اداره فرهنگ شهرستان‌ها وزارت فرهنگ
تاریخ سند: 8 آبان 1331
اداره فرهنگ شهرستان‌ها وزارت فرهنگ
متن سند:
شماره: 86 تاریخ: [8 /8 /1331]از: بجنورد
اداره فرهنگ شهرستان‌ها وزارت فرهنگ
شهربانی
ساعت 16 روز 7 ماه جاری والاحضرت شاهپور عبدالرضا1 از طریق گرگان به بجنورد وارد و در منزل یارمحمد شادلو2 توقف فرمودند.
سروان قاسمی
اطلاعات فوراً به مرکز بگوئید3 سپس برای توضیح به دفتر بفرستید. 8 /8 /31
دفتر . با اینکه مکرر گفتم تلگرافات و نامه‌های فوری را جزو کارهای عادی نگذارید معهذا تلگراف مزبور را که دارای اهمیت است جزو کار عمومی عادی گذاردید و فعلاً که ساعت 7 بعدازظهر و در منزل مشغول دیدن نامه‌ها [ناخوانا] تلگراف را دیدم علت را توضیح دهید و مأموری که غفلت کرده معرفی کنید. اسفندیاری 8 /8 /31
توضیحات سند:
1. عبدالرضا پهلوی اولین فرزند رضاخان از عصمت‌الملوک دولتشاهی بود که در سال 1303 ﻫ ش در تهران متولد شد. وی بعد از گذراندن دوره‌ی تعلیمات ابتدایی در ایران با برادرش محمدرضا به مدرسه‌ی له‌روزه سوئیس رفت و به تحصیل خود ادامه داد و در بازگشت به ایران در سال 1315 در دبیرستان نظام و متعاقب آن در دانشکده افسری مشغول به تحصیل شد. پایان تحصیلات نظامی وی مصادف با حمله‌ی متفقین و اشغال ایران بود. وی همراه با پدرش به تبعیدی ناخواسته به جزیره‌ی موریس تن داد. بعد از مرگ رضاخان به سال 1323 برای ادامه تحصیل به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت و فارغ‌التحصیل رشته اقتصاد از آن دانشگاه شد و در سال 1326 به ایران بازگشت. وی از افراد باسواد خانواده‌ی پهلوی محسوب می‌شد. همین امر موجب شده بود که شاه چندان روی خوشی به وی نشان ندهد. عبدالرضا از جمله کسانی بود که نامش بعد از اشغال ایران در شهریور 1320 به عنوان جانشین رضاخان مطرح شد. هر چند برخی بر این عقیده‌اند که این شایعه ساخته و پرداخته‌ی دولت انگلیس برای ترساندن محمدرضا پهلوی به منظور کنترل وی بوده است. با پایان یافتن تحصیلات عبدالرضا در آمریکا و بازگشت او چنین پیش‌بینی می‌شد که وی در رأس یکی از مشاغل مهم منصوب شود، ولی شاه که چندان مایل نبود هیچ یک از اعضای خاندان پهلوی در جامعه سرشناس شوند به این امر توجهی نکرد و تنها ریاست افتخاری سازمان برنامه را به وی سپرد و عبدالرضا بدون توجه به جنبه‌ی تشریفاتی مسئولیتش پا از گلیم خود فراتر نهاد و به دنبال آن بود که هر چه خودش می‌خواهد در سازمان برنامه اجرا شود، ولی ابوالحسن ابتهاج رئیس سازمان برنامه مانع او شد. عبدالرضا پهلوی تنها عضو از خانواده‌ی پهلوی است که تنها یک بار در سال 1329 ازدواج کرد و تا آخر به همسرش وفادار ماند. همسر وی پری‌سیما زند فرزند ابراهیم زند بود. پری‌سیما زند از همان ابتدای زندگی به علت شخصیت جاه‌طلبی که داشت مدعی سلطنت شوهرش به جای محمدرضا شد و علناً همه جا این سخن را به زبان می‌آورد. عبدالرضا پهلوی برای امرار معاش خود علاوه بر مستمری‌ای که از دربار دریافت می‌کرد، مالک زمین‌های وسیعی در مازندران و به خصوص ساری بود. از املاک واگذاری نزدیک به 3700 هکتار در اختیار وی گذارده شده بود که در آن با روش مکانیزه به کشت و زرع می‌پرداخت. وی در این مزرعه گندم بذری تهیه می‌کرد و به وزارت کشاورزی می‌فروخت و از این راه منفعت سرشاری می‌برد. وی علاوه بر کارهای کشاورزی، از سهامداران گروه کارخانه‌های نورد آلومینیوم و شرکت ماشین‌آلات کشاورزی جاندیر و مالک شرکت شکار ایران بود. او که به این درآمدها اکتفا نمی‌کرد مانند سایر اعضای خانواده پهلوی دست به معاملات غیرقانونی و گرفتن حق و حساب از شرکت‌های خارجی برای بستن قراردادهای هنگفت در ایران می‌زد. از جمله این اقدامات قرارداد احداث کارخانه کاغذسازی در شمال ایران توسط یک شرکت کانادایی است. شرکت کانادایی در این میان حدود 12 میلیون به حساب عبدالرضا ریخت. عبدالرضا پهلوی با شروع طوفان انقلاب اسلامی به خارج از کشور متواری شد و در اردیبهشت 1383 در آمریکا درگذشت.2. یارمحمد شادلو ایلخانی فرزند عزیزالله خان سردار معزز بجنوردی در سال 1292ش در بجنورد به دنیا آمد. پس از اعدام پدرش در سال 1304ش، به همراه خانواده به اصفهان تبعید شد و تا شهریور 1320ش، در آن شهر تحت نظارت و مراقبت بود. پس از سقوط رضاخان و اشغال ایران، به او و خانواده اش اجازه بازگشت به بجنورد داده شد که پس از بازگشت، ضمن اینکه به تدریج، مجدداً صاحب املاک وسیع خود شدند، موقعیت و نفوذ سابق را نیز به دست آوردند و به نوعی مالک‌الرقاب بجنورد شدند. یارمحمد شادلو که مدتی در بانک کشاورزی شاغل بود و ریاست چند اداره را نیز به عهده داشت، در دوره هیجدهم مجلس شورای ملی، به عنوان نماینده بجنورد به مجلس آمد که این سمت را در دوره‌های نوزدهم و بیستم نیز دارا بود.
3. براساس این نامه طی شماره 5938 /1- 9 /8 /31 به اداره اطلاعات شهربانی کل کشور نوشته شد: «ساعت 16 روز 7 ماه جاری والاحضرت شاهپور عبدالرضا از طریق گرگان به بجنورد وارد و در منزل یارمحمد شادلو توقف فرمودند.» بخش ضمائم