ حسین زمانی، پس از 31 جلسه رسیدگی در تاریخ 16 دی 1342 با صدور محکومیت محاکمه شوندگان به کار خود پایان داد.
دادگاه تجدیدنظر نیز به ریاست سرتیپ عباس قره باغی پس از 15 جلسه رسیدگی رأی دادگاه بدوی را تاکید کرد و حکم صادره از دادگاه درباره محکومیت آنها بدین قرار بود : آیت الله سید محمود طالقانی ده سال زندان؛ مهندس مهدی بازرگان، ده سال زندان؛ دکتر یداللّه سحابی، چهار سال زندان؛ مهندس عزت اللّه سحابی، چهار سال زندان؛ دکتر عباس شیبانی، شش سال زندان؛ احمد علی بابایی، شش سال زندان؛ مهدی جعفری، چهار سال زندان؛ مهندس ابوالفضل حکیمی، چهار سال زندان؛ پرویز عدالت منش، یکسال حبس تادیبی.
(تاریخ 25 ساله ایران جلد اول، غلامرضا نجاتی* روزشمار تاریخ ایران جلد دوم، باقر عاقلی) پس از محکومیت رهبران نهضت آزادی ایران، گروهی از فعالان آن سازمان که از چند ماه پیش در بازداشت بودند به محاکمه کشیده شدند.
متهمین دسته اول آقایان عباس رادنیا، محمد بسته نگار و مصطفی مفیدی بودند که در دادگاه بدوی هر یک به سه سال زندان محکوم شدند اما در دادگاه تجدید نظر دو تن از متهمین به نامهای مصطفی مفیدی و محمد بسته نگار به علت اینکه از قیام 15 خرداد تجلیل کردند.
حکم محکومیت آنها تشدید و از سه سال به 4 و 5 سال زندان افزایش یافت.
(تاریخ 25 ساله در ایران جلد اول، غلامرضا نجاتی ص 334) 2ـ دکتر عباس شیبانی در سال 1310 در تهران بدنیا آمد.
در سال 1330 وارد دانشکده پزشکی تهران شد و تحصیلات خود را به پایان رسانید.
پس از ورود به دانشکده تهران فعالیتهای سیاسی مذهبی خود را آغاز نمود، با کودتای 28 مرداد سال 1332 وارد نهضت مقاومت ملی گردید در سال 1336 دستگیر و زندانی شد وی در جریان ملی شدن صنعت نفت با فعالیتهای مرحوم آیت الله کاشانی و دکتر مصدق آشنا شد و پس از آن همراه با آیت الله طالقانی و مهندس بازرگان و دکتر سحابی اقدام به تأسیس نهضت آزادی نمودند و در بهمن سال 1341 همراه با رهبران نهضت آزادی دستگیر و به مدت 6 سال زندانی شدند و در جریان برپایی انقلاب اسلامی ایران فعالیت بسزایی داشت.
ایشان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سمتهایی همچون عضو شورای انقلاب، عضو هیئت امنای بنیاد مسکن و انقلاب اسلامی، وزیر کشاورزی، عضو شورای مرکزی حزب جمهوری اسلامی و در نهایت منتخب 5 دوره نمایندگی مردم تهران در مجلس شورای اسلامی.
وی صاحب تألیفاتی همچون کتاب حیات و هدفداری (به فرانسه) ایمان مذهبی، انسان قرن بیستم و کمال شخصیت می باشد.
(روزنامه ابرار شماره 195 دوشنبه 19 تیر 1368 ـ روزنامه جمهوری اسلامی شماره 1404 ـ 1363)