گزارش
تاریخ سند: 20 خرداد 1329
گزارش
متن سند:
تاریخ:20 /3 /1329گزارش
گزارش مأمور ویژه حاکی است به طوری که در محافل روحانیون و طلاب علوم دینی شنیده شده، اختلاف نظری که از سابق بین آقای آیت‌الله بروجردی و سید ابوالقاسم کاشانی وجود داشته، اخیراً شدت یافته و مخصوصاً نظر حوزه علمیه قم نسبت به کاشانی خوب نمی‌باشد و طرفداران کاشانی در قم نیز عده قلیلی بیش نیستند. به قرار مسموع، چهار روز پیش هم در قم بین طرفداران آیت‌الله بروجردی و سید ابوالقاسم کاشانی مشاجراتی رخ داده است.(1)
توضیحات سند:
۱- آیت‌الله سید محمدباقر طباطبائی یکی از شاگردان مرحوم آیت‌الله بروجردی در این باره فرموده‌اند: حضرت آیت‌الله بروجردی در زمان زعامت، به ایشان از حیث مالی کمک می‌کردند ولی بعد سیاسی، باعث شد که مقداری از هم دور شوند. آیت‌الله کاشانی انتظار داشتند که ایشان هم مثل مرحوم آیت‌الله خوانساری هر زمان خواستند، اعلامیه بدهد که البته ایشان چنین نبودند و تکلیف شرعی خود نمی‌دانستند. آیت‌الله بروجردی از حضور روحانیت در مشروطه خاطره خوبی نداشتند. قضیه ملی شدن صنعت نفت هم برای ایشان چندان روشن نبود و مطمئن به نتایج آن نشده بودند. نسبت به آن فعالیتی نکردند. در این باره فرمودند:«من قضایائی را که وارد نباشم و آغاز و پایان آن را ندانم و نتوانم پیش‌بینی کنم، وارد نمی‌شوم. این قضیه ملی شدن را نمی‌دانم چیست، چه خواهد شد و آینده در دست چه کسی خواهد بود. البته روحانیت به هیچ وجه نباید با این حرکت مخالفت کند که اگر با این حرکت مردمی مخالفت کند و این حرکت نا کام بماند در تاریخ ایران ضبط می‌شود که روحانیت سبب این کار شد لذا به آقای بهبهانی و علمای تهران نوشتم که مخالفت نکنند.» البته بیت و تشکیلات مرحوم آیت‌الله کاشانی با مرحوم آیت‌الله بروجردی، شدید مخالف بودند و حتی علیه آیت‌الله بروجردی کار می‌کردند، در حالی که آیت‌الله کاشانی یا در جریان نبودند یا این که چه بسا ذهن ایشان را هم تا حدودی منحرف کرده بودند.»
رک: تاریخ و فرهنگ معاصر، شماره ششم، سال دوم، صفحات ۲۳۳، ۲۳۴ و ۲۳۶