تاریخ سند: 23 دی 1357
متن سند:
گزارش وقایع حوزه فرمانداری نظامی تهران و حومه مدت : از ساعت 0800 الی 1700 روز 23 /10 /1357 1ـ گزارشات رسیده و اقدامات انجام شده الف ـ برابر اطلاع سب 3 و به استناد گزارش فرمانداری نظامی قم در ساعت 0740 روز 23 /10 /1357 سه دستگاه اتوبوس ترانسپورت از قم بتهران حرکت که کلیه سرنشینان آن طلبه بوده و هدف آنها تظاهرات در جلوی دانشگاه تهران بود.1 (مراتب به فرمانداری نظامی شهر ری و پلیس راه ژاندارمری جهت اقدام لازم ابلاغ گردید.) ب ـ ضد اطلاعات وابسته : (1) تعدادی از سربازان مأمور فرمانداری نظامی در جنوب میدان تجریش در ساعت 1720 روز 22 /10 /1357 به اهالی و بازاریان چنین اظهار داشته اند : بخدا قسم ما نمی خواهیم تیراندازی کنیم و خیلی دعا میکنیم که چنین اتفاقی نیفتد اخلالگران در جواب گفته اند پس وقتی دستور تیراندازی میدهند تفنگها را بزمین بگذارید و بطرف ما بیائید، سربازان اظهار داشته اند از پشت سر بما تیراندازی میکنند و ضمن این صحبت ها اسامی فرماندهان آنان را نیز سئوال مینمودند.
(مراتب جهت بررسی و گزارش چگونگی به فرمانداری نظامی منطقه شمیرانات و ضد اطلاعات وابسته جهت اقدام لازم ابلاغ شد.) (2) صبح روز جاری در بانک مرکزی کلیه تمثالهای کد 66 و 55 و 44 را از دیوارها پائین آورده و بجای آن عکس خمینی را به دیوار نصب کرده اند.
2ـ تظاهرات انجام شده در سطح شهر تهران در روز 23 /10 /1357 الف : برابر گزارش منطقه 7 در ساعت 0930 دو نفر سارق مسلح ملبس به لباس سربازی با تفنگ ژ 3 به بانک ملی در منطقه کلانتری بخش 16 حمله نموده و حدود 000 /2000 ریال بسرقت میبرند.
(پلیس تهران در جریان بود و شماره و مشخصات خودرو سارقین به پلیس راه اعلام گردیده است.) ب : برابر گزارش منطقه 7 در ساعت 0930 حدود 2000 نفر در شوش غربی بطرف خیابان شاه تظاهرات نمودند که وسیله مامورین متفرق گردیدند.
پ : برابر گزارش منطقه 4 در ساعت 0930 کارمندان سازمان برنامه در محل کار خود تجمع نموده و قصد داشتند بطرف دانشگاه حرکت نمایند که وسیله مامورین از حرکت آنها جلوگیری بعمل آمد.
ت : برابر گزارش رکن 3 فرمانداری نظامی در ساعت 0500 روز جاری نمایشگاه اتومبیل تویوتا واقع در خیابان تخت طاووس اول خیابان پهلوی به آتش کشیده شد و خسارات زیادی بآن وارد شد و در ساعت 0630 آتش وسیله مامورین آتش نشانی خاموش گردید.
ث : برابر گزارش منطقه 2 در ساعت 1055 تعدادی در خیابان 21 آذر و بلوار تظاهرات نمودند که وسیله مامورین متفرق گردیدند.
ج : برابر گزارش منطقه 2 در ساعت 1100 عده زیادی اطراف دانشگاه تهران و راههای فرعی آن تجمع نموده و مامورین فرمانداری نظامی مشغول پراکنده کردن آنها بودند.
چ : برابر گزارش منطقه 4 در ساعت 1015 حدود 2000 نفر در خیابان سعدی و شاهرضا تظاهرات نمودند که وسیله مامورین متفرق گردیدند.
ح : برابر گزارش افسر شناسائی هوائی در ساعت 1045 حدود 500 نفر در میدان قزوین تظاهرات نمودند.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه مربوطه جهت تفرقه آنها ابلاغ گردید.) خ : برابر گزارش دژبان مرکز در ساعت 1100 حدود سی هزار نفر در میدان 24 اسفند و دانشگاه تهران تجمع نموده و قرار بود آیت اله طالقانی و دکتر سنجابی در دانشگاه تهران سخنرانی کنند، فرمانداری نظامی منطقه مربوطه در جریان بود.
1 د : برابر گزارش منطقه 7 در ساعت 1145 تعداد 200 نفر محصل با در دست داشتن عکس خمینی در نازی آباد و بازارچه دوم تظاهرات نمودند، مامورین فرمانداری نظامی منطقه به محل اعزام گردیدند.
ذ : برابر گزارش منطقه 4 در ساعت 1245 تعداد 5000 نفر از خیابان سیمتری بطرف دانشگاه در حرکت بودند.
(مراتب به فرمانداری نظامی منطقه 2 جهت پیش بینی لازم ابلاغ گردید.) ر : برابر گزارش منطقه 5 در ساعت 1300 یکدستگاه کامیون حامل غذا در شهباز جنوبی در محاصره تظاهرکنندگان قرار گرفت که با دخالت مامورین از محاصره خارج و تظاهرکنندگان متفرق گردیدند.
ز : برابر گزارش منطقه شمیرانات در ساعت 1230 حدود 200 نفر در خیابان تجریش تظاهرات نمودند که وسیله مامورین متفرق گردیدند.
2 ژ : برابر گزارش منطقه 4 در ساعت 1410 در خیابانهای سعدی، نادری، لاله زار تظاهراتی انجام و تظاهرکنندگان سربازان را گل باران کردند.
س : رادیو ایران در ساعت 1400 اعلام کرد حدود 400 هزار نفر جهت افتتاح دانشگاه تهران در دانشگاه مذکور تجمع و آقای طالقانی و دکتر سنجابی سخنرانی نمودند.
3 معاون و رئیس ستاد فرمانداری نظامی تهران و حومه ـ سرلشگر رضا ناجی 23 /10 /57
توضیحات سند:
1ـ از آن جا که امروز (23 /10 /57) دانشگاه تهران بازگشایی می شد، به احتمال زیاد، این گروه از طلاب علوم دینی برای شرکت در این ـ روزنامه ها نوشتند که «مردم تهران که پس از بازگشت از دانشگاه تهران از خیابان شاه و نادری به سوی شاه آباد (خیابان جمهوری منتهی به میدان بهارستان) با صدها شاخه گل که بر سروروی سربازان وطن ریختند به پایان رسید...در ابتدای خیابان اسلامبول و شاه آباد هنگامی که تظاهرکنندگان با دو کامیون حامل سربازان فرمانداری نظامی مواجه شدند...
.
شعارهایی را که حکایت از دستور حضرت آیت الله العظمی خمینی در مورد محترم شمردن برادران سرباز بود آغاز کردند و با فریادهایی که خیابانها را به لرزه در آورده بود می گفتند به دستور خمینی، سرباز برادر ماست ؛ شاخه گل ها، بر لوله مسلسل ها.
» (کیهان، ش 10612، ص 8) 2ـ پزشکان مرکز پزشکی شهدا (رضا پهلوی) به روزنامه کیهان گفتند که سربازان مسلح صبح امروز (23 /10 /57) وارد بیمارستان شدند و تیراندازی هوایی کردند.
مردم شمیران برای شنیدن سخنرانی که قرار بود در محوطه بیمارستان انجام شوند آن جا بودند.
گروهی دیگر از مردم این ناحیه، حدود چهار هزار نفر، از شمیران به سوی دانشگاه شهید بهشتی (ملی) حرکت کردند که با تیراندازی ماموران مواجه شدند و سه یا چهار نفر زخم برداشتند.
(ش 10613، ص 7) این بیمارستان امروز تغییر نام داد و به شهدا تبدیل شد.
(همان، ش 10611، ص 2) 3ـ آیت الله طالقانی و دکتر سنجابی، آقای محمود مانیان به نمایندگی از جامعه بازرگانان تهران، دکتر خوشخو عضو هیئت دبیره سازمان ملی دانشگاهیان، پدر و مادر شهیدان احمد، مهدی، و صدیقه رضایی، سخنرانی کردند.
مشروح مراسم بازگشایی دانشگاه تهران را روزنامه اطلاعات چاپ کرد.
(ش 15759، ص 2) 1ـ «گروه کثیری از دانشگاه تهران خارج شدند و به طرف خیابان آیزنهاور حرکت کردند.
تظاهرکنندگان به مسیر خود در خیابان آیزنهاور ادامه دادند و سپس به خیابانهای فرعی جنوب شهر سرازیر شد.
» (کیهان، ش 10612، ص 8)