عروسی در مسجد
عروسی در مسجد
متن سند:
عروسی در مسجددر بیست‌وهفتم فروردین ماه سال 1356جمشید آموزگار که دبیرکلی حزب رستاخیز را به عهده داشت، گفت:
«دیگر دنیای امروز دنیا ایدئولوژی نیست، دنیای تکنولوژی است.»
و اردشیر زاهدی که سفیر شاهنشاهی در آمریکا بود، در ششم خرداد همان سال، در شهر دالاس و در واکنش به تظاهرات دانشجویی اعلام کرد:
«وجود و حرف‌های این جوانان همه مسخره است. باید دید که آیا واقعاً آنها ایرانی هستند؟ آیا مزدور و اجیر شده نیستند؟»
و این در حالی بود که در این موقع، حرکت‌های اعتراض‌آمیز در حال گسترش بود و همه‌ی طبقات مردم در آن شرکت داشتند:
* 15 خرداد 1356 به یادبود شهدای 15 خرداد 1342 در کوی دانشگاه تظاهرات شد.
* 25 تیر ماه در بازار تهران تظاهرات شد.
رژیم پهلوی برای رهایی از این مهلکه، دست در کار فریب شد و در مرداد ماه، به برکناری امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر بهائی خود، اقدام کرد.
هنوز زمانی از این حرکت‌ها نگذشته بود، که بحرانی تازه گریبان‌گیر سلطنت پهلوی شد، چنان که پی‌آمدهای آن، پایان عمر رژیم شاهنشاهی را رقم زد.
این بحران، شهادت آیت‌الله سیدمصطفی خمینی (ره) در واپسین ساعات روز 3 /7 /1356 در نجف‌اشرف بود. فردای شهادت فرزند برومند امام (ره)، حوزه‌های علمیه نجف، قم و تهران تعطیل شد و علمای طراز اول ایران با برگزاری مجالس ختم، یاد و نام این روحانی مبارز را گرامی داشتند. نامی که با نام بزرگ رهبر انقلاب اسلامی ـ که بر زبان راندن آن، جرمی نابخشودنی بود ـ قرین و عجین بود.
پرویز ثابتی که به مقام امنیتی شهرت داشت، پیرامون این مسأله و پیامدهای آن نوشت:
«فوت مصطفی خمینی پسر روح‌الله خمینی در عراق به علت سکته قلبی در تاریخ 3 /7 /36[56]، مستمسک جدیدی به دست روحانیون افراطی و هواداران آنها داد تا مجدداً زمینه تحریک متعصبین مذهبی را فراهم نمایند. به مناسبت فوت یادشده، مجالس متعددی در تهران و دیگر شهرهای کشور برگزار گردید و روحانیون افراطی فرصتی پیدا کردند تا از متوفی و پدرش تجلیل نمایند. در جریان برگزاری مجالس مذکور تعدادی از وعاظ افراطی مبادرت به‌عنوان مطالب تحریک‌آمیز و خلاف مصالح عمومی نمودند و عده‌ای از متعصبین مذهبی نیز شعارهایی به نفع خمینی و علی شریعتی دادند... در مراسمی که به مناسبت چهلمین روز یادشده در شهر قم برگزار گردید، عده کثیری از طبقات مختلف مردم شهر قم و عده‌ای از دانشجویان متعصب مذهبی مراکز عالی آموزشی شرکت داشتند که بعد از پایان این مراسم، تظاهراتی از طرف عده‌ای از شرکت‌کنندگان در مجلس مذکور و خیابان‌های شهر قم انجام گرفت و شیشه‌های شعب بانک‌ها در این شهر توسط اخلالگران شکسته شد. اخلالگران حتی قصد اشغال مدرسه فیضیه را که بعد از تظاهرات اخلالگرانه طلاب علوم دینی در سال 2534 [1354] تعطیل شده بود، داشتند که با مقاومت مأمورین انتظامی مواجه و متفرق گردیده‌اند...»1
این تظاهرات که با کشته شدن عده‌ای از تظاهرات‌کنندگان همراه بود، آتشی بود که به سراسر کشور سرایت کرد و مراسم چهلم شهدا به صورت دوره‌ای این آتش را شعله‌ورتر کرد.
طبیعی بود که نیروی ایمان و مذهب، اصلی‌ترین محرک تظاهرکنندگان بود که باوجود تلاش 5 ساله رژیم پهلوی برای از بین بردن آن، نه تنها از بین نرفته بود که بیش از پیش نیز در زندگی روزمره مردم ساری و جاری بود.
ساواک ـ که مقام امنیتی آن (پرویز ثابتی) یک بهایی تمام عیار بود ـ یکی از اصلی‌ترین ارکان رژیم پهلوی برای دین‌زدایی از کشور ایران بود.
در این اوضاع و احوال، روزنامه کیهان در صفحه پنجم روزنامه مورخ 2 /9 /1356 تحت عنوان ازدواج نوظهور دختر و پسر تهرانی (عروسی در مسجد)، مشروح این مراسم را که در یکی از مساجد تهران برگزار شده بود، همراه با عکس چاپ کرد.
اداره‌کل سوم ساواک، برآشفت و از ساواک تهران خواست تا:
«سریعاً پیرامون چگونگی موضوع و شناسایی گردانندگان و دست‌اندرکاران این مجلس، تحقیق و انگیزه آنان را از برگزاری چنین مجلسی در مسجد مشخص و نتیجه را حداکثر تا پایان وقت اداری 22 /9 /36[56]... اعلام نمایند.»
آنچه در زیر می‌خوانید، حاصل این درخواست و پاسخ آن است:
سند شماره (18)
شماره: 6313 /312 تاریخ: 21 /9 /36
به: ریاست سازمان اطلاعات و امنیت تهران 2 هـ 12
از: اداره‌کل سوم 312
درباره: عروسی در مسجد
در صفحه 5 روزنامه کیهان مورخ 2 /9 /36 تحت‌عنوان ازدواج نوظهور دختر و پسر تهرانی (عروسی در مسجد) ضمن چاپ عکس مقاله‌ای چاپ و عنوان شده عروسی در یکی از مساجد تهران برپا گردید و به جای رقص و آواز اشعار مذهبی خوانده شد. این عروسی در کتابخانه مسجد جوادالائمه در خیابان خراسان انجام گردیده و شامل دو قسمت مردانه و زنانه بوده است. دیوارهای کتابخانه محل مجلس جشن با جملات مذهبی تزیین شده بود خواهشمند است دستور فرمایید سریعاً پیرامون چگونگی موضوع و شناسایی گردانندگان و دست‌اندرکاران این مجلس تحقیق و انگیزه آنان را از برگزاری چنین مجلسی در مسجد مشخص و نتیجه را حداکثر تا پایان وقت اداری روز 22 /9 /36 به این اداره کل اعلام نمایند. مدیرکل اداره سوم ـ ثابتی
سند شماره (181)
به: 312 شماره: 2456 /2 هـ 12
از: 2 هـ 12 تاریخ: 22 /9 /36
موضوع: عروسی در مسجد جوادالائمه
عطف به: 6313 /312 ـ 21 /9 /36
با تحقیقاتی که به‌عمل آمده از یکسال قبل در مسجد فوق‌الذکر مراسم عروسی برگزار می‌گردد و افرادی که در این مسجد عروسی می‌کنند بایستی از طرف پیشنماز مسجد شناخته شده باشند. پیشنماز مسجد شیخ حسین فومنی فرزند جواد می‌باشد که در این سازمان و آن اداره‌کل دارای سابقه زیادی می‌باشد و برادر یادشده اخیراً در جنب مسجد نوار فروشی داشته و نوارهای مذهبی بفروش می‌رساند ضمناً چنین استنباط می‌شود که منظور از چنین اقداماتی کمک به طبقات کم درآمد مناطق جنوب شهر و جلب توجه و پشتیبانی مذهبی آنان می‌باشد علیهذا باتوجه به سوابق حسین فومنی امکان تبلیغات مذهبی افراطی در پوشش مراسم عروسی از طرف یادشده متصور است.
گوینده ـ کیانی‌فر
گیرنده ـ مرعشی
ساعت ـ 1218
[پی‌نوشت]: محترماً به استحضار می‌رساند: در صورت تصویب از طریق کمیته مشترک فومنی توجیه و ارشاد گردد.
با استناد به مسأله استفاده از چادر و مقنعه و به ویژه تحلیل موضوع وحدت که در متن توضیح کارت دعوت مزبور تصریح شده و باتوجه به اینکه این پدیده به عنوان یکی از وسایل تبلیغ مذهبی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، بولتن ویژه تهیه شود.
سند شماره (182)
شماره: 6343/ تاریخ: 23 /9 /36
بولتن ویژه:
درباره: گرایشات جدید مذهبی در زمینه استفاده مقنعه و برگزاری مراسم عروسی در مساجد
در سنوات اخیر موج جدیدی برای استفاده از چادر و مقنعه در بین تعدادی از خانواده‌ها بوجود آمده و مشاهده می‌گردد که گروهی از دختران خردسال و جوان از چادر و مقنعه استفاده می‌نمایند و حتی دامنه آن به سطح مراکز عالی آموزشی نیز کشانده شده به نحوی که افزایش آن به نسبت سال‌های قبل در اغلب مجامع و خیابانها کاملاً محسوس است. به موازات این تغییر ظاهری، گرایشات مذهبی نیز فزونی یافته و عده‌ای از خانواده‌ها سعی می‌کنند فرزندان خود را از ابتدا با روحیه و خصوصیات مذهبی پرورش دهند. لذا تشکیل جلسات و ترتیب برنامه‌های مذهبی عرصه وسیعی پیدا کرده و مراکزی نیز برای پرداخت وام‌های کوتاه مدت بدون بهره تحت عنوان «بانک‌های اسلامی» در تهران و تعدادی دیگر از شهرستان‌ها تشکیل گردیده است.
نمونه این‌گونه فعالیت‌ها مرکزی است تحت عنوان «صندوق خیریه و تهیه مسکن قائم» که در خیابان خراسان تهران قرار دارد و در روزهای 1 و 11 و 12 /19 /2536 در کتابخانه وابسته به آن (جوادالائمه) مجالسی برگزار گردیده و عده‌ای از نوجوانان که لباس متحدالشکل داشته‌اند، سرود مذهبی خوانده‌اند و متعاقباً نمایشنامه انتقادی نیز تحت عنوان «بی‌خانمان» به مورد اجرا در آمده است.
در این مجالس هدف‌ها و برنامه‌های صندوق مذکور تشریح گردیده و اعلام شده که هدف مرکز مذکور انجام معاملات اسلامی، خلاص کردن مردم از دست اجحافات رباخواران، تهیه مسکن برای افراد بی‌بضاعت و تشویق جوانان به ازدواج می‌باشد (مشروح جریان جلسات و اجرای نمایشنامه قبلاً به استحضار رسیده است).
بانیان مرکز مذکور «صندوق خیریه و تهیه مسکن قائم» براساس هدف‌های صندوق مبادرت به برگزاری مراسم عروسی تعدادی از متعصبین مذهبی در کتابخانه مسجد جوادالائمه نموده که شرح آن در روزنامه مورخه 2 /9 /36 کیهان درج گردیده و همراه آن عکسی از تعدادی نوجوان در حال خواندن سرود مذهبی به چاپ رسیده است. در شرح مندرج در روزنامه مذکور پیرامون چگونگی علت برگزاری مراسم عروسی در کتابخانه مسجد چنین نوشته شده است:
این جشن عروسی کمتر شباهتی به جشن‌های معمولی داشت و در آن ابتدا کودکان کم سن و سال در حالی که لباس شکل ورزشی پوشیده بودند، سرود خواندند و بعد نمایشنامه‌ای توسط کودکان اجرا شد و مداح مذهبی اشعاری در مدح عروس و داماد خواند و یکی از نزدیکان داماد در توضیح برگزاری جشن عروسی در کتابخانه مسجد اظهار نمود که مسجد جای عبادت و روضه‌خوانی و برپایی مراسم مذهبی است. ازدواج هم نوعی عبادت است. به همین دلیل فکر کردیم که چرا این عبادت را در مکان مقدسی انجام ندهیم. ما در مراسم خود به جای رقص و آواز و موسیقی، برنامه‌های دیگری مانند سرودخوانی، نمایش، ... گذاشته‌ایم.
پشت کارت عروسی که به این مناسبت توزیع گردیده نیز طرح جالب و نوظهوری چاپ شده است. طرح کوهی با پنج قله بالا و پایین را نشان می‌دهد که قلل آن قدرت، ثروت، شهوت و غفلت و وحدت است. قله‌های چهارگانه قدرت با مسیر مقام، ثروت با مسیر پول، شهوت با مسیر هوی و هوس و غفلت با مسیر خواب توضیح داده شده و در مورد مسیر قله وحدت که از قلل دیگر مرتفع‌تر است نوشته شده:
اما مسیر قله وحدت پر پیچ و خم است و برای گذراندن آن باید سنگلاخ‌هایی مانند تمسخر دیگران، رنج، صبر، تنهایی، امتحان، عمل، فقر و ... را پشت سرگذاشت.
تشکیل مجلس عروسی به شکل فوق جنبه یک پدیده کاملاً نو و ابتکاری در تبلیغات مذهبی دارد و اگرچه توجیهاتی از قبیل کمک به ازدواج افراد بی‌بضاعت در این زمینه به عمل می‌آید، معهذا این عمل به نوبه خود، کوشش دیگری از سوی محافل ارتجاعی مذهبی است که بتواند همانند حجاب و مقنعه، جای پایی در میان طبقات متعصب باز کند.